Kruikenzeikers
I
I
I
BUITEN 25
Y,
EP
-
De blauwe kleur, de verfstof die af
komstig is van de plant wede,
heeft tot nogal wat vragen geleid.
In een vorig artikel dat over de Blauwe-
handshoeve in de Auvergnepolder ging,
werd gewag gemaakt van het telen van
wede naast het meer bekende meekrap,
dat de grondstof voor meekraprood le
vert. De wede-plant, verantwoordelijk
voor een prachtige kleur blauw, kwam
niet veel voor in Nederland. Het telen
bleef beperkt tot regio's met textielindus
trie in de buurt. Dat maakte het we-
de-blauw ook zo duur. Het grote produc
tiegebied in Europa lag in Zuid-Frankrijk
bij Toulouse. Die streek werd vroeger de
Cocagne genoemd. Voor de kenners: het
is de streek waar ook de armagnac van
daan komt. Een ander productiegebied is
de omgeving van Erfurt in Thüringen,
Duitsland. Erfurt had vanouds een grote
textielindustrie, wilde minder afhanke-
lijk zijn van de import van de blauwe
verfstof en stimuleerde de wede-produc
tie in eigen omgeving. In Nederland zal
het ook wel zo gegaan zijn. In de acht
tiende eeuw nam Tilburg de rol van Lei
den over wat betreft de textielindustrie
omdat de productie daar goedkoper was.
De Leidse textielbaronnen trokken met
hun kapitaal en kennis naar het goedko
pere en minder dichtbevolkte Brabant.
Om zelf te kunnen voorzien in blauwe
verfstof zullen ze boeren op de kleigron
den niet ver weg gestuurd hebben wat
betreft productie daarvan. Zo zou in
West-Brabant en ook iri het oosten van
Zeeland de wede een bescheiden plaatsje
hebben kunnen veroveren. 'Hebben kun
nen', want veel informatie is hier niet
over te vinden. Het is typerend dat de Til-
burgers 'kruikenzeikers' werden ge
noemd (nog steeds tijdens carnaval).
Voor de bewerking van de wedebladeren
was veel urine nodig, mannelijke urine
wel te verstaan. De bladeren van de wede
werden in balen verpakt en dan begon
een warm rottingsproces. De balen wer
den natgemaakt met een mengsel van
warm water, zemelen en mannenurine,
en in een pakhuis gelegd. Na een paar da
gen rotten en fermenteren ontstond er
een soort pasta met een onbestemde geel
groene kleur. Weer werd water bijge
voegd en dan werd textiel erin gedoopt.
De kleurstof hechtte zich aan het weefsel
dat te drogen werd gehangen. Door de
aanraking van de kleurstof met zuurstof
uit de lucht verkleurde het geelgroen tot
een onoplosbare blauwe kleur. Onlangs
was ik in het Thüringse Erfurt en daar
was veel informatie te vinden. Daar groei
de de wede nog in allerlei kuipen in de
stad, er waren nog wede-pakhuizen te
zien en men wist er ook te vertellen dat
vrouwenurine ongeschikt was voor het
wede-bewerkingsproces, omdat die te
veel eiwitten bevat. Ook in Erfurt werd
mannenurine in kruiken en flessen verza
meld en gekocht net als in Tilburg. Zo
leer je nog eens wat! Trouwens, ook leer
de ik dat het verven van wol en andere
stoffen op deze manier afvalwater ople
verde waar niet iedereen blij mee was...
De meeste mensen slaakten dan ook een
zucht van verlichting toen de Nederland-'
se en Portugese koopvaarders een blauwe
verfstof (indigo) uit het Verre Oosten
meebrachten. Dat maakte het probleem
van het stinkende afvalwater in Tilburg
en Erfurt veel minder. Het betekende op
termijn natuurlijk ook de ondergang van
de teelt van de wedeplant zoals die op de
Blauwehandshoeve floreerde.
EP
WOENSDAG 31 JULI 2013
door Gerard Smallegange
Net ten oosten van het haventje van Burghsluis ligt de beste plek van Zeeland om bruinvissen te spotten.
-
Ook op zo'n beetje de warmste dag van het jaar lieten genoeg vogels zich zien in de streek.
