De Russische auto
nome republiek
Mordovië zet zich
op de kaart. Een
lid van Pussy Riot
zit er in een werk
kamp, Gérard De-
pardieu kreeg er
een paspoort en
Poetin gaf de
Mordoviërs het
WK-voetbal.
10 SPECTRUM
buitenland
notpyr60/iy
Gérard Depardieu
mag zich sinds kort
Mordoviër noemen.
Ik ben een zwerver
Hoe meer de auto
bus de 'gevange
niszone' inrijdt,
des te onheilspel
lender het voelt.
De bus passeert
vier werkkam
pen, rijdend door de autonome Russi
sche deelrepubliek Mordovië op zo'n
400 kilometer ten zuidoosten van
Moskou. Prikkeldraad, hekken, wacht
torens en barakken geven de bosrijke
omgeving een grimmig karakter. Het
zijn de overblijfselen van de beruchte
Goelagkampen, die tijdens de Sta-
lin-dictatuur werden opgericht en
waarvan er nog steeds enkele worden
gebruikt. Ze zijn niet meer zo dodelijk
als in de Sovjettijd, maar hebben anno
2013 dezelfde functie als strafkamp.
De bus rijdt naar Partsa, een dorp met
3.000 inwoners, en stopt bij een halte
tegenover kolonie nummer 14, het
vrouwenkamp waar Nadezjda Tolo-
konnikova verblijft. De activiste van
de feministische punkband Pussy
Riot werd vorig jaar samen met de an
dere groepsleden gevangen genomen
nadat ze een lied zongen in de Mos-
kouse Christus-Verlosserkerk, waarbij
de groep de innige band tussen presi
dent Vladimir Poetin en de Rus-
sisch-orthodoxe Kerk bekritiseerde.
Gevolg: twee leden kregen twee jaar
werkkamp wegens 'hooliganisme ge
voed door religieuze haat'. Tolokonni-
kova belandde in Partsa.
„Je komt zeker voor Tolokonnikova",
zegt de 64-jarige Fjodor in zijn blote
bast voor zijn houten huis. Zijn kip
pen scharrelen rond zijn voeten. Ver
derop plundert een koe een afvalcon
tainer. Vuilnis ligt op de zandpaden.
Fjodor werkte als bewaker bij verschil
lende kampen in Partsa. Hij wijst om
zich heen. „Daar heb je een kamp
voor buitenlanders. Dan heb je nog
twee vrouwenkampen. De gevange
nen maken hier onder meer legerkle-
ding. De Sovjet-Unie koos deze loca
tie omdat ze niet ver van Moskou ligt.
Zo kunnen klanten een bestelling
doen en is alles snel in de hoofdstad."
Een zucht klinkt uit de mond van
Michaïl Nikisjin (25). Hij loopt door
het brandschone centrum van Sa
ransk, de hoofdstad van Mordovië,
630 kilometer ten zuidoosten van Mos
kou. „Dat Tolokonnikova hier zit, is
slecht voor het imago van Mordovië.
De autoriteiten in Moskou hebben
haar bestemming bepaald. Wij hou
den ons niet met haar bezig." Nikisjin
is vice-directeur Analyse en Informa
tie bij de overheid en praat liever over
de successen van Mordovië. In Sa
ransk komt een stadion voor het we
reldkampioenschap voetbal in 2018.
De Franse acteur Gérard Depardieu
liet zich begin dit jaar in Mordovië in
schrijven als Russisch staatsburger na
dat het Franse belastingklimaat zijn
portemonnee bedreigde: het Russi
sche belastingtarief van 13 procent
vond hij een stuk vriendelijker.
De Russische president Vladimir Poe
tin bezocht Mordovië zes keer. Opval
lend vaak voor een gebied waar je ge
makkelijk aan voorbijgaat. Met ruim
vijf maal de grootte van de provincie
Noord-Brabant geldt Mordovië als
een onderdeurtje in vergelijking met
andere Russische regio's. Mijn Russi
sche vrienden in Moskou raken niet
enthousiast als ik Mordovië noem.
De republiek heeft met haar 834.000
inwoners (van wie er 297.000 in Sa
ransk wonen) de uitstraling van een
slaperige provinciestad. Mordovië is
geen economische hoogvlieger, valt
in een luxe restaurant in Saransk op
te maken uit de woorden van de regio
nale minister van Pers en Voorlich
ting, Valeri Maresev (42). De regio be
schikt niet over olie en gas, legt hij
monotoon uit boven zijn soep. De aan
wezige industrie levert te weinig op.
Een nieuw iet-park moet het gemid
delde salaris van 18.000 roebel (424
euro) per maand omhoog krikken.
Naast het restaurant nadert de bouw
van de nieuwe universiteit zijn vol
tooiing. Het Kremlin legde het geld er
voor neer. Zonder financiële hulp van
uit de hoofdstad komt Mordovië niet
ver. Als autonome republiek krijgt
Mordovië daarom een financiële bo
nus. Ook het archiefmuseum en het
theater hebben Moskou als sponsor.
In het restaurant kijkt minister Ma
resev uit over het strak aangelegde
Millenniumplein. Het plein werd vo
rig jaar geopend om te vieren dat het
Mordovische volk zich duizend jaar
geleden bij het Russische rijk schaar
de. In Mordovië vormen de Moksja-
nen en Erzjanen, klinkend als namen
uit de fantasyfilm The lord of the rings,
40 procent van de bevolking. Naast 53
procent Russen en 5 procent Tataren.
Het levert opnieuw punten op bij
Moskou. „Europa spreekt ons graag
aan op mensenrechtenschendingen",
merkt Maresev op. „Mordovië laat
zien dat verschillende nationaliteiten
kunnen samenleven en dat Moskou ie
dereen de ruimte geeft."
Mede daarom kreeg Saransk een paar
WK-wedstrijden toegewezen, zegt
Vladimir Nazorov (42), redacteur van
een overheidssite tijdens-een wande
ling door Saransk. „Het WK is een ge
schikt podium om het multi-etnische
Rusland aan de wereld te laten zien."
Met volkeren die vasthouden aan tra
dities. Daarom voelt Depardieu zich
hier ook thuis, denkt Nazorov. „Euro
pa is te liberaal. Mordovië blijft trouw
aan conservatieve waarden."
Wat ook helpt, is een sterke band met
Moskou. Nikolaj Merkoesjkin, die vo
rig jaar mei na bijna zeventien jaar ver
trok als premier (en daardoor tevens
staatshoofd) van Mordovië, wist de
weg naar het Kremlin te vinden. Hij
en Poetin zijn politieke partners. Mer
koesjkin is een van Poetins effectieve
managers die van bovenaf alles contro
leren. Hij rekende af met de chaos na
de val van de Sovjet-Unie en bracht
Mordovië asfalt, openbaar vervoer en
gasaansluitingen, benadrukt Maresev.
Dat straalt af op Poetin, meent de mi
nister.
Poetin haalde opvallend hoge scores
in Mordovië tijdens de presidentsver
kiezingen vorig jaar. Hij won 87 pro
cent van de stemmen. Dat riekt vol
gens critici naar fraude. Maresev
spreekt dat tegen. „Dan moet de oppo
sitie met bewijs komen en naar de
rechter stappen. Maar niemand kon
iets vinden. Poetin geniet het vertrou
wen van de Mordoviërs.
De 54-jarige dakloze docente Klara
Sjisjkina, met een maandinkomen
van omgerekend 165 euro, twijfelt wél
aan de uitslag. „In '96 waren hier vrije
verkiezingen. Toen wonnen de com
munisten. We werden de rode zone
genoemd en daar zou niets meer van
over zijn?" Ze zit op een bank in haar
tuin. Tegenover haar ligt huisraad on
der een zeil. Een ijskast staat op het
gras, daarachter de tent waarin Sjisjki
na slaapt. Ze is haar huis uitgezet.
Ten behoeve van het WK-voetbal
Het paradepaardje
van Poetin
door Floris Akkerman
Moskou
RUSLAND
MORDOVIË
Dakloos docente Klara Sjisjkina
