Introductie iPad valt school Arnhem tegen
Digitale media slo
pen de hersenen van
onze kinderen. De
keiharde waarschu
wing van hersenwe-
tenschapper Spitzer.
12 VERDIEPING
DIGITALE MEDIA
Mijn stelling is:
geen computer
of iPad voordat
kinderen 18
jaar zijn
door Sandra Donker
Een man met een missie? Ze
ker. Don Quichotte? Ook. De
Duitse geheugenonderzoe
ker en psychiater Manfred
Spitzer ziet het als zijn taak
de mensheid te waarschu
wen voor een wereldwijde
plaag: we maken de hersenen van onze kin
deren kapot door ze zo jong - en zo lang -
achter de computer, de laptop, de iPad, de
smartphone, de tv te zetten. Zijn stelling:
ons geheugen verschrompelt door inten
sief gebruik van digitale media. Voor vol
wassenen is het slecht, voor kinderen en
adolescenten rampzalig. En basisonderwijs
per computer is al helemaal misdadig.
Spitzer is niet van de voorzichtige bood
schap. De onderzoeker, verbonden aan de
psychiatrische Universiteitskliniek in Ulm,
kreeg half Duitsland op de kast met zijn
boek Digitale Dementie. Een 'shit-storm'
kreeg hij te verduren, vooral van de kwali
teitspers, zegt de professor. Volgende week
verschijnt het in Nederlandse vertaling.
„Ik wil de mensen wakker schudden. Ieder
een moet dit weten. God verhoede dat ie
dereen over een jaar of wat pas gaat den
ken: laptops, computers, games zijn toch
niet zo goed voor kinderen. Dan is er een
hele generatie verloren."
De overtuiging van Spitzer, op basis van
wetenschappelijk onderzoek, is dat het kin
derbrein niet gebaat is bij computerge
bruik. Uit veel publicaties zou blijken dat
het zelfs averechts werkt: kinderen zijn
sneller afgeleid, leren niet goed lezen en
schrijven, doen spelletjes waar ze niets van
leren terwijl ze zich beter op een andere
manier zouden kunnen vermaken. En,
vooral, worden de hersenen onvoldoende
getraind, uitgedaagd. „Vergelijk het met
een spier. Gebruik je die vaker, dan wordt
Manfred Spitzer, schrijver van het boek Digi
tale dementie - hoe we ons verstand kapot
maken, foto Jean-Pierre Jans
hij sterker", zegt hij. „Dat geldt ook voor
hersenen. Je moet als kind zo veel mogelijk
neurologische verbindingen leggen. Er
moeten zogenoemde geheugensporen wor
den aangelegd. Als alleen oppervlakkige
kennis binnenkomt die niet beklijft, wor-
Manfred Spitzer
den de hersenen onvoldoende gebruikt en
krimpen zij."
Voor een volwassene die in zijn jeugd vol
doende kennis heeft vergaard, is het effect
van oeverloos surfen in dat opzicht be
perkt. Maar ligt er geen stevige basis bij jon
geren, dan zal die schade nooit meer in te
halen zijn, vermoedt hij. „Die worden ge
woon dommer."
Een generatie die niets meer uit het hoofd
weet omdat het in de cloud zit, zich niet
kan concentreren en moeite heeft met so
ciale contacten in de echte wereld.
Digitale dementie is een term die vijfjaar
geleden voor het eerst in Zuid-Korea werd
gebruikt. Artsen constateerden in dat land
- een iet-marktleider - dat veel twintigers
kampten met aandacht-, geheugen en con
centratiestoornissen. Ook emotionele af
vlakking en versuffing kwamen voor. Art
sen schreven het toe aan de hoge digita-
le-mediaconsumptie.
„Er komt steeds meer bewijs dat overvloe
dig gebruik van computers niet goed voor
ons is. Chinees onderzoek van vorige
maand toont aan dat bijna de helft van de
basisschoolleerlingen vanaf een jaar of 8
praktisch analfabeet is. Vroeger besteedden
zij uren aan het tekenen van Chinese karak
ters, nu gaat dat allemaal per laptop. Het ge
volg is dat de kinderen de letters niet meer
goed leren. Met dank aan Apple en Micro
soft." De it-wereld heeft maar één belang,
zegt hij: zoveel mogelijk geld verdienen.
En dan heeft Spitzer het nog niet eens ge
had over die andere bijeffecten: depressies,
vereenzaming, het digitale pesten op socia
le media, verslaving. In Duitsland zijn in
middels een kwart miljoen jongeren inter-
netverslaafd, en 1,4 miljoen gelden als pro
bleemgebruiker.
„Als we dat allemaal weten, waarom doen
we er dan niets mee? Mijn stelling is: geen
computer of iPad voordat kinderen 18 jaar
zijn en hun hersenen min of meer meer
volgroeid. Net als bij alcohol, dat is ook
slecht voor kinderen. Daarover zeggen we
toch ook niet, ach, we moeten hen er goed
mee leren omgaan dus laat ze maar vanaf
de kleuterklas drinken."
door Patrick Wiercx
Een mislukt experiment wil het
Beekdal Lyceum in Arnhem het
niet noemen, maar de introduc
tie van iPads in de klas verliep
toch iets anders dan bedoeld.
Grootste tegenvaller: digitale leermiddelen
zijn nauwelijks voor de iPad beschikbaar
en wat er is, is van matige kwaliteit.
Bij het begin van het schooljaar huurden
vijftig leerlingen in de twee eerste klassen
van het Beekdal een iPad van school. De
eerste winst was dat de last van de dagelijk
se gang naar school met een propvolle boe
kentas verminderde. In de klas waren de er
varingen een stuk minder. Werken met
een iPad verliep stroef. „Als je van je tekst
boek naar je werkboek wil gaan en anders
om, gaat dat helemaal niet zo vlot", ontdek
te afdelingsleider Alice Wolferink. Het
'swipen', van de een naar de andere pagina
schuiven, was omslachtig en tijdrovend.
Ook ontdekte de school dat uitgeverijen
niet zo bezig zijn met het aanbod van digi
taal materiaal op de iPad. In enkele geval
len kreeg de school van een uitgeverij een
app met gekopieerde pagina's uit een boek.
Leerlingen ontdekten het spelen van ga
mes op de iPad in de klas. Natuurlijk had
den docenten dat snel in de gaten. „Je
merkt snel dat leerlingen iets anders aan
het doen zijn. Ze maken andere handbewe
gingen als ze een spelletje zitten te doen."
Maar volgens Wolferink was het gamen
niet het probleem. „Je kunt als leraar altijd
nog zeggen dat de iPad de tas in moet."
Ze beschouwt de introductie als 'een leer
zame periode'. De brugklassers mogen de
iPads kopen als ze dat willen. „Want nu ze
eraan gewend zijn, willen ze ze niet meer
kwijt."
De school koopt nieuwe om die per vak in
te zetten, over alle schooljaren. „We zijn er
positief over, maar je moet ze op de goede
manier kunnen inzetten."
Eric Slaats was betrokken bij een iPadpro-
ject bij Fontys Hogescholen in Eindhoven.
Hij is lector onderwijsinnovatie en iet.
„Fontys wilde graag het experiment aan
gaan hoe om te gaan met de iPad. We heb
ben drie jaar geleden 150 studenten er een
gegeven."
Hij herkent de ervaring van het Beekdal.
„De iPad is voor heel veel dingen handig.
Je kunt er fantastisch een boek op lezen, je
social media bijhouden. Als productie-in
strument en voor het schrijven van teksten
is het minder goed bruikbaar."
Spelen van spelletjes op de iPad valt vol
gens Slaats in de categorie 'met iets anders
bezig zijn dan waar de les voor bedoeld is'.
„Dat ligt aan de leraar. Moet hij zijn les
maar interessanter maken. Als jij denkt dat
studenten en leerlingen luisteren als jij een
uur staat te praten, heb je het mis."
Slaats hekelt de hype rond iPad. „Als je er
als school iets mee wilt, moet je van tevo-
•ren goed nadenken wat je er mee wil. Dat
hoort bij een innovatie. Dat geldt ook voor
het gebruik van de mobiele telefoon. Leer
lingen brengen elke dag een geweldig appa
raat mee naar school en de school komt
niet veel verder dan 'zet hem uit'. Je mag
als school best nadenken hoe je daar meer
zicht op kunt krijgen."
