44 Voor veel
gewassen is de
temperatuur in
Nederland nu nog
niet optimaal
Hogere temperaturen
en extremer weer
zijn serieuze risico's
voor de landbouw in
Nederland. Het goe
de nieuws: boeren
kunnen zich er nu al
tegen wapenen.
10 VERDIEPING
VOEDSELPRIJZEN
door Annemieke van Dongen
beeld Mark Reijntjens
Warme of natte zo
mer, koud of
droog voorjaar?
Over het weer
hebben boeren
altijd wel wat te
klagen. In de na
bije toekomst zullen ze daar nog vaker een
serieuze reden toe hebben. Het klimaat in
Nederland verandert. En dat kan grote ge
volgen hebben voor de Nederlandse land
en tuinbouw.
Neem pootaardappelen - daarvan is Neder
land de grootste exporteur. Dat gewas is ge
voelig voor hittegolven. Die leiden tot
'doorwas': de knollen groeien op allerlei
plaatsen uit, waardoor ze in waarde dalen
of zelfs onverkoopbaar zijn. Maar dat is nog
niet alles: bacteriën zoals de aardappelkwel
geest Erwinia tieren welig tijdens hete zo
mers. Net als luizen en aaltjes. Vooral als
het ook nog eens vochtig is. Twee weken
warm en vochtig zomerweer achter elkaar
kunnen genoeg zijn om de helft van een
aardappeloogst te laten wegrotten, becijfer
den onderzoekers. Vergelijk het met een
badkamer, zegt Pytrik Reidsma van de Wa-
geningen Universiteit. „Je hebt vast wel
eens gezien wat schimmels daar in een war
me, vochtige omgeving doen."
Als gevolg van de opwarming van de aarde
stijgt de temperatuur ook in Nederland.
Tot 2050 met 1 of 2 graden, volgens de
klimaatscenario's van het KNMI. Daarbij
zal vaker extreem weer voorkomen, zoals
hevige regen, hagel en hittegolven. Tussen
1976 en 2006 telde Nederland acht hittegol
ven. Afhankelijk van het klimaatmodel (1
of 2 graden stijging?) zullen dat er de ko
mende dertig jaar 18 tot 27 zijn.
De gevolgen van het veranderende klimaat
verschillen per gewas en per gebied. Zo
kunnen ook warmere winters funest zijn
voor aardappelboeren die hun voorraad op
slaan in gewone schuren. Door warmte
gaan aardappels uitlopen en rotten. De tem
peratuur hoeft tussen december en maart
maar twee weken achter elkaar boven de 10
graden uit te komen om de voorraad waar
deloos te maken. Tenzij de boer of hande
laar op tijd maatregelen treft. Zoals een
schuur met airconditioning.
De toenemende kans op hagel is met name
voor fruittelers een probleem. Eén buitje
kan genoeg zijn om een complete kersen-
oogst te verwoesten.
Ook veehouders kunnen de dupe worden
van klimaatverandering. Het is niet zo dat
de melk meteen zuur wordt, als koeien op
een warme zomerdag zonnebaden in de
wei. Maar koeien kunnen wel degelijk last
krijgen van hittestress, legt onderzoeker
Ben Schaap uit. „Als ze zich niet lekker voe
len, geven ze minder melk. Daar komt bij
dat uitheemse insecten, die als gevolg van
de hogere temperaturen oprukken naar het
noorden, een risico vormen voor de vee
houderij."
Zo kwam blauwtong, een ziekte die door
de knut op schapen wordt overgebracht,
vroeger vooral voor in Zuid-Europa. Mug
gen uit zuidelijke streken kunnen ook nieu
we ziekten overbrengen zoals het
West-Nijlvirus, dat schadelijk is voor met
name paarden en vogels.
De Wageningen Universiteit onderzocht sa
men met land- en tuinbouworganisatie
LTO wat boeren kunnen doen om de scha
de van klimaatverandering te beperken.
Daartoe combineerden ze de klimaatmodel
len met de ervaringen van honderd boeren
en experts in Noord-Nederland.
Waterbeheer wordt belangrijker. Zelfs in
het natte Nederland zullen langere perio
des van droogte voorkomen. Boeren mo
gen dan soms geen grondwater oppompen
voor beregening. Het stijgende zoutgehalte
in grondwater kan in bepaalde gebieden bo
vendien tot verzilting leiden.
Druppelirrigatie kan een oplossing zijn bij
warmte en waterschaarste. Maar zo'n sys
teem om planten heel nauwkeurig water te
geven, is (nog) niet rendabel voor akkerge
wassen. Vergeleken met tuinbouwgewas-
sen als tomaten en aardbeien, brengen aard
appelen, uien en graan immers weinig op.
Boeren doen er volgens de Wageningse on
derzoekers daarom slim aan om voor de zo
mer waterreservoirs aan te leggen.
Pytrik Reidsma, Wageningen
Universiteit
Fruittelers kunnen hun kwetsbare kersen
en frambozen tegen hagel beschermen met
een overkapping, bijvoorbeeld van regen
doek. Maar zo'n oplossing kost geld.
Net zoals het geld kost om extra gif te spui
ten tegen ziekten en plagen die het warme
re klimaat met zich meebrengt.
Toch hoeft een oplossing niet per se duur
te zijn, zegt Schaap. „Zo kan een aardappel
soort met veel loof een prima alternatief
zijn voor druppelirrigatie. De schaduw van
het blad houdt de bodem koel."
Klimaatverandering is niet per se negatief,
zegt Reidsma. „Dat geldt vooral voor de ex
tremen. Langzame klimaatverandering kan
de opbrengst van het land juist behoorlijk
verhogen. Voor veel landbouwgewassen is
de temperatuur in Nederland nu nog niet
optimaal. Als de temperatuur 1 graad stijgt,
neemt de aardappelproductie volgens de
modellen met 6 procent toe. Bij 2 graden
neemt de opbrengst van suikerbieten zelfs
toe met 29 procent."
Daar komt bij dat klimaatverandering op
den duur kans biedt aan nieuwe gewassen.
Reidsma: „Zonnebloemen, soja, artisjok,
saffraan: gewassen die nu in het zuiden
groeien, zouden het in de toekomst ook in
Nederland goed kunnen doen."
Wordt Nederland pieperland straks de
nieuwe wijnproducent? Dat zal wel meeval
len, denkt de onderzoekster. „De wijn
bouw in Nederland profiteert vooral van
nieuwe druivenrassen die het goed doen in
het huidige klimaat. Daar komt bij dat de
infrastructuur een verschuiving van de pro
ductie bemoeilijkt. Zo heeft Nederland
geen zonnebloemoliefabrieken. Die staan
allemaal in Frankrijk."
Warmer
klimaat
biedt 0
kansen
