66 Volgens de Bijbel
staan de doden op.
Men bracht dus de
kisten vaak als
eerste in veiligheid
Honderden dorpen
zijn van de aardbo
dem verdwenen. Ed
die Poppe en Bert
Stulp zetten ze op
nieuw op de kaart.
10 VERDIEPING
veel voor. Daar bouwde men juist op hoge
plekken waar de grond door klimaatveran
dering steeds droger werd. „Brabant is het
land van de alleenstaande kerktorens. Die
zijn vaak blijven staan op de heuvels. Soms
werden ze afgebroken om het materiaal te
verkopen."
De kaart van verdwenen dorpen brengt
een terugkerend thema in de Nederlandse
geschiedenis goed in beeld: het eeuwige ge
vecht tegen water. Vooral in Zeeland en
langs de rivieren werden veel nederzettin
gen door het water verzwolgen. „Een na
tuurlijke oorzaak dus, maar dat kwam voor
al door menselijk falen. Dijken werden ver
waarloosd, omdat boeren te zwaar belast
werden. Maar dijken onderhouden, was
vroeger ook moeilijker door de strenge
winters. Rivieren bevroren en als het
dooit, gaat dat ijs kruien. De ijsschotsen
beuken dan tegen die dijk aan en dan
breekt de dijk."
Ook in de andere uithoek van Nederland,
bij de inham de Dollart (in Groningen) dat
ooit land was, hielden dorpen het hoofd
letterlijk niet meer boven water. Het water
kwam niet altijd onverwachts.
Een rivier waar telkens stukken van de
oever afbrokkelden, kwam voor bewoners
jaar op jaar dichter bij. En wie werden er
dan het eerste gered? De doden.
„Volgens de Bijbel zullen de doden op
staan voor het laatste oordeel van Jezus.
estenschouwen,
't zal u rouwen,
dat ge heeft ge
roofd mijn vrou
we, Westen-
schouwen zal
vergaan, alleen
de toren zal blijven staan'. En zo geschied
de. Het Zeeuwse dorp verdween onder wa
ter, alleen de kerk stak nog eeuwenlang
fier boven de golven uit, precies zoals de
door verdriet overmande zeemeerman het
had voorspeld.
Natuurlijk verdween het dorp niet door de
vloek van de zeemeerman van de kaart. De
stijgende zeespiegel werd het dorp in de
vijftiende eeuw fataal.
Westenschouwen is niet het enige dorp
dat in de afgelopen duizend jaar is verdwe
nen. Honderden ondergingen hetzelfde
lot. Oud-docent aardrijkskunde Bert Stulp
maakte er al eens een vijfdelige boekense
rie over: Verdwenen dorpen in Nederland.
Aan deel zes wordt gewerkt. Kaartenmaker
Eddie Poppe van Cartomagie heeft de ver
dwenen dorpen nu opnieuw op de kaart ge
zet. Overstromingen, stormvloeden, oor
log, ontvolking, slechte landbouwgrond,
verstuiving. Het overkwam menig dorp in
de afgelopen eeuwen.
Wie de kaart bekijkt, ziet dat het met na
me in Zeeland maar beroerd was om te wo
nen. Twente daarentegen was beter te
doen. Alleen Vriezenveen, een dorpje in
laagveengebied, ging twee keer aan de wan
del. „Mensen hadden in die tijd geen idee
hoe ze dat soort grond moesten behande
len", weet Stulp. „Die grond was moeras
sig, dus werd die drooggemaakt, maar daar
kan die grond niet goed tegen. De bodem
klinkt in en het grondwater komt naar bo
ven. Dus moest het dorp zich verplaatsen
en dan begon vaak het hele verhaal op
nieuw. Sommige dorpen zijn zo wel drie
of vier keer verplaatst." Zelfs de kerk, vaak
het enige gebouw van steen, werd steen
voor steen afgebroken en 2 kilometer ver
derop weer opgebouwd.
Een ander fenomeen kwam in Brabant
Atlantis van
Nederland
V:.- -
door Freke Remmers
Bert Stulp
