Werendijke
BUITEN 13
WOENSDAG 19 JUNI 2013
door Gerard Smallegange
Sommigen van ons weten waar de
hemelpoort is. Je hoeft er niet ver
voor te reizen in Zeeland. Vlak bij
de hoge duinen ten zuidwesten van Zou-
telande lag vroeger (vanaf 1250) een klein
nonnenklooster van benedictinessen
met de verheven naam: Porta Coeli - De
Hemelpoort. Ondanks die begenadigde
naam floreerde het klooster niet. D'r
kwam geen nieuwe aanwas en toen de
oude vrome nonnen waren gaan heme
len, ging die poort dicht. Het klooster
werd afgebroken en de stenen verkocht.
Die zijn nog steeds terug te vinden in de
muren van een oude hoeve die op of bij
de plaats is gebouwd waar vroeger het
klooster stond. Die hoeve heet Werendij-
ke, net als de straat en het kleine buurt
schap eromheen. Die laatste naam is aard
ser en minder verheven dan de naam van
het klooster: 'Hemelpoort'. Werendijke is
overigens wel een mooi beeldende bena-
ming voor de ligging van een hoeve.
Vroeger, in de tijd van het klooster, was
de duinenrij van Walcheren niet geslo
ten. Via allerlei geulen drong op verschil
lende plaatsen het zeewater naar binnen
- net als nu nog in Het Zwin bij Cad-
zand. Bij Zoutelande was ook zo'n geul.
Hoewel de bewoners van dat laatste dorp
Soetelande zeggen (dat klinkt wel mooi,
net als de oude Zeeuwse meisjesnamen
Soete of Soetje), waarschijnlijk is de aan
duiding 'Zout' toch historischer. In oude
oorkonden, in het Latijn gesteld, wordt al
gesproken van Salsa Terra, de Zoute Aar
de. Het is ook logisch als je weet dat er
een zeegeul bij het dorp het land binnen
drong. Toen de kreek werd afgedamd om
de zee te weren, moet de naam 'Weren
dijke' ontstaan zijn. De dijk van Zoutelan
de is nog steeds terug te vinden - deels
als boulevard, en deels ondergestoven.
Over Walcherse dijken gesproken: die
waren er meer. Dishoek, waar nu de dui
nen zo hoog zijn, is ooit begonnen als
dijk. De naam zegt het al: Dishoek is een
verbastering van Dijkshoek. Die naam
kwam wel vaker voor in Zeeland. In
Noord-Beveland was ook een dorp (nu
verdwenen) met die naam. Pas later is de
verstuiving bij de Walcherse dijkshoek
begonnen, die uiteindelijk de hele dijk
heeft doen verdwijnen. Een beetje meer
naar het zuiden ligt de Nolledijk nog,
hoewel die na de laatste waterschapswer-
ken nog nauwelijks als dijk te herkennen
is. Het omgekeerde komt ook voor: de
duinen van Westkapelle - zijn groten
deels weggeslagen en verdwenen en heb
ben plaatsgemaakt voor het grote kunst
werk dat de Westkappelse zeedijk heet.
Terug naar Werendijke, waar ooit het
kleine klooster stond dat tot de oudste in
Walcheren en Zeeland behoorde. De ver
wachting waren blijkbaar groot in het be
gin. De Roomse Koning Willem II
schonk het veel grond, duingebied en der-
rymoer (turfland dus). Het kreeg vrijstel
ling van belasting en steeds weer stroom
den de giften binnen. Desondanks kwam
het klooster nooit tot bloei en klaagden
de weinige nonnen steen en been. Uitein
delijk zijn er enkele vertrokken naar de
dichtbij gelegen commanderij van de rid
derorde der Johannieters. De hoeve 'St.
Jan ten Heere' herinnert daar heden ten
dage nog aan. Hoe het de ridders/mon
niken en de nonnen samen verder ver
gaan is vertelt de historie niet. Ter plekke
is er in deze Walcherse regio nog wel een
mooie uitdrukking die aan de nonnen
herinnert: 'Zo oud as d' Emelpoorte bi
Werendieke...'
Yerseke Moer. foto's Chiel Jacobusse
Bruin zandoortje
Oranje zandoortje
