—0
I
I
I
Ontwikkelingsorgani
satie Hivos helpt het
Indonesische eiland
Sumba in tien jaar
aan 100 procent
duurzame energie.
12 VERDIEPING
ONTWIKKELINGSHULP
Een straatarm eiland dat een
kwart van Nederland beslaat
en 685.000 inwoners heeft,
in tien jaar tijd voor 100 pro
cent op duurzame energie la
ten draaien. Dat is wat ont
wikkelingsorganisatie Hivos
beoogt op het Indonesische eiland Sumba.
En dat gaat ook lukken, zegt Eco Matser
van Hivos stellig: „Want iedereen wil mee
doen."
'Iedereen', dat zijn nationale en lokale over
heden in Indonesië, energiebedrijven, boe-
renorganisaties, kleine en grote onderne
mers en financiers als de Indonesische en
de Aziatische Ontwikkelingsbank. Ze heb
ben het twee jaar geleden begonnen Hi-
vos-project al min of meer overgenomen.
„Ons is gevraagd alleen nog het secreta
riaat te doen. Dat is fantastisch, al kost het
soms moeite je even niet met iets te be
moeien", zegt Matser. „Dit is ontwikke
lingswerk nieuwe stijl; met alle stakehol
ders samenwerken en als het kan als Hivos
zelf op tijd terugtreden."
In augustus vertrekt er, net als vorig jaar,
een expeditie uit Nederland die verslag
gaat doen van de stand van zaken; niet met
BN'ers maar met 'gewone' Nederlanders.
Sumbanezen zijn erg arm. Het gemiddelde
inkomen op het eiland bedraagt 153 euro
per jaar. Een kwart van wat de gemiddelde
Indonesiër verdient.
Mensen koken er vooral op hout - ontbos
sing is een groot probleem. De weinige
stroom die er is, komt meestal uit smerige
en dure dieselgeneratoren, waarvoor sche
pen de brandstof aanleveren.
„Energie, duurzaamheid en economische
ontwikkeling hangen nauw samen", stelt
Matser. „Dus waarom zou je niet proberen
een eiland te ontwikkelen door meteen in
te zetten op 100 procent duurzaamheid? Er
is immers volop zon en wind beschikbaar.
Als het lukt - en het gaat lukken - wordt
Sumba een voorbeeld voor die duizenden
andere eilanden van Indonesië en in de Pa
cific. Ze kunnen er dan zelfs een voor
sprong krijgen op de rest."
Dit jaar is vooral ingezet op een irrigatie
project. Een lokale niet-gouvernementele
organisatie (ngo) heeft Hivos om assisten
tie gevraagd bij het helpen van boeren met
hun moestuinen in het kurkdroge halfjaar,
waarmee ze telkens opnieuw kampen.
De boeren hebben zelf een put en irrigatie
kanalen gegraven. Met hulp van Hivos pom
pen ze nu met stroom uit zonnepanelen
water op voor hun tomaten en andere
groenten.'Die vormen een welkome aanvul
ling op hun karige dieet van vooral maïs en
rijst.
„Vooral dorpen die verder van de wegen af
liggen, zijn straatarm", weet Eco Matser,
die inmiddels vaak op het eiland Sumba ge
weest is. „Ze eten daar vaak één maaltijd
per dag. Door die mensen van duurzame
energie te voorzien, gaat er écht wat veran
deren."
Het irrigatieproject is klein, met een groep
van dertig boeren. Maar er gebeuren ook
'grote' zaken. „De 'BAM' van Indonesië,
een groot bedrijf dat werkt in de mijn
bouw en energiesector, verhuurt nu gigan
tische dieselgeneratoren en wordt daar stin
kend rijk mee. De Indonesische overheid
wil graag van die dure en vieze diesel af,
maar dat lukt nog niet. Ook dat bedrijf
doet nu mee op Sumba, kijkt blijkbaar ver
der dan de dag van morgen en wil ervaring
opdoen met duurzame energie. Indonesië
kent nu nog hoge subsidies op olie voor de
consument, maar dat gaan ze afbouwen.
Het land moet daarom verder kijken rich-
Sumba, iconic island
SUMBA
ting duurzame energie."
Dankzij het Hivos-project zijn er al-30.000
zonnepanelen verhuurd die huishoudens
in staat stellen 's avonds de lamp aan te
doen, zodat kinderen bijvoorbeeld kunnen
studeren. Er is een waterkrachtcentrale ge
bouwd en ongeveer honderd eenvoudig te
onderhouden biogasinstallaties die mest
omzetten in gas om op te koken. Vrouwen
hoeven daardoor minder hout te sprokke
len, de bossen blijven gespaard.
Niet alles gaat meteen van een leien dakje.
Op papier stond het project snel in de start
blokken. Matser: „De uitvoering is moeilij
ker. We hebben ook geen draaiboek voor
tien jaar geschreven. Als je wilt dat zoveel
mogelijk partijen mee gaan doen, moet je
niet alles vastleggen en deelnemers juist
de rtfimte geven voor een eigen inbreng.
Nu het balletjes echt is gaan rollen, zal het
steeds sneller gaan."
Hivos stuit soms op onverwachte obsta
kels. „Als je in Indonesië iets aan iemand -
leent, ben je meteen een vriend. Het ge
volg is dat niemand zijn schulden hele
maal wil terugbetalen, want als alles afge
lost is, ben je geen vrienden meer", geeft
Matser als voorbeeld. „Banken lenen daar
door minder snel. Voor sommige projecten
zoals het biogas moeten we toch naar een
leenconstructie toe. Aan de andere kant:
als je ziet hoeveel vernieuwingsdrift daar
is, dan kunnen we daar in Nederland nog
wat van leren."
m Op de foto links zorgt Wilhelmina Leu uit het dorp Wellonda dat varkenspoep uit de eigen stal in een vergister in biogas verandert. Met dat gas kan ze vervolgens koken. Voorheen gebeurde dat
op houtvuur. Dat leidde tot grootschalige ontbossing op het eiland Sumba. Koken op biogas scheelt ook veel tijd die vroeger verloren ging aan hout sprokkelen, foto Josh Estey
Duurzaam Sumba kan voor
tropische revolutie zorgen
door Joep Trommelen
Als gevolg van droogte en on
vruchtbare grond staat Sumba
vierde op de lijst van de armste
gebieden van Indonesië.
In 2011 is door Hivos het initia
tief 'Sumba, iconic island' gestart.
De bedoeling is dat het eiland in
2021 geheel voorzien is van
100% duurzame energie. De
eerste waterkrachtcentrale is
klaar en de eerste biogasinstal
laties zijn inmiddels af.
Oppervlakte: 11.052 km2
Inwoners: ca. 685.000
Waingapu
Waterval
Windlocatie
Waterkrachtcentrale
210 km
SUMATRA
Jakarta
BORNEO
EVENAAR
SULAWES/E
INDISCHE OCEAAN
INDONESIË
SUMBA TIMOR
flMORZEE
NW.
I
