VERDIEPING 11
het Groningse Ganzedijk. De bewoners
van het 57 woningen tellende dorp kregen
vijfjaar geleden te horen dat ze moesten
verhuizen. Het dorp was te verpauperd en
had geen toekomst meer in de krimpregio.
Ganzedijk kwam in opstand, de landelijk
pers dook er bovenop en de Provinciale Sta
ten van Groningen haalden bakzeil. Nu,
vijfjaar later, is het dorp opgeknapt en wel.
Maar, concludeerde een evaluatiecommis
sie, de investering a 2,2 miljoen euro was te
hoog om het experiment te herhalen in an
dere krimpregio's.
Krimp is een actueel thema, maar ook vroe
ger was ontvolking al een probleem. Am
sterdam was nooit zo groot geworden als
ze geen mensen had weggetrokken uit om
liggende dorpen.
Stulp: „Amsterdam was ooit een vissers
dorpje. Rondom lagen veel grotere dorpen,
zoals Poppendam. Dat was destijds een gro
te concurrent van Amsterdam wat overzee
se handel betreft. Maar Amsterdam kreeg
het alleenrecht op de handel in Duits bier,
een erg belangrijk product in die tijd. Dat
trok de handel bij Poppendam weg. Dat
was het begin van de groei van Amster
dam, Poppendam verdween."
Het verdwijnen van dorpen is geen feno
meen uit lang vervlogen tijden. Het
Noord-Hollandse Petten werd in de Twee
de Wereldoorlog compleet afgebroken, om
dat nazi-Duitsland er de Atlantikwall (een
verdedigingslinie) had gepland. Na de oor
log werd het dorp iets noordelijker hele
maal opnieuw opgebouwd.
In de tweede helft van de twintigste eeuw
waren industrieterreinen, infrastructuur
en bijvoorbeeld Schiphol en de Rotterdam
se haven de boosdoeners. Dorpen moesten
plaatsmaken voor de welvaart. De nog aan
te leggen Blankenburgtunnel bij Rotter
dam draagt niet voor niets die naam. Daar
lag tot de jaren zestig het gelijknamige
dorp.
De teller staat nu op 563 verdwenen dor
pen en Stulp krijgt nog regelmatig 'nieu
we' verdwenen nederzettingen aangereikt
van lezers.
Niet van elke plaats is met zekerheid te zeg
gen of die ooit bestaan heeft. Ezonstad in
Friesland bijvoorbeeld. „Dat is bijna een
mythische stad. Het zou een hele belangrij
ke handelsstad zijn, waar veel schepen aan
kwamen. Maar heeft die nu wel of niet be
staan? We hebben alleen kronieken uit om
streeks 1100, maar hoe betrouwbaar zijn
die? Ik denk dat er wel wat van waar is,
maar dat er veel omheen is gefantaseerd.
Er zullen vast geen zware muren gestaan
hebben, anders was daar wel bewijs van ge
vonden."
Men bracht, bijvoorbeeld op de Waddenei
landen, de kisten met man en macht in vei
ligheid." Daarom ook is een verscholen
kerkhofje vaak nog het enige overblijfsel
van een verdwenen dorp.
Dijken werden ook opzettelijk doorgeprikt.
„In Zeeuws-Vlaanderen tijdens de Tachtig
jarige Oorlog stak het leger van prins Mau-
rits dijken door, in de strijd om Antwer
pen. Tientallen dorpen werden daardoor to
taal verwoest. De mensen werden maar
kort van tevoren gewaarschuwd."
Of de mensen zich hebben verzet? Op die
vraag blijft Stulp het antwoord schuldig.
„Dat is in de geschiedenis niet bekend. Be
woners waren in die tijd ook wel gezagsge
trouw. Bovendien was verzet zinloos."
Dat is tegenwoordig wel anders, bewees
VRIJDAG 12 JULI 2013
Omijnkrant.nl/binnenland
Kijk online voor de interactieve kaart
De Plompe Toren
van Koudekerke,
een plaats die ooit
verdronk. In de to
ren wordt de legen
de van Westenschou-
wen verteld, foto Ed
Oudenaarden/ANP
Aantal verdwenen
dorpen plus redenen
van verdwijnen.
Q Overstroming
Q Verplaatsing
Q Ontvolking
Q Oorlog
Q Industrie
Vooroorlogs Petten dat plaats moest maken voor de Atlantikwall. foto Zijper Museum
Nederland telt ruim 560 'verdwenen'
dorpen en nederzettingen als gevolg
van bijvoorbeeld overstroming,
oorlog, ontvolking en verplaatsing.
Kaart is niet compleet
BB Gebieden waar
veel dorpen zijn
verdwenen
