J
Als eind 2013 het besluit valt over de
vervanging van F-16's staat defensie voor
een volgende uitgave. Nu voor de marine.
8 VERDIEPING
KONINKLIJKE MARINE
Vanuit politiek Den Haag
horen we er nog weinig
over, maar achter de
schermen wordt al druk
overlegd over het volgen
de defensie-dossier, verge
lijkbaar met dat van de
Joint Strike Fighter (JSF). De krijgsmacht
heeft niet alleen te kampen met verouder
de F-i6 gevechtsvliegtuigen, ook een deel
van de marinevloot is aan vervanging toe.
Volgens recente planningen zou de Neder
landse marine vanaf omstreeks 2020 de hui
dige mijnenjagers, vanaf 2025 M-fregatten
en vanaf 2030 onderzeeërs moeten vervan
gen: „Als je weet dat tussen het besluit om
te vervangen en ingebruikstelling een pe
riode van zeker acht jaar zit, dan weet je
dat er nu al over wordt nagedacht", zo de
duceert strategisch analist Peter Wijninga
van The Hague Centre of Strategic Studies
(HCSS). „Als je besluit om nieuw marine-
materieel aan te schaffen, moet je weten
hoe de wereld er in de jaren '20 en daarna
uit zal zien. Veiligheidsscenario's verande
ren; zowel in de piratenbestrijding en op
patrouilles, als in oorlogssituaties."
Vervanging is nodig, zegt de Nederlandse
maritieme industrie, en zal geen moment
te vroeg komen. De onderzeeërs en fregat
ten zijn in de jaren '90 gebouwd, de mij-
JONGSTE AANWINSTEN
nenjagers in de jaren '80. „Met schepen
van twintig, dertig jaar oud kun je gewoon
weg niet meer aankomen", verklaart direc
teur Gerben Edelijn van Thales Nederland
in Hengelo, dat zich specialiseert op het ge
bied van radartechnologie voor de marine,
lucht- en ruimtevaart en veiligheidsector.
Daarbij staat Nederland wereldwijd be
kend om zijn kennis op het gebied van ma
rine-, en in het bijzonder radartechnologie.
„Die status is ons land langzamerhand aan
het verliezen, omdat we al jarenlang op de
fensie bezuinigen."
Over bedragen kan niemand iets concreets
zeggen, omdat veel afhangt van de eisen
die Nederland aan nieuwe fregatten stelt.
Zeker is wel dat het om honderden miljoe
nen zal gaan. Eind jaren '80 kostte een
M-fregat 360 miljoen gulden. „Als je hele
hoge eisen stelt, ben je zo 600 a 700 mil
joen euro per fregat kwijt. Dan is waar
schijnlijk maar ruimte voor een of twee ver
vangers van de huidige twee M-fregatten.
Liever wil je er drie of vier. Bij een vast
budget komt het te besteden bedrag per fre
gat wat lager uit, zeg: 300 a 400 miljoen eu
ro", legt Frank Bekkers van HCSS uit.
„Daarmee kan je met slimme keuzes nog
hele goede schepen bouwen. Grotere series
drukken bovendien de stuksprijs. Samen
werking met landen als België en Duits
land ligt in lijn van de verwachting."
Misschien komt het er niet van. In de visie
over de toekomst van de krijgsmacht die
het instituut Clingendael in februari naar
buiten bracht, wordt het niet vervangen
van de M-fregatten en opheffen van de on
derzeedienst als optie genoemd. Mijnenja
gers blijven wel te allen tijde nodig. Het is
maar voor welke soort krijgsmacht Neder
land kiest, zeggen ze bij Clingendael. Wil
len we mee kunnen vechten in NAVO- of
EU-verband, dan is de aanschaf van JSF's
belangrijker dan het instandhouden van
een marine op volle sterkte.
Maar als Nederland liever overal ter wereld
zijn economische en handelsbelangen ver
dedigt, dan zou volop moeten worden inge
zet op maritieme patrouilles en anti-pirate
rij missies.
Met name het opheffen van de onderzee-
bootdienst zou een aderlating voor de mari
ne zijn, meent stategisch analist Wijninga.
„Omdat onderzeeërs onzichtbaar zijn, vor
men ze een serieuze bedreiging voor tegen
standers. Alleen al de afschrikking die uit
gaat van het idee dat er ergens op of in de
oceaan zomaar een kan verschijnen. Som
mige experts zeggen zelfs dat de onder
zeeërs de fregatten van de toekomst zijn."
Met het huidige defensie-budget moeten
echter keuzes worden gemaakt, stelt Clin
gendael. Het is duidelijk 'of-of en niet
DEEL MARINEVLOOT VEROUDERD
Klasse
mijnenjager
Alkmaar
Klasse
onderzeeboot
Walrus
Klasse
'en-en'. „Die keuze is aan de politiek", al
dus de opstellers van het rapport. Niet ie
dereen is die mening toegedaan. „Het lijkt
om grote bedragen te gaan", zegt Wijninga
van HCSS, „maar het zijn geen uitgaven
die in één keer hoeven te worden opge
hoest. Budgetten kunnen over vele jaren
worden verspreid. Als je weet dat deze vaar
tuigen zoveel jaar meegaan, gaat het om
nog maar een klein deel van de totale de
fensie-begroting." Het wachten is op de vi
sie die minister Hennis van Defensie na de
zomer naar buiten brengt, over de toe
komst van de krijgsmacht.
Het marinebouwcluster huivert voor een
negatief besluit. Geen opdrachten meer
van de Koninklijke Marine betekent een
knauw voor de export. „We noemen het de
gouden driehoek: de overheid met defensie
en de Koninklijke Marine, de marinebouw-
industrie en de kennisinstituten TNO,
Technische Universiteit Delft en Marin.
Die drie versterken elkaar", legt René Berk-
vens van Damen Shipyards Group in Gorin-
chem uit. Wijninga: „De reputatie van de
Nederlandse marine en kennisinstituten
straalt af op het bedrijfsleven."
„In het volgende decennium missen we
dan de bouwstenen om mee te kunnen in
de ontwikkeling van de technologie", zegt
Berkvens, die vanaf het Damen hoofdkan
toor in Gorinchem een machtig uitzicht
heeft over de rivier Merwede. Hij wijst
naar buiten. In de haven ligt een patrouille
schip dat wordt afgebouwd voor de kust
wacht van Honduras. „De eerste hebben
we tien a twaalf jaar geleden voor de Neder
landse marine gebouwd. Inmiddels vaart
dit type schip in vijftien landen. Denk ook
aan andere civiele toepassingen. De techno
logie in onderzeeërs die ervoor zorgt dat ze
geluidsstralingsvrij zijn, kan ook gebruikt
worden op schepen voor biologisch-mari-
tiem onderzoek."
Vertraging in de besluitvorming, uitstel
van de investeringen vanwege de nog door
te voeren bezuinigingen, goedkopere mo
dellen uit het buitenland halen: zulke be
sluiten hebben óók gevolgen voor de Ne
derlandse economie, stelt Edelijn van Tha
les. „Het maritiem cluster exporteert 70
procent van de omzet. Elke euro die je erin
investeert, levert twee euro op. Als BV Ne
derland exporteren we technologie, maar
zijn we één keer weg, dan blijven we weg.
We hebben nu 2000 mensen aan het werk,
onder wie 1100 ingenieurs. Met de werkge
legenheid die we genereren in het mid
den- en kleinbedrijf komt daar nog eens
een kleine duizend man bij. We zijn daar
mee de grootste industriële werkgever ach
ter de IJssel. Dat zet je op het spel als je
geen nieuwe marineschepen meer bouwt."
Nieuw dossier na de JSF:
fregatten en onderzeeërs
door Lilian Dominicus
De vloot van de Koninklijke Mari
ne moge deels verouderd zijn, de
laatste twee jaar is er ook nieuw
materieel bij gekomen.
Recent werden twee patrouille
schepen van de Hollandklasse, of
wel Ocean Going Patrol Vessels, in
gebruik genomen. Op termijn wor
den er nog twee gebouwd. Uniek
in het schip is de geïntegreerde
mast met radar, de 'ogen en oren'
van het schip. Daarmee worden pi
raten- en smokkelbootjes opge
spoord en tegelijkertijd het lucht
ruim in de gaten gehouden.
Het Joint logistic Support Ship
(JSS) is onderweg van Roemenië
naar de werf van Damen Ship
yards in Vlissingen, waar het zal
worden afgebouwd. Taken worden
bevoorrading op zee, strategisch
zeetransport, in- en ontschepen
van personeel en materieel en lo
gistieke ondersteuning vanaf zee.
bouwjaar 1985
aan vervanging toe 2020
vrijhouden van vaarroutes
opruimen oude en nieuwe mijnen
opsporing scheepswrakken en vermiste
contaiers
bouwjaar 1990 aan vervanging toe 2030
bestrijding drugshandel
inwinnen van inlichtingen
in tegenstelling tot onderzeeërs van andere
landen geschikt voor gebruik in ondiep water
kustverkenningen
zeemijnen leggen
M-fregat
Karei Doorman
bouwjaar 1993
aan vervanging toe 2025
onderzeebootbestrijding
patrouilles
bestrijding drugshandel
luchtverdediging
gevechten op zee
infographic Anke Arts DPd bron Defensie
