8 VERDIEPING
EINDEXAMENS
Met studeren en examentraining bereiden leerlingen
zich voor op de komende examens. Maar zijn ze ook
klaar voor wat daarna komt? Loopbaanbegeleiding op
school helpt bij het kiezen van de juiste vervolgopleiding.
s>
44 Je moet als jongere
mogen ontdekken
waar je niet goed
in bent
44 Het vmbo loopt
o
Jaartje backpacken of
gaan werken is niet
gunstig voor student
voorop in
vernieuwing, dat is
de cultuur daar
Met het oog
op later
door Patrick Wiercx
illustratie Willem de Visser
Studeren, extra examentrai
ning, zwaar in de stress zitten
en dat voor een papier op
A4~formaat dat waarschijnlijk
voor tientallen jaren in de kast
komt te liggen. Tja, wat zegt
zo'n diploma eigenlijk? Edith
Vissers, werkzaam bij onderwijsadviseur
KPC Groep in Den Bosch, heeft daar een
antwoord op. „Het examenresultaat is een
goede voorspeller van succes in je vervolg
opleiding. Het diploma verleent daar toe
gang toe. Als het goed is, leidt je vmbo-di-
ploma tot succes in het mbo, je havo-diplo
ma doet dat in het hbo, en je vwo-diploma
op de universiteit."
Maar, voegt ze eraan toe, dat is lang niet al
tijd zo. Jongeren moeten zich in het voort
gezet onderwijs een beeld vormen van
hun latere beroep. Ze kiezen de opleiding
die daarnaar moet leiden. Bij menigeen
loopt het toch mis. Globalisering en tech
nologische ontwikkelingen leiden ertoe
dat het beroepenveld snel kan veranderen.
Zo ontdekte een schooldirecteur in Eindho
ven een paar maanden geleden tot zijn ver
rassing dat een van de ouders van zijn leer
lingen 'twitteraar' van beroep is. De man
houdt Twitter goed in de gaten en plaatst
berichten namens bedrijven. Een nieuwe
functie in een relatief nieuwe sector, de so
cial media.
Los van de nieuwe functies die ontstaan
(en waar scholen niet altijd zicht op heb
ben), is het beroepenveld veel complexer
geworden. Wat jongeren hindert, is dat van
veel functies nauwelijks uit te leggen valt,
wat het precies is. Vissers: „Een vader die
engineering manager is, kan proberen uit te
leggen aan zijn zoon wat dat is, maar het
blijft vaak iets abstracts."
Veel onderwijsinstellingen bieden veel en
van alles, graag met trendy namen en het
liefst in het Engels. „Zo kom je in het mbo
een opleiding tegen met de titel 'Mighty
Machines'. Je moet je maar afvragen wat
dat kan zijn en waar het op voorbereidt.
Het mbo heeft meer dan 600 opleidingen.
Er wordt over gesproken om dat wat trans
paranter te maken." Voor Edith Vissers
staat voorop dat 'de verkeerde keuze' niet
bestaat. „Je moet als jongere mogen ontdek
ken waar je niet goed in bent. Je moet erva
ringen en inzicht kunnen opdoen. Daarbij
hoort de uitdaging daarop te reflecteren.
Zo komt je steeds dichter bij je doel."
Scholen kunnen daarop inspelen met loop
baanontwikkeling, dat steeds meer gang
baar wordt in het voortgezet onderwijs.
Onderwijsadviseur Edith Vissers
Prof.dr. Marinka Kuijpers
Hiermee kunnen keuzes die achteraf onge
lukkig blijken te zijn, voorkomen worden.
Vissers: „Wat we willen is dat leerlingen
zelf steeds meer sturing aan hun loopbaan
geven. Ze moeten beter ontdekken wie ze
zijn, welke kansen en talenten ze hebben
en wat ze kunnen. Daarbij past zingeving:
jongeren willen iets wat ze léuk vinden
om te doen. De regie ligt bij hen."
Voor leerkrachten en begeleiders is het de
taak erachter te komen wat dat is en hoe
leerlingen in hun zoektocht staan. Indivi
duele gesprekken zijn er al langer, maar
het gesprek is nog vaak een gesprek tégen
of zelfs óver de leerling in plaats van een
gesprek mét de leerling, meent Vissers.
Natuurlijk moet onderwijs meer zijn dan
het halen van voldoendes en het diploma,
vindt prof. dr. Marinka Kuijpers. Zij werkt
bij het Wetenschappelijk Centrum Leraren
Onderzoek LOOK en is bijzonder hoogle
raar aan de Open Universiteit. „We willen
tenslotte allemaal dat iemand uiteindelijk
op de goede plek terecht komt."
Waar het om gaat is dat een school er meer
werk van maakt om leerlingen goed in het
vizier te krijgen.
Kuijpers geeft een voorbeeld waar het mis
gaat. „Een leerling vertelt een decaan wat
hij graag doet, namelijk op zondag koken
voor zijn ouders. De decaan adviseert hem
daarna een koksopleiding. Later blijkt dat
die leerling het juist leuk vindt om voor ie
mand te zorgen. Op zo'n moment moet
het onderwijs zich schamen, vind ik. Je
moet goed luisteren naar wat een leerling
vertelt; dat een advies op zo weinig geba
seerd kan zijn."
Zo is de uitkomst van een test een aardig
moment om iemand aan het denken te zet
ten, maar het kiezen zelf is een langdurig
proces. „Het onderwijs is erop gericht jon
geren een fundament te geven in rekenen
en taal, en dat is goed. Nu kun je als docent
zeggen: dit gaat al jaren goed, zo gaan we
door. Alleen, de wereld verandert en scho
len moeten daarin mee. Dat vinden ze las
tig. En er worden al zoveel eisen aan leer
krachten gesteld. Meer kan al bijna niet
meer en dan moet het anders."
Zij pleit ervoor dat docenten zelf meer le
ren en aan zelfreflectie doen, vanuit hun
passie en hun kwaliteit. Daar hoort het be
ter begeleiden van leerlingen bij. De ver
schillen tussen scholen zijn nog groot. „Je
kunt als school niet tegen docenten zeg
gen: dit zijn de doelen, begin maar. Je moet
als organisatie aan de slag. Als je wilt dat
decanen, mentoren en vakdocenten goede
gesprekken voeren met hun leerlingen,
moet de school dat zelf ook doen richting
het personeel."
Scholen die nu al een goede loopbaanbege
leiding bieden, zitten eerder in vmbo en
mbo dan in havo, vwo, hbo en universiteit,
is de indruk van Kuijpers. „Het vmbo heeft
vaak geen goede pers, maar loopt wel voor
op in onderwijsvernieuwing. Dat is de cul
tuur daar. Dat komt, denk ik, doordat je er
een categorie leerlingen vindt voor wie een
school extra zijn best moet doen. Ze zijn
niet anders gewend en zoeken naar moge
lijkheden."
Als leerlingen volop gebruik maken van so
cial media - en dat doen ze -, verdient dat
een plaats in hun loopbaanbegeleiding. Uit
onderzoek van de landelijke studentenvak
bond LAKS, waaraan Kuijpers meewerkte,
blijkt dat leerlingen in eerste instantie die
meerwaarde niet zien. „Als ze een beeld
krijgen van wat social media kunnen bete
kenen, denken ze daar anders over. Daar
moeten scholen echt in meegaan en zover
zijn ze nu nog niet."
zie onze website
Bekijk online het volledige examenrooster
Universiteiten en hogescholen houden reke
ning met een hogere inschrijving van eer
stejaars. De reden: velen die over een paar
weken geslaagd zijn, zien waarschijnlijk af
van een jaartje reizen of werken omdat ze
daarmee een basisbeurs dreigen mis te lo
pen. Het kabinet schaft de beurs per sep
tember 2014 af. Vanaf dat moment gaat het
nieuwe leenstelsel in. De kans is groot dat
velen er voor kiezen nog in het oude, finan
cieel gunstiger, systeem te starten.
Backpacken of werken omdat er nog niet
voor een studie gekozen is, komt redelijk
vaak voor. Afgelopen jaren had bijna een op
de tien eerstejaars zo'n 'jaar ertussenuit'
achter zich, aldus Nuffic, de organisatie
voor internationale onderwijssamenwer
king.
