Bidden
voor
Madiba
NELSON MANDELA
Nelson Mandela
voorkwam 20 jaar
geleden een burger
oorlog in Zuid-
Afrika. Door een
heel bijzondere
toespraak.
10 VERDIEPING
PRETORIA - De bevolking van
Zuid-Afrika bereidt zich langzaam
voor op de dood van haar geliefde
Madiba, zoals zijn liefkozende
clannaam luidt.
De icoon van Zuid-Affika wordt
volgende maand 95 jaar maar de
kans is groot dat hij dat niet haalt
De Zuid-Afrikaanse president Ja
cob Zuma zei zondag voor het
eerst dat de toestand van Mandela
'kritiek' is sinds hij op 8 juni in
het ziekenhuis in Pretoria werd
opgenomen met een longinfectie.
Voorheen was zijn situatie 'ern
stig maar stabiel'. Gisteren herhaal
de Zuma zijn boodschap.
Al weken zijn mensen aan het bid
den voor het heil van Mandela. De
ongeveer 50 miljoen Zuid-Afrika
nen bewonderen Mandela om zijn
strijd tegen apartheid en om de
overgang in de jaren '90 naar een
multiraciale democratie na decen
nia van blanke overheersing. Zu
ma zei dat 'wij allen moeten aan
vaarden dat Madiba nu oud is'.
Hij riep het land op om voor hem
te bidden. De president heeft Man
dela zondag niet kunnen spreken.
„Hij sliep al. Ik sprak met zijn dok
toren en vrouw."
De oudste dochter van Mandela,
Makaziwe, zei in een interview
met CNN dat haar vader nog af en
toe zijn ogen opent.
Volgens haar is hij 'in vrede' en
hoopt de familie op een 'vredige
overgang naar het spirituele rijk'.
„In onze cultuur laten we onze ge
liefde niet gaan, tenzij die tegen
zijn familie zegt "bevrijd mij'. Die
woorden heeft mijn vader nog
niet gezegd." Makaziwe sprak met
de Amerikaanse nieuwszender
vlak voordat Zuma bekendmaakte
dat de toestand van Mandela kri
tiek is.
De Amerikaanse president Barack
Obama brengt deze week een be
zoek aan Zuid-Affika, als onder
deel van een toer langs drie Afri
kaanse landen.
Zuma zei dat het ziekbed van Man
dela geen reden is om het bezoek
van Obama af te zeggen.
Boze ANC-aanhangers bij de rechtbank in
Boksburg nadat de moordenaar van Chris
Hani is voorgeleid, foto ANP
door Geert Langendorff
Amper gewend aan het le
ven buiten de gevange
nismuren kreeg Nelson
Mandela twintig jaar ge
leden een ijzingwek
kende boodschap. Met
de executie van Chris Ha
ni voor zijn huis in Dawn Park verdween
een ANC-leider met grip op de weerbar
stige jeugd. Woede over de laffe moord
verspreidde zich als een veenbrand. Op
straat won de grimmige leuze 'Kill the
Boer' per seconde aan kracht.
Mandela schudde zijn hoofd. Zijn missie
om Zuid-Afrika op vredige wijze te verlos
sen van een kwaadaardig regime stond op
instorten. De toedracht van de moord
doorzag hij direct. Ultraconservatieve ele
menten in de regering probeerden de
zwarte bevolking uit hun tent te lokken.
Bij een explosie van geweld konden orde
troepen de rust herstellen en de levens
duur van de apartheid verlengen.
Tijd ontbrak om via stille diplomatie een
escalatie te voorkomen. De jeugdtak van
het ANC riep bij monde van aanvoerder
Peter Mokaba leden op de wapens op te
pakken. De Afrikaners, bijgenaamd Boe
ren, mochten hun straf niet langer ontlo
pen. De onderdrukkers moesten één voor
één worden uitgeroeid. Van hooggeplaat-
ste functionarissen tot de gewone man in
de straat.
Hani, leider van de militante tak Umk-
honte we Siswe, kon dergelijke sentimen
ten op basis van zijn gezag met een hand
beweging de kop in drukken. Zonder de
charismatische man, een uiterst gedisci
plineerde soldaat, kreeg de opborrelende
haat kans een kettingreactie in gang te
zetten. Een jaar voor de eerste democrati
sche verkiezingen moest Mandela in zijn
eentje een volksopstand afwenden.
Toen zijn persoonlijke adviseurs hem ver
telden dat elk moment een burgeroorlog
kon uitbreken, aarzelde hij niet. Mandela
wendde al zijn invloed aan om zo snel
mogelijk op de nationale televisie de mil
joenen zwarte mensen van zijn land te
kunnen toespreken. Zijn oproep - die
zelfs live op grote schermen in stadions
te zien was - niet toe te geven aan de pro
vocerende actie van extreemrechts werk
te. Op 13 april 1993 keerde de rust weer.
In de magische speech slaagde Mandela
erin gelijktijdig een brug te slaan naar de
blanke bevolking. Een verdwaasde een
ling, een immigrant uit Polen, schoot met
een geleend pistool Hani in zijn hoofd, zo
gaf hij aan. Maar een Afrikaner ooggetui
ge waagde haar leven door de politie in te
schakelen, waardoor de dader en de be
denker van het plot - een staatssecretaris
- voor het gerecht konden worden ge
bracht.
Twee decennia later zijn jongeren van
toen de impact van de woorden van Man
dela niet vergeten. „Madiba doofde het
vuur", verwoordt Poucks Molemele het al
gemene gevoel.
De inwoner van Mamelodi, een enorm
township nabij hoofdstad Pretoria, heeft
recht van spreken. Als klasgenoot en vol
ger van Mokaba stond hij klaar om te strij
den. „Hij zei dat bloedvergieten niet het
antwoord was. We luisterden. Snap je
dat?"
Zelf doet Molemele dat eigenlijk niet.
„Als iemand anders met die boodschap
was gekomen, zou de pleuris zijn uitge
broken. Nu staan we, blank en zwart, hier
relaxed te praten. Het gaat beter. Kijk
naar ons. Dankzij Mandela."
Tijdens de begrafenis in het fameuze FNB
Stadium in Johannesburg herhaalde de
toekomstige president zijn woorden. Alle
rassen moesten een plek krijgen in het
nieuwe Zuid-Afrika, niemand mocht zich
afzonderen.
De tijd schreed voort. Mandela verdween
langzaam uit het openbare leven, evenals
de rauwe emotie. In 2010 kreeg het land
een ultieme test, na de moord op de ultra-
nationalistische leider Eugene Terre'
Blanche door twee zwarte jongens. Nadat
zijn volgelingen hadden gedreigd met aan
slagen, hief ANC-jeugdleider Julius Male-
ma 'Shoot the Boer' aan, een variatie op
de inmiddels verboden versie van zijn
voorganger Mokaba.
Het incident, aan de vooravond van het
WK Voetbal, vormde slechts een rimpe
ling. Alle betrokkenen kregen hun straf,
terwijl het openbare leven zonder hape
ring of onlusten verderging. En vrijwel ie
dereen sprak schande van de gewraakte
leuze. Malema werd door de partijtop na
een lange juridische strijd uit het ANC ge
gooid.
Mandela kon tevreden zijn. De beroemde
televisieuitzending van 1993 leek een
schim uit een heel ver verleden.
