Enemy at the gates
OP TV EN RADIO
De honderdste Tour de France
wordt een wonderlijke. De ont
hutsende dopingonthullingen
van met name het laatste jaar
lieten hun sporen na. Hoe ver
sla je dat - peperdure - festijn
als zender? „Het was me nogal
een worsteling."
door Jan van Mullem
Wat is de beste
oorlogsfilm?
In veel lijstjes
staan ongetwij
feld titels als
Saving private Ryan en The great
escape. Maar wie verder kijkt, zal
zien dat Enemy at the gates (2001),
een meeslepend verhaal over
sluipschutters in de strijd rond
Stalingrad, ook een plek in het
lijstje verdient. Een hoge.
Ze zijn ook gekozen om hun spre
kende ogen, hoofdrolspelers Jude
Law (Vassili Zaitsev) en Ed Har-
ris (Major König). Want regisseur
Jean-Jacques Annaud, die eerder
pareltjes L'ours en The name of the
rose maakte, wist dat in het script
stiltes vallen - sluipschutters zijn
geen kletsmajoors. In die stiltes,
als de camera inzoomt op de
schuilplaats van de schutter en
de kijker boven een geweerloop
plots een paar goed verborgen
ogen ontwaart, is ijzig blauw in
drukwekkender dan saai bruin.
Bijzonder aan Enemy at the gates is
de (grotendeels) waargebeurde
achtergrond van het verhaal, ook
opgetekend in het boek Enemy at
the gate: The battle for Stalingrad
(William Craig, 1973). De meeste
karakters hebben echt bestaan.
Jude Law als scherpschutter Vassi
li Zaitsev in Enemy at the gates.
Zoals Vassili Zaitsev, de legendari
sche scherpschutter van het Ro
de Leger tijdens de Slag om Sta
lingrad (23 augustus 1942 - 2 fe
bruari 1943). Hij zou 257 Duitse
soldaten hebben gedood, onder
wie veel officieren. Major König,
in de film Zaitsevs evenknie aan
Duitse zijde, zou in werkelijk
heid kolonel Heinz Thorvald zijn
geweest, beroemd SS-sniper. Om
dat het Duitse commando na zijn
dood het moraal van de troepen
niet wilde ondermijnen - en dat
van de Russen niet opvijzelen
zou het hebben geclaimd dat niet
held Thorveld, maar de onbeken
de 'König' was gesneuveld.
Enemy at the gatesvernoemd naar
de destijds massaal uitgedragen
oproep aan het Russische volk tot
verzet tegen de nazi's, is niet lou
ter een spannend verhaal; de film
toont ook aan hoe zowel de Duit
sers als de Russen hun propagan
damachines inzetten om het ver
schil te maken. Zo krijgt publiek
officier Danilov (Joseph Fiennes)
van Stalins gezant Khruschev (fe
nomenale Bob Hoskins) de taak
de strijd aan het Russische volk
te verkopen via het legerdagblad:
'Geef ze hoop! Geef ze Vassili!'
Behalve die politieke component
en het titanengevecht tussen bei
de schutters slaagt Annaud er
ook nog in een petit romance in
het verhaal te vlechten. Nooit op
dringerig of zoetsappig, maar een
uitblaasintermezzo tussen alle
scherpschuttersactie. Bovendien
waargebeurd, al doet het happy
end in de film geweld aan de rea
liteit van 1942: Zaitsev en zijn ge
liefde Tania (Rachel Weisz) waan
den elkaar na Stalingrad dood.
Nog altijd kastelen in de Tour
minderd. Ook wat de Tour betreft, lijkt er
niet veel gwijzigd, al gaat De avondetappe
op een lang begeerd, vroeger tijdstip van
start. Nooter: „Het is allang niet meer het
programma waarin vooral de romantiek
van de sport wordt belicht, zoals in het be
gin."
Francofiele kijkers kunnen dus gerust zijn:
het moet dan wel zakelijker, maar de kaste
len onderweg, altijd ruimschoots door de
Franse camera's in beeld gebracht, worden
ook dit jaar in de etappeverslagen niet ge
schuwd. Smeets: „Weet u wel dat een
enorm percentage kijkers alleen kijkt om
de kastelen? Het zal ze een worst wezen
welke Spanjaard won of wie de groene trui
draagt. Hen gaat het om de herkenning:
weet je nog dat wij daar 24 jaar geleden
zo'n heerlijke rosé hebben gedronken? Dat
is de beleving, de droom van de Ronde van
Frankrijk."
Volgens De avondetappe-eindredacteur Jan
Stekelenburg was de voorbereiding op het
komend seizoen desondanks 'een behoorlij
ke worsteling'. „We moeten een evenwicht
vinden tussen een programma waar je met
plezier naar kijkt en een programma waar
van je denkt: gadverdamme, alweer do
ping. Dat is het koord waarop je balanceert.
Laat ik het zo zeggen: het is een nóg grote
re uitdaging."
reageren?
media@depersdienst.nl
De NOS doet van zaterdag 29 juni tot en
met zondag 13 juli verslag van de Tour de
France 2013 via radio, televisie, internet,
apps en teletekst. Alle etappes zijn recht
streeks te volgen via Nederland 1 (en
NOS.nl) en worden ook dit jaar voorzien
van commentaar door het duo Herbert
Dijkstra en Maarten Ducrot.
Dagelijks om 19.30 uur is er bij de NOS een
Tourjournaal op Nederland 3, met onder
meer een samenvatting van de etappe en
de laatste reacties uit de koers, 's Avonds
wordt de Tourdag rond 22.00 uur bij de
NOS afgesloten met De avondetappe op
Nederland 1.
Bij RTL 7 wordt Tour du jour vanaf vrijdag
28 juni vanuit hartje Utrecht elke avond uit
gezonden tussen 20.30 en 22.00 uur. Bij
Wilfred Genee schuiven Michael Boogerd
en Eddy Planckaert aan als vaste gasten, ver
gezeld van nog twee wisselende gasten van
het lijstje Steven Rooks, Leontien van Moor-
sel, Ronald Giphart, Mark Tuitert en Gert Ja-
kobs. Laatstgenoemde gaat ook met repor
tages een bijdrage leveren.
door Monique Brandt
Herbert Dijkstra, 'chef kaste
len', zit weer dagelijks aan
het parcours in het benauw
de commentaarhokje dat
hij tijdens het komende
drieweekse wielercircus
Tour de France deelt met
Maarten Ducrot. En ook 'DeMart' Smeets
en zijn rechterhand Jan Stekelenburg rei
zen met De avondetappe door Frankrijk als
of het woord 'pensionering' iets van vroe
ger is. Maar zoals vroeger is deze honderd
ste Tour niet, en zo wordt het ook niet
meer. De heftige dopingperikelen laten
hun sporen na. Nog elke dag komen er
nieuwe onthullingen bij.
De NOS die de Tour als rechtenhouder
sinds jaar en dag uitgebreid volgt, werd in
de mediastorm mikpunt van kritiek. De
journalisten zaten er toch jaren met hun
neus bovenop: hadden ze niet veel dieper
kunnen graven? Bij Eurosport ruimde do-
pingzondaar Danny Nelissen na zijn ge
durfde tv-bekentenis het veld. Hij zit dit
jaar ook niet meer aan tafel bij het dagelijk
se Tour du jour van RTL. Michael Boogerd
-deze week prominent aanwezig in het
laatste dopingnieuws - neemt bij beide
zenders diens plek in.
NOS-boegbeeld Mart Smeets werd zelfs
persoonlijk bedreigd, maar hij begint niet
anders aan deze Tour, zo beweert hij. „Ik
begin schoon", klinkt het even kort als
cryptisch van de man die inmiddels gepen
sioneerd is, maar 'nog tot 3012' zegt door te
gaan met zijn De avondetappe. „Ik heb nog
nooit een naald in mijn bips gestoken en
nooit gelogen."
Maarten Nooter, hoofdredacteur Studio
Sport, vult aan: „Het leek alsof Mart per
soonlijk verantwoordelijk werd gehouden.
Maar het nieuws is vooral boven water ge
haald door de FBI, die kon wat wij niet
kunnen als journalisten: mensen onder
ede horen. Mart Smeets is de enige journa
list in dit land die kan zeggen dat hij drie-
Mart Smeets doet ook dit jaar verslag van de Tour de France in De avondetappe. Vanwege de
dopingonthullingen is de organisatie een nóg grotere uitdaging geworden. In deze aflevering
uit 2012 waren Edwin Winkels (links), Heieen Crielaard en Michel Stolker te gast. foto NOS
keer aan Lance Armstrong heeft gevraagd
of hij gebruikte. Er is een verschil tussen
het hebben van vermoedens of bewijzen.
Er wordt met de kennis van nu heel makke
lijk geoordeeld over wat destijds allemaal
verkeerd is gedaan. Hadden we meer kun
nen doen? Misschien. Maar hebben we
niks gedaan? Absolute flauwekul, we heb
ben ontzettend veel gedaan."
In februari maakte de NOS al bekend an
ders over wielrennen te gaan berichten: do
seren, zowel qua keuzes als qua toon. Enke
le klassiekers werden niet uitgezonden, al
leen de hoofdacts als de Tour en de Giro en
de grote voor- en najaarsklassiekers kwa
men aan bod. Het aantal kijkers is niet ver
