Seks op leeftijd
6 GEZOND
GRIJS GEBIED
fl
Nog niet zo lang geleden
vormden geestelijk verzorgers
een vooruitgeschoven post van
de kerk. Die tijd is voorbij.
Een kijkje in de keuken bij de
afdeling Geestelijke Verzorging
en Ethiek van het Catharina
Ziekenhuis in Eindhoven.
„Troost, kracht en perspectief;
daar gaat het om in ons werk."
Marcel Olde Rikkert
Tieners kunnen zich
niet voorstellen dat
hun ouders nog seks
hebben, laat staan
dat hun grootouders
hét nog doen. In de media
scoort seks tot op hoge leeftijd
juist goed, mits verbeeld met
een mooi jeugdig lichaam en di
to partner. De wetenschap stelt
dat het normaal is dat ouderen
seks hebben: tot 30 procent van
de mensen ouder dan 85 jaar zou
ervan genieten.
Maar wat is normaal voor oudere
bloemen en bijen? Seks is een in
gewikkelde lichamelijke, geeste
lijke en sociale prestatie. Op alle
drie de gebieden zijn de toppresta
ties op jongere leeftijd groter, dus
ook seks is het makkelijkst voor
jongeren. Gelukkig maar. Seks
moet immers nog steeds zorgen
voor de overleving van de mens,
dat vergeten we bijna. Daarna zal
het de evolutie een zorg zijn.
Op hogere leeftijd maken we min
der geslachtshormonen aan. Daar
mee vermindert de natuurlijke
doping voor lust en verlangen.
Zorg voor de kinderen, werk en
fysieke veranderingen als afname
in de bloedvoorziening van de ge
slachtsorganen, hebben ook grote
invloed, die voor mannen en vrou
wen sterk verschilt Al met al lo
pen de seksuele prestaties met de
leeftijd net zo sterk uiteen als die
van bijvoorbeeld het lopen. Som
mige 75-plussers lopen de Vier
daagse, anderen zijn aangewezen
op een rollator.
Nu we steeds ouder worden, wil
len de media en veel bedrijven
ons verleiden te blijven streven
naar een jeugdig schoonheidside
aal, ultieme individuele genotsbe
leving en seks tot op hoge leeftijd.
Seksualiteit in allerlei vormen
overspoelt het internet, inclusief
datingsites voor ouderen. Na de
seksuele revolutie is de vrijheid
zo groot geworden, dat we niet
meer weten wat normaal is.
Wetenschappelijk onderzoek
biedt geen houvast. Een gemid
deld persoon doet niet mee aan
onderzoek over zo iets persoon
lijks als seks of geeft sociaal wen
selijke antwoorden. Seksuologen
kreunen dat ze geen betrouwbare
onderzoeksmethoden hebben.
Zelfs zij zijn de weg kwijt Dit al
les wijst op een sterke overschat
ting van de eerder genoemde
30 procent seksueel actieve
85-plussers.
Kortom, we kunnen het minder
goed als we ouder worden, maar
weten seks vooral minder goed te
plaatsen. Na de periode waarin
seks een uitermate nuttige en ple
zierige rol vervulde in het leven
van nog-niet-ouders, vraagt het
een andere plaats bij ouder- en
grootouderschap. Er kan veel tot
op zeer hoge leeftijd, als we ons
zelf ontworstelen aan de verwar
rende 'normaalwaarden'.
Het vormgeven van seks en liefde
passend bij onze biologische, psy
chische én sociale leeftijd, vraagt
om een nieuwe revolutie. De gro
te waarde van intimiteit op elke
leeftijd én de lange jaren die we
nog krijgen nadat we ons hebben
voortgeplant, zijn die revolutionai
re strijd meer dan waard.
Marcel Olde Rikkert is professor in de
geriatrie.
Het kan iedereen gebeuren.
Opeens beland je in het zie
kenhuis met een diagnose
die ofwel hoopvol is, ofwel
de grond onder je voeten
wegslaat. Je perspectief op
het leven kan 180 graden ge
draaid zijn. Geen mens zal hier onbewo
gen door blijven. Opeens zijn er vragen
waarop niet direct een antwoord te vinden
is.
Het is op dit vlak dat geestelijke verzorgers
in een ziekenhuis hun werk doen. Iedere
Nederlander heeft naast medische verzor
ging ook recht op geestelijke verzorging.
„Dat staat in artikel 3 van de Kwaliteitswet
Zorginstellingen", vertelt Koen Jordens,
geestelijk verzorger in het Catharina Zie
kenhuis in Eindhoven. „Hierin wordt be
schreven dat de gewenste geestelijke ver
zorging beschikbaar en toegankelijk moet
zijn voor patiënten en bewoners in zorgin
stellingen. Deze wet vindt weer haar grond
slag in artikel 6 van de grondwet, die vrij
heid van godsdienst en levensbeschou
wing centraal stelt."
Vrijwel elk ziekenhuis beschikt daarom
over een kapel of stilteruimte, waar patiën
ten vanuit hun eigen geloofsovertuiging
kunnen bidden of rituelen kunnen uitvoe
ren. Maar het werkveld van geestelijk ver
zorgers is breder. „Wij gaan individueel
met patiënten in gesprek", vertelt Frank
van de Poel, collega van Jordens. „We profi
leren ons op het vlak van ethiek, leveren
een bijdrage aan onderwijs en werken,
waar dat wenselijk is, interdisciplinair."
Als iemand het Catharina Ziekenhuis bin
nenkomt, is het bij de intake een standaard
vraag of iemand religieus is en of die per
soon contact wil met een geestelijk verzor
ger. Deze informatie wordt opgeslagen in
het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD).
Van de Poel: „Als mensen hier iets langer
blijven, zie je soms dat iemand bij opname
heeft aangegeven dat hij geen contact wil
met een geestelijk verzorger, maar daar na
derhand anders over denkt. Dan hebben
we alsnog een gesprek. Of de verpleging
tipt ons: misschien moeten jullie toch eens
met patiënt X gaan praten. Dan blijkt dat
vaak een waardevol contact op te leveren.
Religie is allang niet meer het enige crite-
door Moniek Hüsken
illustratie Helen van Vliet
