De dichter in driedelig pak
66 Wat moest er van
de dag des
oordeels
terechtkomen
met niets dan as?
BOEKEN 17
John Cheever staat bekend als
een groot verhalenverteller.
Dertig jaar na zijn dood ver
schijnt 'Kroniek van de familie
Wapshot' in het Nederlands.
ZATERDAG 1 JUNI 2013
door Mario Molegraaf
"W* ean Pierre Rawie, we herken
nen hem allemaal, is de enige
dichter in driedelig pak. Met
zijn poëzie is het al net als
met zijn kleding: beide
F lijken iets van het verleden.
Hij kan niet meer aan zijn drie
delige kostuums komen, ze zijn
sinds lang uit de mode. Voor zijn
poëziebundels geldt dit allerminst:
hij is de succesvolste dichter van
het land. De lezers van vandaag kun
nen geen genoeg krijgen van deze li
teratuur waarin het eeuwig eergiste
ren blijft.
Desondanks passen die gedichten
hem even perfect als de kostuums.
In de verwrongen vormen van wel
eer kan hij toch helemaal zichzelf
zijn.
Een wonderlijk fenomeen, wat
nieuwsgierig maakt naar zijn nieu
we boek. Al is het maar vanwege de
uitdagende titel: 'Vroeger was alles
beter, behalve de tandarts' noemde
hij de verzameling columns, al is
dat eigenlijk een te moderne aandui
ding voor het genre dat hij beoefent
Rawie hangt graag de vreemdeling
op Planeet Heden uit. Alles is oud
aan Rawie, behalve dan 'De Jonge
Vrouw Die De Beste Jaren Van Haar
Leven Aan Mij Vergooif, zoals hij
haar steevast aanduidt. Hij kent zich
zelf aangenaam goed.
Als kleine jongen was hij 'reeds een
wat kwasterig kereltje', bekent hij.
Maar heimelijk blijkt Rawie goed
op de hoogte van de actualiteit. Hij
heeft verstandige meningen over Sil
vio Berlusconi en het Oranjehuis en
in het personenregister krijgt Antoi-
ne Bodar een subtiel tikje ('P.R.-ka-
tholiek').
Natuurlijk zijn er grenzen. Van boe
ken krijgt hij nooit genoeg, voetbal
heeft hij na één wedstrijd bekeken.
Maar hij, de elitaire literator, waagt
zich dus wel een keer tussen het ge
peupel in het stadion. Zelfs begeeft
hij zich op een dag naar De Efteling,
waar hij 'een soort verduisterde
achtbaan betreedf.
Rawie vermoedt dat dit spektakel
de oorzaak is van zijn beroerte,
waarover hij op de vijf mooiste pagi
na's van het boek bericht 'Aan de zo
mer schijn ik niet veel te hebben ge-
misf, vat hij zijn periode in zieken
huis en kliniek samen. Ontdek de
nuchtere persoon achter de bevlo
gen poëet
Jean Pierre Rawie - Vroeger was alles be
ter, behalve de tandarts.
Bert Bakker, 17,95 euro.
Een bitterzoete geschiedenis
door Nico de Boer
Een gentleman, een neuroot en
een alcoholist die een dubbelle
ven leidde. Dat was John Chee
ver (1912-1982), een van de
grootste naoorlogse Amerikaan
se verhalenschrijvers van wie
eindelijk zijn befaamde Kroniek
van de familie Wapshot (1957) is vertaald.
De roman vertelt in een sprankelende stijl
de bitterzoete geschiedenis van een 'gewo
ne' familie uit de middenklasse aan de
Amerikaanse noordoostkust. Cheever ken
de die wereld als zijn broekzak. Hij zat er
middenin en tegelijk hield hij afstand.
Als de chroniqueur van de suburbia be
schreef hij met de precisie van een Zwit
sers uurwerk in een elegante, vaak bedrieg
lijk lichte stijl over de gegoede burgerij in
de voorsteden, over de benauwende wereld
van forenzen, drinkgelagen en harteloze
slippertjes, van intellectuele leegte en oe
verloos gebabbel. Dat deed hij vooral in
zijn verhalen. Daarin hekelde deze 'Ameri
kaanse Tsjechov' in milde satire de hypocri
sie van ogenschijnlijk rimpelloze levens
waarin het onderhuids gist en broeit.
Over Cheever doen de fraaiste anekdotes
de ronde. Zo wandelde hij elke morgen als
een keurige heer in onberispelijk pak naar
zijn kantoor zonder ramen. Daar trok hij
zijn goede pak uit en zette hij zich in zijn
onderbroek achter zijn schrijfmachine. Het
is niet zomaar een kleurrijke anekdote van
een kleurrijk schrijver, maar een die laat
zien dat bij de keurig getrouwde Cheever,
vader van drie kinderen, vrijwel alles an
ders was dan het leek. Hij was depressief
en worstelde met zijn biseksualiteit, die
heimelijk zijn weerslag vindt in zijn werk.
Hij schreef er onverbloemd over in het
magnifieke Verscheurde stilte, een keuze uit
zijn postuum gepubliceerde dagboeken,
waarmee Cheever bij ons veel bewonde
raars verwierf.
Cheever ging er levenslang onder gebukt
dat het weinig had gescheeld of zijn ouders
hadden in 1912 tot een abortus besloten.
Zijn beroerde jeugd, met een drankzuchti
ge schoenenverkoper als vader en een ster
ke moeder als motor van de familie, liet die
pe sporen na bij de teergevoelige zoon.
Zijn seksuele geaardheid, de eeuwige twij
fel aan zijn talent, zijn drankzucht, zijn ge-
John Cheever beschreef met uiterste precisie
de benauwende wereld van forenzen.
foto Paul Hosefros
John Cheever
frustreerde ambities en honger naar seksu
ele kicks deden de rest. Begrijpelijk dat zijn
vrouw Mary, die door Cheever met weinig
warmte werd beschreven, de dagboeken
van haar man niet kon lezen. Dat ze niette
min toestemming verleende tot publicatie
was bewonderenswaardig.
Cheever was een superieur verhalenschrij
ver. Maar hij wilde zich ook bewijzen als
romancier omdat een schrijver pas meetelt
als hij werk van langere adem schrijft. Dus
zette hij zich aan een handvol romans,
waarvan Bullet Park vorig jaar in een mooie
nieuwe Nederlandse vertaling verscheen,
eveneens van de hand van Guido Golüke.
Cheevers romans bezitten stilistisch dezelf
de hoge kwaliteit als zijn verhalen, maar
missen hun adembenemende spanning en
samenhang. Dat Kroniek van de familie
Wapshot door de wirwar van verhalen geen
coherent geheel is, is echter nauwelijks een
bezwaar. Wie de wereld van de Wapshots
binnentrekt, is verkocht. Die leest met
groot genoegen en vooral langzaam, om
van elke zin optimaal te kunnen genieten.
De Wapshots wonen aan de kust van New
England in het vissersdorp St. Botolphs
waar het leven lijkt te zijn bevroren en ie
dereen elkaar kent. Hoe gewoon en tegelijk
vreemd deze familie met haar licht excen
trieke trekjes ook is, je krijgt als vanzelf
een zwak voor haar. Dat geldt in hoge mate
voor de wispelturige tante Honora, die het
familiekapitaal beheert, voor de koppige
zeerob Leander (gemodelleerd naar Chee
vers vader), zijn dromerige vrouw Sarah en
hun zonen, de weinig wellevende Moses
en de weifelmoedige Coverly (Cheevers al
ter ego). In de zonen moet het trotse ge
slacht van de Wapshots voortleven, al gaat
dat minder voorspoedig dan gewenst.
In zijn boek verbeeldt Cheever vrijwel alle
aspecten van hun leven, van de wrijvingen
tussen de generaties en de seksen. Hij
schrijft even zintuiglijk als beeldend,
scherp en origineel. Als de begrafenisonder
nemer zijn bedenkingen heeft over de toe
name van crematies, staat er: 'Wat moest er
van de dag des oordeels terechtkomen met
niets dan as?'
Hij beschrijft met warmte zijn personages
en roept met lichte weemoed de schoon
heid op van het landschap van New Eng
land waar hijzelf opgroeide. Hij beschrijft
fijnzinnig de geneugtes van het leven, of
dat nu een diner is, een zeiltocht of een
boswandeling. En hij weet van een bezoek
aan de psycholoog een tragikomische
sketch te maken. Cheever toont ons het le
ven zowel in zijn opperste schoonheid als
in zijn-diepste treurnis.
John Cheever - Kroniek van de familie Wapshot.
Vert. Guido Golüke. Van Gennep, 19,90 euro.