J
Saeed Jalili
Mohammad Gharazi Mohammed Kalibaf
Iraniërs beslissen vrijdag wie de nieuwe president wordt. Na de rellen
van vier jaar geleden nemen de autoriteiten van Iran geen enkel risico.
Er is gezorgd voor voornamelijk conservatieve kandidaten en internet
is al weken afgesloten.
8 VERDIEPING
VERKIEZINGEN IRAN
Politie zal massaal
aanwezig zijn in de
steden om
demonstraties te
voorkomen
De
van Ali Khamenei
door Joost Sijtsma
beeld Mark Reijntjens
D
e Opperste Leider Ali Kha
menei heeft geen zin in on
rust door de presidentsver
kiezingen die vrijdag in
Iran worden gehouden.
Vier jaar geleden werd de
grootayatollah onaange
naam verrast toen de herverkiezing van
Mahmoud Ahmadinejad compleet uit de hand
liep. Boze Iraniërs gingen massaal de straat op
om te protesteren tegen de zittende president.
Ze waren gefrustreerd doordat hun hervor
mingsgezinde kandidaat Mir-Hossein Mousavi
de verkiezingen had.verloren. De beschuldi
ging van Mousavi dat Ahmadinejad stembus
fraude had gepleegd, hielp ook al niet om de
gemoederen te bedaren. Er braken rellen uit.
Even leek het er op dat de Groene Beweging,
zoals de opstand werd genoemd, de macht van
de conservatieven kon breken. De ordetroepen
kregen de bevolking met geweld echter weer
in het gareel. Mousavi en zijn medehervormer
Mehdi Karroubi staan nu nog steeds onder
huisarrest.
Het probleem met de verkiezingen van 2009
was - voor de conservatieve leiders althans -
dat er door de deelname van hervormingsge
zinde kandidaten verandering in de lucht
hing. Iraniërs waren enthousiast, want ze had
den iets te kiezen. Van de geregistreerde kie
zers nam ruim 80 procent de moeite een stem
uit te brengen. Maar door de herverkiezing
van Ahmadinejad vervloog alle hoop.
Khamenei heeft er nu wel voor gezorgd dat de
verwachtingen niet te hoog gespannen zijn.
Zo heeft de Raad van Hoeders, die bepaalt of
iemand mag meedoen aan de verkiezingen,
scherp geselecteerd; de Raad achtte van de 380
gegadigden slechts acht geschikt om deel te ne
men aan de presidentsverkiezingen. Twee zijn
inmiddels afgehaakt. Midden-Oostendeskundi
ge Ruud Hoff: „De Raad selecteert formeel op
basis van islamitische criteria, maar in de prak
tijk ook op politieke ideeën."
Is er nog een Groene Beweging die de straat
kan opgaan tegen deze conservatieve kandida
ten? Sahand Sahebdivani (33), muzikant, blog-
ger en verhalenverteller, die op zijn derde met
zijn ouders vanuit Iran is meegekomen naar
Nederland, stelt dat er nooit een beweging is
geweest met een organisatie en leiders. De de-
Sahand Sahebdivani (33), Iraans
muzikant en blogger
monstranten werden geïnspireerd door men
sen als Mousavi. Sahebdivani verwacht niet
dat er nu grote demonstraties zullen plaatsvin
den. „Vier jaar geleden zagen de mensen wel
kans hun onvrede te uiten, maar nu is die mo
gelijkheid er niet. Internet is al weken afgeslo
ten en niet pas een dag na de verkiezingen, zo
als vier jaar geleden. Politie en veiligheidsdien
sten zullen ook massaal aanwezig zijn in de
steden om demonstraties te voorkomen."
Maar als er maar een kleine mogelijkheid is te
protesteren, zullen veel mensen dat doen, stelt
Sahebdivani: „Vooral rond de relatief reformis
tische Rowhani broeit en borrelt het. Er zijn al
veel arrestaties verricht onder zijn aanhang en
de politie heeft ook een partijkantoor van hem
aangevallen."
Hoff beschouwt Rowhani ook als de meest her
vormingsgezinde kandidaat, maar zegt dat de
kans niet groot is dat hij wordt gekozen. „En
dan nog is het de vraag hoeveel bewegingsvrij
heid hij zou krijgen van de geestelijk leiders.
Khamenei heeft de macht in handen, maar het
is wel een negatieve macht. Hij kan zaken te
genhouden, de boel lamleggen, maar geen ini
tiatieven ontplooien."
De verkiezingen zijn belangrijk, vindt Hoff.
„Ze zijn toch een soort peiling, alleen al de
hoogte van de opkomst geeft aan hoe de bevol
king denkt en het is ook interessant te zien
hoe de verkiezingen verlopen, of er veel on
rust is."
Hoff denkt dat Saeed Jalili, de 'atoomonderhan
delaar', veel kans maakt. Concessies over het
atoomprogramma zijn dan niet waarschijnlijk.
Hoff erkent dat. „Maar er kunnen zich wel ver
rassingen voordoen. Veel Iraniërs willen graag
goede betrekkingen met het Westen, maar zon
der een knieval te maken door inspecties toe
te staan. Dat heeft te maken met nationale
trots, die weegt zwaar in Iran."
Sahebdivani is niet optimistisch over de nabije
toekomst. Hij verwacht dat Iran onder de nieu
we president sociaal conservatiever wordt,
met bijvoorbeeld strengere kledingvoorschrif
ten en het weren van vrouwelijke studenten
van bepaalde faculteiten.
Op de langere termijn is Sahebdivani iets opti
mistischer: „De afgelopen vier jaar heeft het re
gime zijn masker laten vallen. Ook onder reli
gieuze Iraniërs is het duidelijk geworden dat
de autoriteiten niet het beste met het volk
voorhebben."
Vaak genoemd in de westerse
media als dé favoriet van Opper
ste Leider grootayatollah Kha
menei. Saeed Jalili (48) is de to
ponderhandelaar die met het
Westen praat over het Iraanse
kernprogramma. Kenners noe
men Jalili een hardliner in de
buitenlandse politiek. Hij wil
slechts beperkte politieke open
heid in het land. jalili vocht als
vrijwilliger in de oorlog tegen
Irak (1980 tot 1988). Door in die
strijd opgelopen verwondingen
moest zijn rechterbeen worden
geamputeerd.
foto's ANP
De kandidatuur van Moham
mad Gharazi (72) kwam als een
verrassing. Hij beweerde dat hij
geen geld noch een partij zou
hebben om campagne te voe
ren. Tijdens het repressieve re
gime van de sjah was Gharazi
politiek actief. Daardoor beland
de hij in 1971 in de gevangenis.
Later werd hij naar het buiten
land verbannen. Sinds de jaren
'80 was hij minister van Olie,
minister van Telecommunica
tie en provinciegouverneur.
Gharazi wordt gezien als een ge
matigd politicus.
De 51-jarige Mohammed Kali
baf is nu burgemeester van Te
heran. Voorheen was hij hoofd
van de luchtmacht van de Revo
lutionaire Garde (de militaire
bewakers van de islamitische
staat) en vocht hij in de oorlog
tegen Irak. Experts typeren Kali
baf als een pragmatische conser
vatief die loyaal is aan de Opper
ste Leider. Conservatieven prij
zen hem, omdat hij als politie-
commandant in 2003 studenten
protest in de kiem heeft ge
smoord. Vrouwen kunnen bij
de politie dankzij Kalibaf.
