Krans voor schipbreukelingen
In een opblaasbootje
komen immigranten
naar Europa. Het die
pe water in de Straat
van Gibraltar is echter
levensgevaarlijk.
VERDIEPING 9
Paus Franciscus draagt
maandag op Lampedusa
een mis op voor 20.000
verdronken asielzoekers
die Europa niet haalden.
De risico's van de overtocht
zijn enorm, maar dat weer
houdt mannen, vrouwen
en kinderen er niet van in
steeds grotere aantallen
de oversteek te wagen.
Duizenden zijn verdron
ken. Als ze geluk hebben halen ze echter de
Spaanse, Italiaanse of Griekse kust.
De Straat van Gibraltar is de kortste én ge
vaarlijkste route voor de gelukzoekers. Het
diepe water tussen Spanje en Afrika borrelt,
zuigt, stroomt. In de engte waar de Middel
landse Zee en Atlantische Oceaan met elkaar
botsen, kolken gevaarlijke stromingen onder
water.
Golven van twee tot drie meter slaan van al
le kanten tegen de reddingsboot van de
Spaanse reddingsbrigade Salvamar. Een heli
kopter zoeft laag over, op topsnelheid. De oe
fening van de kustwacht, onder een strak
blauwe lucht, verloopt perfect. Nu de nach
ten nog, als de echte SOS-oproepen komen.
In die donkere uren zijn de lichtgevende vier
kante boeien, de radar en sterke zoeklichten
onmisbaar; net als de netten langs de zijkant
van de boot, een houvast voor drenkelingen.
Het is tijdens de acties een kwestie van ma
noeuvreren op de vierkante centimeter voor
kapitein Juan Carlos Dujat (46) uit de Zuid-
Spaanse havenstad Tarifa. Een golfslag te veel
en de rubberen bootjes slaan om. Het water
is maar een graad of 17 en veel vluchtelingen
kunnen niet zwemmen, hebben verschillen
de lagen kleding aan, zijn vermoeid en gedes
oriënteerd. Ze dobberen vaak al uren rond,
hebben het koud, zijn nat. „Als ze uit de boot
vallen, zijn ze vrijwel onmogelijk te vinden",
weet Dujat uit ervaring.
Na Het Kanaal tussen Frankrijk en Groot-
Brittannië, is de Straat van Gibraltar de
drukst bevaren route ter wereld. Over de on
zichtbaar uitgelegde 'snelweg' passeren jaar
lijks meer dan 100.000 schepen. Die zijn
stuk voor stuk te volgen op de schermen van
de verkeerstoren van Salvamar in Tarifa, die
100 meter boven de zeespiegel uittorent.
Marokko lijkt vanuit de toren op een steen
worp afstand te liggen. De kranen in de nieu
we containerhaven van Tanger zijn duidelijk
te onderscheiden. Net als de rotsen en stran
den tot aan de Afrikaanse stad zelf. Die vor
men een favoriet vertrekpunt voor de illegale
immigranten. „Bij helder weer kun je de hui
zen aan de overkant zien", zegt Salva-
mar-coördinator Adolfo Serrano Soli's (53).
„Het lijkt zo dichtbij en de mensen hebben
geen idee van de gevaren. Ze stappen in rub
beren opblaasboten, speelgoed, van twee tot
drie meter lang. Met zes tot vijftien mensen
tegelijk; alleen met een stel peddels. Maar
zonder motor is de oversteek onmogelijk."
De bootjes zijn onzichtbaar voor de radar en
worden door golven en stromingen alle kan
ten op geslagen. Een schreeuw om redding
op het alarmnummer van Salvamar komt
veelal van de vluchtelingen zelf. Een enkele
keer belt een ongerust familielid vanaf het
andere continent, na dagen zonder nieuws.
Lokaliseren van bootjes in nood valt niet
mee. Solis vraagt de opvarenden of ze bij
voorbeeld de lichten van de haven van Tan
ger zien, of er een groot opvallend schip in
de buurt vaart, of hoe ver ze denken van de
kust af te zijn. Het moeilijke is dat ze meestal
geen kennis hebben van de kustlijn, slechts
deels Frans of Engels spreken en doodsbang
aan de lijn hangen, aldus de coördinator.
Of de lekgeslagen boot is al half gezonken.
Zo treft kapitein Juan Carlos Dujat de men
sen vaak aan. „Er zijn zwangere vrouwen bij
en baby's van een paar maanden oud. Vanuit
onze normen en waarden valt dat niet te be
grijpen. Het moet waar ze vandaan komen,
veel en veel slechter zijn dan hier. Ze hebben
al een half continent over gereisd, door de
woestijn, en allerlei ontberingen doorstaan.
Dan laat je je niet tegenhouden door de laat
ste etappe, het oversteken van de Straat van
Gibraltar."
Illegale immigratie tussen Afrika en Zuid-
Spanje is van alle tijden. De laatste twee jaar
is er snel veel veranderd, zoals de nationali
teit van de bootvluchtelingen. Marokkanen
weten hoe hard de crisis heeft toegeslagen in
Europa en kiezen nauwelijks meer voor de
zeeroute. Sinds oktober vorig jaar ziet Salva
mar toch een sterke stijging van het aantal il
legale immigranten. Het grootste deel van de
vluchtelingen, die nu - na redding - worden
opgevangen door het Rode Kruis en de Guar-
dia Civil, komt van onder de Sahara, uit cen
traal en zuidelijk Afrika.
Daarnaast is de overtocht, door gebruik van
andere transportmiddelen, veel riskanter ge
worden. Begin jaren '90 werden grote, hou
ten vissersboten ingezet, die mensen aflever
den aan de Spaanse kust en terugkeerden
naar Marokko. Dat was relatief veilig, want er
was een motor aan boord en de eigenaar wil
de zelf ook graag heelhuids thuiskomen. De
zogenoemde paternas, zonder schipper, die la
ter in zwang raakten, maakten al veel slacht
offers. Te vol geladen strandden ze in de
branding, waarna de vluchtelingen dood of
levend werden opgevangen op de stranden.
„De laatste twee jaar zien we alleen nog rub
berboten en dat heeft de bewaking van de
kustlijn compleet veranderd", aldus Adolfo
Serrano Soils. „De vluchtelingen komen niet
meer aan op het strand, maar moeten gered
worden op open zee."
Er wacht hen aan land niet altijd meer een
warm welkom. Eerder vonden immigranten
hun weg wel en werden ze vaak geholpen.
Maar controles op illegale arbeiders zijn opge
voerd en er is geen werk. Europa heeft nu
zelf problemen genoeg en er is niet veel soli
dariteit meer. Soil's: „Hier in Tarifa kennen
de mensen de zee, hebben ze zelf ook vrien
den verloren in het water. Hier is begrip voor
de reddingsacties, maar in de rest van Spanje
ligt dat anders."
Op de bodem van de Middelland
se Zee liggen 20.000 doden.
Het zijn bootvluchtelingen uit
vooral Afrika die de afgelopen
jaren de Europese kust niet heb
ben gehaald. De verschrikkelijke rekensom
kwam onlangs van Migrantes, de migratie
organisatie van de Italiaanse bisschoppencon
ferentie.
Veel vluchtelingen proberen tevergeefs in
gammele bootjes de Middellandse Zee over
te steken en verdrinken soms met families te
gelijk. Migrantes pleit voor een humaner mi
gratiebeleid van de Europese Unie. Om dat te
onderstrepen, reist paus Franciscus maandag
naar het Italiaanse eilandje Lampedusa in de
Middellandse Zee. Daar ontmoet hij asielzoe
kers die de gevaarlijke oversteek overleefden.
Lampedusa ligt ongeveer 100 kilometer ten
noorden van Afrika. Volgens de Italiaanse mi
nister van Binnenlandse Zaken, Angelino Al-
fano, zijn er in de eerste helft van dit jaar
3.648 bootvluchtelingen in Lampedusa gearri
veerd. Dat waren er ruim drie keer zo veel als
in dezelfde periode vorig jaar.
Tot eind mei van dit jaar werden voor de
Zuid-Spaanse kust 128 boten opgepikt door
reddingsbrigade Salvamar. Met in totaal dui
zend vrouwen, mannen en kinderen. Daar
van overleefden zeventien de overtocht niet.
Ter vergelijking: over heel 2012 ging het in
Spanje in totaal om 1.551 mensen tijdens 125
reddingsacties door de Spaanse kustwacht.
Volgens het Vaticaan werd paus Franciscus
diep geraakt door de recente schipbreuk bij
Lampedusa van een boot met asielzoekers
uit Afrika, 'de laatste in een reeks van soort
gelijke tragedies'.
Een aantal van de vluchtelingen was afkom
stig uit Syrië, Afghanistan en Eritrea. Tiental
len drenkelingen klemden zich op volle zee
vast aan een drijfnet voor de tonijnvisserij
dat door een Tunesische vissersboot werd ge
sleept. Daarbij verdronken zeven mensen, al
dus ooggetuigen in de Italiaanse media. De
bemanning van de kotter had het sleeptouw
met het net doorgesneden en zou vluchtelin
gen terug in zee hebben gegooid.
„Europa moet zich om de immigratie bekom
meren, want dit is niet enkel een Italiaans
probleem", aldus minister Alfano. „Wie hier
aankomt, wil niet naar Sicilië of Italië, maar
naar Europa."
Italië heeft al vaker geklaagd dat het van de
andere EU-landen te weinig steun krijgt om
de toestroom van vluchtelingen aan de Itali
aanse kust een halt toe te roepen.
De paus zal vanaf een boot een bloemen
krans in zee werpen ter herinnering aan alle
asielzoekers die hun poging Europa te berei
ken met de dood hebben moeten bekopen.
Ook zal Franciscus in een asielzoekerskamp
voorgaan in een mis.
JiSL
ZATERDAG 6 JULI 2013
door onze correspondent
Pauline Blom
I Een uit zee geredde vluchtelinge wordt door
Italiaanse marinemensen geholpen, foto AFP
I Een reddingswerker met een baby die bij Lam-
pedusa is gered, foto Francesco Malavolta/EPA
«M
