Albert van Steenbergen uit Ovezan-
de is woensdag gepromoveerd op
de vraag waarom wij belasting
willen betalen.
14 SPECTRUM
interview
Overgrote deel van de
mensen betaalt gewoon
Vroeger was het in bepaalde krin
gen een populair onderwerp op
verjaardagsfeestjes: hoe ontduik
je de belasting en zorg je dat nie
mand dat merkt. Tegenwoordig
is het not done om op te schep
pen over je fiscale trucs, zegt
Albert van Steenbergen. Hij is afgelopen week ge
promoveerd op de legitimiteit van belastingheffen.
Het merendeel van de mensen is - hoe vervelend ze
het ook vinden - bereid om belasting te betalen,
blijkt. „Het overgrote deel van de mensen betaalt ge
woon. En dat doen ze uit zichzelf. Die bereidheid is
groter dan twintig jaar geleden", zegt Van Steenber
gen. En dat komt niet doordat mensen ineens bra
ver zijn geworden, maar doordat er op een andere
manier naar belastingheffing wordt gekeken. De ma
nier waarop de Belastingdienst mensen benadert, is
veranderd: niet alleen controleren, maar ook helpen
om het goed te doen. De slogan: 'leuker kunnen we
het niet maken, wel makkelijker', is daar de meest
zichtbare en de bekendste uiting van.
„Ik ben begonnen met de vraag: hoe moeten we dat
nou doen, op een goede manier belasting heffen?
Dat lijkt een simpele vraag, want burgers moeten
gewoon belasting betalen volgens de wet en de Be
lastingdienst moet ingrijpen als ze dat niet doen.
Maar om goed belasting te kunnen heffen, is de me
dewerking van burgers nodig. Zij moeten informa
tie aanleveren en vervolgens betalen. Als ze dat vrij
willig doen, verloopt het een stuk makkelijker dan
wanneer de overheid de burgers steeds achter de
broek moet zitten."
De centrale vraag in zijn onderzoek was hoe je be
reikt dat mensen meewerken aan belastingheffing.
Aansluiten bij de persoonlijke belevingswereld van
mensen vond Van Steenbergen te soft. „Wat moe
ten wij daar als juristen mee, dacht ik altijd. Of hij
nou wil of niet, de burger zal moeten betalen." Ge
durende zijn onderzoek kwam Van Steenbergen
daar op terug. Omdat hij ontdekte dat de wet zelf
niet zo rigide is als hij dacht. „Het blijkt dat onze
wetgever in staat is om individuele belangen in te
passen in het recht: ook de rechter heeft daar een
rol in. De Belastingdienst kan niet eerst zeggen dat
iemand niet hoeft te betalen en een tijdje later dat
het wel moet. Dat is gebleken bij rechtszaken." Bo
vendien realiseerde hij zich steeds meer dat vertrou
wen van groot belang is bij de bereidheid van men
sen om belasting te betalen. „Door goed aan te slui
ten bij de beleving en de verwachtingen, kan dat
vertrouwen toenemen, maar het is ook nodig dat
mensen beseffen dat er ingegrepen wordt als ze be
lasting ontduiken."
Van Steenbergen (Ovezande, 51) is opgeleid als tra
ditioneel belastinginspecteur. Hij begon zijn car
rière op het belastingkantoor in Goes en studeerde
daarnaast fiscaal recht. Tijdens zijn promotieonder
zoek kreeg hij steun van University College Roose
velt in Middelburg. „Het college heeft me de gelegen
heid gegeven om daar acht weken te studeren. Ik
kom uit de praktijk, de wetenschappelijke wereld
stond best ver van me af. Het is een hele stap, van
het vaststellen van aanslagen naar onderzoek. Tij
dens mijn verblijf aan het University College is het
wetenschappelijke kwartje gevallen."
Het Middelburgse college - voorheen de Roosevelt
Academy - bracht hem meer dan alleen een weten
schappelijk klimaat. „Ik merkte dat ik in een net
werk stapte waarin ik allerlei nieuwe dingen kon
ontdekken. Zo kon ik via het netwerk van het colle
ge voor mijn onderzoek gebruik maken van de juri
dische databank van de rechtbank in Middelburg
en organiseerde het Koninklijk Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen een proefpromotie voor
me. Het is interessant om te merken hoe dat in Zee
land werkt. Ik had hier heel graag willen promove
ren, maar dat is niet gebruikelijk."
Intussen is Van Steenbergen fulltime onderzoeker:
hij werkt op de onderzoeksafdeling van de Belas
tingdienst in Utrecht. „We maken daar de fiscale
monitor; daaraan kun je de ontwikkeling van de be-
lastingmoraal in Nederland mooi aflezen."
Albert van Steenbergen, Legitimiteit en fiscale rechtshand
having. Juridische en sociaal-wetenschappelijke aspecten,
Centrum voor kennis en communicatie, Belastingdienst,
isbn 9789462281202
Albert van Steen
bergen: „De bereid
heid om belasting
te betalen is nu
groter dan twintig
jaar geleden."
foto Lex de Meester
