1
t
24 BUITEN
HET ZEEÜW5E LANDSCHAP
BHHHI
Onder liefhebbers van de wilde flora
staat Zuid-Limburg bekend als de
orchideeënprovincie bij uitstek. Dat
imago is terecht, want geen enkele
andere provincie herbergt zoveel
orchideeën als Limburg met zijn
roemruchte kalkhellingen. Maar dat
gezegd zijnde mag Zeeland dan toch
als een goede tweede gelden als het
om het voorkomen van wilde
orchideeën gaat. Je vindt er
spectaculaire soorten als de
herfstschroeforchis en de
bokkenorchis, maar bovendien
komen sommige soorten voor in
verbazingwekkende aantallen.
Eigenlijk is het dus niks teveel
gezegd: Zeeland orchideeënland.
doorChiel Jacobusse
Zeeland orchideeën
land? Jawel het mag ge-
zegd worden omdat er
op de drooggevallen
zandplaten in het Gre-
velingen en het Kram
mer-Volkerak soms
tienduizenden orchideeën bij elkaar
groeien. Vooral de moeraswespenor-
chis kan hier ongekend talrijk zijn.
Het is een delicate schoonheid en als
je gewend bent aan de grote felge
kleurde orchideeën van de bloemist
is het even schakelen. De bloempjes
zijn klein en de kleuren van deze or
chidee zijn voornamelijk geel en wit.
Maar bij nader inzien hebben ze een
prachtige rode dooradering met teer
gebogen rimpelrandjes en doordat de
bloemen in een flinke tros groeien
vallen ze al van verre op.
Zeeland orchideeënland? Jawel. Er
gens in een berm in Zeeuws-Vlaande-
ren bevindt zich één van de twee uit
Nederland bekende groeiplaatsen
van de zeldzame poppenorchis. Die
heeft zijn naam niet voor niets gekre
gen. De bloempjes hebben de vorm
van een slappe pop. Ook de Latijnse
naam anthropomorphum (mensvor-
mig) verwijst naar deze opvallende
vorm. Op de Zeeuwse groeiplaats
groeit de poppenorchis in gezelschap
van de eveneens zeldzame bokkenor
chis. Je zou dat de meest frivole van
onze inlandse orchideeën kunnen
noemen, want de onderlip van de
bloem is dermate verlengd dat het
lijkt alsof de bloemtros uit een bosje
feestslingers bestaat. Minder feeste
lijk is de geur van de bokkenorchis,
want die komt sterk overeen met die
van een geitenhok! Wat de functie
van deze onaangename geur is, is
niet duidelijk. De bokkenorchis is
een soort die - in tegenstelling tot
veel andere orchideeën - gewoon nec
tar produceert. Daardoor is de bloem
automatisch in trek bij insecten die
voor de bestuiving moeten zorgen.
Daar is geen speciale geur voor no
dig. Heel anders ligt dat bij de in Zee
land tamelijk vaak voorkomende bij
enorchis. Die produceert geen nectar
en om toch bestuivers te lokken
moet de plant zijn toevlucht nemen
tot een verleidingstruc. De bloem
produceert een geur die heel sterk
lijkt op de feromonen van bepaalde
zandbijen. Feromonen zijn een soort
parfums die de vrouwelijke bijen pro
duceren om mannelijke soortgeno
ten te lokken voor de paring. Manne
lijke bijen komen ook af op de geur
van de bijenorchis en ze landen op
de bloem, waarvan de onderlip een
tekening heeft die in de verte aan
een bij doet denken. De bijen denken
met een paringsbelust vrouwtje van
doen te hebben. Zodra ze echter op
de bloem landen wordt er op hun
rug een klompje stuifmeel afgezet,
dat ze ongewild en onwetend meene
men naar de volgende bloem die ze
bezoeken.* Zo komt er kruisbestui
ving tot stand, ook al heeft de bloem
aan de bezoekende insecten niets te
bieden. Overigens is de bijenorchis
niet perse op kruisbestuiving aange
wezen; ook zelfbestuiving komt vol
op voor. Hetzelfde geldt voor de moe-
raswespenorchis. De plant produ
ceert een geur die wespen aanlokt,
die in de veronderstelling verkeren
dat het hier niet om een bloem maar
om een potentiële partner gaat. Ove
rigens heeft de naam wespenorchis
vooral betrekking op de brede wespe
norchis die algemeen verbreid in par
ken en tuinen groeit. Deze soort
wordt vooral bestoven door limona
dewespen. De moeraswespenorchis
kan behalve door zelfbestuiving be
vrucht worden door allerlei bestui
vers, zoals bijen, wespen, mieren en
zelfs kevers. Zeeland orchideeënland?
De laatste decennia vond ik in Zee
land meer dan twintig verschillende
soorten, waaronder zeldzaamheden
als de vliegenorchis en het soldaatje.
En Vele duizenden exemplaren van
'gewone' soorten als rietorchis, vlees
kleurige orchis en brede wespenor
chis. De Zeeuwse orchideeën vor
men een geweldige bron van ieder
jaar terugkerend
Buiten
*wvv
De Blauwehandshoeve is
een mooie historische
boerderij in de
Auvergnepolder bij
Halsteren. Deze polder is
ooit door Zeeuwen
ingepolderd en als Zeeuws
bezit beschouwd. De
boerderij is bij de
watersnoodramp diep
overstroomd en erg
beschadigd, maar staat nu
als gerestaureerd
monument te pronken in
het landschap, en
functioneert nog steeds als
akkerbouwbedrijf.
foto Gerard Smallegange
Zeeland orchideeënland
f T IC H T I H O
Bijenorchis
Bokkenorchis
