28 ZEELAND
SERIE OVER RECHTSPRAAK, DEEL 1
Het piept en het knarst bij de Zeeuwse rechtbank.
Vooruitlopend op het PZGdebat drie verhalen over
de achtergronden. Vandaag aflevering 1.
De rechtstaat is een groot
goed. We krijgen uit het land
veel noodsignalen over
incomplete dossiers. Ook uit
Zeeland. Dit is onacceptabel
Rechtbank schuttert,
Opstelten sust onrust
door Jeffrey Kutterink
Over een ritje naar Breda of Den
Bosch denken we tegenwoordig
niet meer na. We pakken de auto
of de trein. Maar in de negentien
de eeuw was dat wel anders. Toen
ging alles nog te voet en te paard. Dus rechtban
ken en gerechtshoven waren zo over Nederland
verdeeld dat iedereen er makkelijk kon komen.
Die verdeling is per januari 2013 op de schop ge
gaan.
Politiek Den Haag ziet dat regelgeving en rechts
zaken steeds complexer worden en vindt specia
lisatie en concentratie van rechtspraak dé oplos
sing. Gevolg: minder, maar grotere rechtbanken
met krachtiger besturen. Die hebben voldoende
zaken, mensen en middelen om de kwaliteit van
rechtspraak ook in de toekomst te waarborgen.
Kleinere rechtbanken zijn kwetsbaar, is de ge
dachte. De grotere schaal zal er niet voor zorgen
dat de afstand tot burgers groter wordt, denkt
Den Haag. Grotere rechtsgebieden maken het
juist mogelijk om meer deskundigheid op te bou
wen en daarmee de toegankelijkheid van recht
spraak te verbeteren.
Onomstreden is de reorganisatie niet. Vooraf is
door 'het veld' gewaarschuwd dat de voordelen
van schaalvergroting (bundeling van krachten)
niet opwegen tegen de nadelen. Zo zijn grote or
ganisaties onpersoonlijk voor medewerkers en is
het effect van een grotere schaal gering voor de
productiviteit.
Inmiddels zijn er van de oorspronkelijk 19 rechts
gebieden 11 overgebleven. Zeeland is opgegaan
in het rechtsgebied Zeeland West-Brabant. Per
gebied kunnen er meer zittingsplaatsen (in de
volksmond rechtbanken) zijn. Zo heeft Zeeland
West-Brabant zittingsplaatsen in Middelburg,
Bergen op Zoom, Breda en Tilburg. Wie tegen
een uitspraak van een rechter in beroep wil
gaan, kan voortaan terecht bij vier gerechtsho
ven. Dat waren er vijf. Zeeuwen kunnen terecht
in Den Bosch.
De Tweede Kamer heeft de afgelopen jaren vaak
over de reorganisatie gesproken. Grote zorgen
waren er over het voortbestaan van de rechtbank
in Middelburg. „Zeeuwen moeten ook in de toe
komst eenvoudig en in de buurt naar de rechter
kunnen stappen", draagt de Kamer in januari
2009 het kabinet op. Toenmalig minister Ernst
Hirsch Ballin (CDA, Justitie) is het daar roerend
mee eens. Hij voegt de daad bij het woord en
laat drie maanden later weten dat Middelburg in
derdaad de rechtbank behoudt.
Maar bijna een jaar later (februari 2010) blijkt er
een addertje onder het gras te schuilen. De mi
nister wijst definitief 32 plaatsen aan waar recht
zal worden gesproken. Middelburg staat op die
lijst. Maar - voegt de minister er aan toe - het
ligt niet voor de hand dat het bestuur van de
rechtbank in Zeeland blijft. Opmerkelijk, want
Middelburg zou aanvankelijk een rechtbank be
houden met een uitgebreide kantoorfunctie.
Het kabinetsvoornemen leidt in Zeeland tot gro
te onrust. Commissaris van de koningin Karla
Peijs en de Veerse burgemeester Rob van der
Zwaag sturen namens de provincie en de Zeeuw
se gemeenten een gepeperde brief naar de minis
ter. Ze vinden het 'onacceptabel'. Middelburg
wordt nu een 'zittingsplaats zonder enige garan
tie voor taak, omvang en kantoor- of zittings
functie'. De minister bestrijdt dat. Hirsch Ballin:
„Het is niet zo dat een rechtbank waar het be
stuur zetelt van de andere zittingsplaatsen twee
derangs rechtbanken maakt.(...) Bovendien zal
het gerechtsbestuur voeling moeten hebben met
het gebied."
De Tweede Kamer steunt de minister en vindt
dat Zeeland een beetje zeurt. „Als het gerechtsbe
stuur in Breda zetelt, verdwijnt de rechtbank in
Middelburg niet", verwoordt Ton Heerts (PvdA)
het algehele gevoel.
Zowel de Tweede als de Eerste Kamer gaan ak
koord met de herziening van de gerechtelijke
kaart en de gevolgen voor Zeeland. Die zijn niet
mals. Het Openbaar Ministerie verhuist van Mid
delburg naar Breda, net als het bestuur van de
rechtbank. Zeeuwse OM-medewerkers moeten
voortaan - in de tijd van de baas - heen en weer
reizen. Bestuursrechtszaken worden voortaan in
Breda behandeld en er is meer uitwisseling van
rechters tussen Breda en Middelburg. Dat heeft
onder meer te maken met specialisatie.
De reorganisatie is nauwelijks in gang gezet of
in maart van dit jaar ontstaat de eerste onrust.
Zeeuwse bestuurders reageren woest als blijkt
dat het gerechtshof in Den Bosch alleen in zeer
bijzondere gevallen hoger beroepzaken behan
delt in de rechtbank in Middelburg. Wat in te
genspraak is met wat het kabinet heeft beloofd.
De PvdA in de Kamer stelt vragen over de kwes
tie.
Tweede Kamerlid Liesbeth van Tongeren
Minister Opstelten antwoordt dat het voor de
hand ligt dat het gerechtshof Den Bosch hoger
beroepzaken 'met een groot Zeeuws belang of
waarbij veel regionale partijen betrokken zijn in
Middelburg behandelt'. Hij brengt die bood
schap via de Raad voor de Rechtspraak over aan
het gerechtshof.
De kwestie is nauwelijks uit de wereld of er ont
staat opnieuw heisa. De gevolgen van de reorga
nisatie worden nu duidelijk voel- en zichtbaar.
Met enige regelmaat moet de Middelburgse
rechtbank strafzaken aanhouden omdat in de
voorbereiding door het Openbaar Ministerie iets
is misgegaan. Dossiers zijn incompleet, stukken
zijn niet betekend, advocaten ontvangen te laat
hun dossiers en verdachten weten niet wanneer
ze moeten verschijnen. De Middelburgse recht
bank moet daardoor veel vaker een strafzaak aan
houden dan voorheen. Dat heeft volgens ingewij
den te maken met de verplaatsing van het OM
naar Breda.
Hoe werkt dat nu? Wie iets op zijn kerfstok
heeft, wordt door de politie aangehouden. Het
proces-verbaal gaat vervolgens naar het Open
baar Ministerie in Breda. Dat besluit of er ver
volgd wordt. Waar voorheen iedereen in Middel
burg elkaar kende, de lijnen kort waren en mede
werkers informatie uitwisselden, gaan stukken
nu naar 'anonieme' afdelingen in Breda. Het
zicht op dossiers is kwijt en niemand voelt zich
verantwoordelijk. Doordat medewerkers van het
OM ook nog eens veel tijd kwijt zijn met reizen
tussen woon- en werkplek is de werkdruk toren
hoog en de betrokkenheid afgenomen. Door de
minder goede voorbereiding, gaat er nu
meer mis dan voorheen.
In tegenstelling tot wat Den Haag heeft
geschetst, leidt de schaalvergroting juist
wel tot het creëren van afstand en fou
ten.
De berichtgeving in de PZC daarover
leidt tot Kamervragen van de WD-Ka-
merleden André Bosman en Ard van
der Steur. Ze vrezen dat de kwaliteit
van de strafrechtspraak in Zeeland
in het geding is. Maar ook dit
maal schrijft Opstelten sussen
de woorden aan de Kamer. Vol
gens hem is er niet één
oorzaak voor de problemen en
spelen diverse factoren een
rol. Hij verzekert dat de proble
men niet blijvend zijn en snel
worden opgelost. Vergoelijkend
schrijft hij dat door de fusie van
de parketten Breda en Middel
burg verschillende manieren van
werken, processen en producten
op elkaar moeten worden afge
stemd. „Vanzelfsprekend heeft het
OM in deze aanloopfase te maken met
overgangsproblemen."
De Tweede Kamer neemt vooralsnog geen
genoegen met dat antwoord en zal de minis
ter binnenkort in een debat het vuur na aan de
schenen leggen. „Dit kan zo niet", reageert
Liesbeth van Tongeren (GroenLinks). „De recht
staat is een groot goed. We krijgen uit het land
veel noodsignalen over incomplete dossiers. Ook
uit Zeeland. Dit is onacceptabel."
I Illustratie: Sander van der Bijl
TT\
