Terug naar school
SPECTRUM 7
standplaats Zuid-Afrika
Miriam Mannak
Gewapende groepen bedreigen
de bevolking zodat die niet
tegenwerkt bij plunderingen
ZATERDAG 11 MEI 2013
waarde van de tot nog toe gestolen voorwerpen op
omgerekend minstens 2 miljard euro.
De meeste Syrische kostbaarheden komen recht
streeks van de circa tienduizend archeologische lo
caties die het land telt. „Het is onmogelijk al die
plekken te beschermen", zegt professor Maamoun
Abdel Karim, de baas van het Directoraat voor An
tiquiteiten en Musea en verantwoordelijk voor het
veiligstellen van het nationale erfgoed. Een van Ka-
rims problemen is dat de lokale bevolking mee
werkt aan de roof. De mensen kennen de plekken
waar interessante objecten liggen, maar werden
voorheen afgeschrikt door de 10 tot 15 jaar gevange
nisstraf die op diefstal van erfgoed staat. Nu de
overheid zich alleen met de oorlog bezighoudt en
de Syrische economie volledig is ingestort, durft
de lokale bevolking de diefstal wel aan.
Als gevolg van de afwezigheid van staatsbescher-
ming probeert Karims Directoraat van Antiquitei
ten nu door middel van een publiekscampagne de
bevolking aan te sporen archeologische schatten te
beschermen. Het erfgoed is van iedereen, luidt de
boodschap. Het is niet alleen Syrisch cultureel erf
goed voor de Syriërs, maar voor de hele mensheid,
aldus Abdel Karim. Volgens hem hebben 'maffia-
bendes' het op de schatten voorzien. „Er zijn gewa-
Abdel Karim van het ministerie van Antiquiteiten
De Umayyad-moskee
in Aleppo was herhaal
delijk het toneel van he
vige gevechten tussen
de Syrische rebellen en
het leger, foto AFP
pende groeperingen.uit Libanon, Turkije en Irak
die de bevolking intimideren zodat ze niet tegen
werkt als ze plunderen", zegt hij. Met name in het
grensgebied met Thrkije wordt veel illegaal opge
graven. In Doura Europos bij Deir Ez-Zor zijn
meer dan driehonderd illegale opgravingen gevon
den. Wat daar is verdwenen weet niemand.
Gelukkig zijn de collecties van de 38 staatsmusea
wel veilig, verzekert Karim. De topstukken zijn ver
huisd naar veilige locaties. Volgens archeologe Joan
ne Bajjaly is dat echter een te mooie voorstelling
van zaken. De collectie van het museum van Da
mascus is goed opgeborgen, denkt ze. „Maar wat in
de musea in Horns en Hama is gebeurd, weten we
niet. En ook de dode steden in het noorden wor
den ernstig geplunderd, maar dat weigert de rege
ring toe te geven." Volgens Bajjaly zijn er al stuk
ken uit Syrische musea op internationale veilingen
aangetroffen. Sommige kunstwerken, zoals de acht
tien mozaïeken uit de Odyssee van Homerus die
in februari werden gestolen van een locatie in het
noordoosten van het land, zijn vrijwel zeker op be
stelling geroofd. Dat soort topstukken is te bekend
en dus onverkoopbaar op de gewone kunstmarkt.
Dat weerhoudt vermogende liefhebbers er niet
van het te kopen om er privé mee te pronken. De
net opgegraven en nog niet geregistreerde objec
ten worden nergens door beschermd, aldus Julian
Radcliffe van het Art Loss Register, het register dat
gestolen objecten in kaart brengt. Juist deze objec
ten vormen een winstgevend deel van de interna
tionale kunsthandel.
Dankzij een UNESCO-verdrag dat roof, plunde
ring en verkoop van culturele kostbaarheden ver
biedt, kunnen landen beslag laten leggen op ille
gaal of dubieus verworven culturele goederen. Bij
twijfel moeten verkopers de legale herkomst aan
kunnen tonen. In de wereld van de antiekhandel
werkte dit tot voor kort vrij goed, zegt Ratcliffe,
omdat producten zonder een vastgesteld herkomst-
certificaat veel minder waard waren dan objecten
met een vastgestelde herkomst. Het blijkt echter
dat de certificaten kinderlijk eenvoudig zijn na te
maken. Volgens archeologe Bajjaly is een bekende
truc te doen alsof het object uit een erkende collec
tie komt van een beroemde verzamelaar uit de ne
gentiende eeuw. Vaak bestaat er geen overzicht
van wat zo iemand destijds heeft aangekocht en
dus 'groeit' zijn of haar collectie postuum gewoon
door. Bovendien zijn verscheidene Arabische lan
den plots minder doortastend als het op papieren
aankomt. Zo blijken de Golfstaten, en met name
Dubai, populaire bestemmingen te zijn voor gesto
len Syrische vondsten.
In de antiekwinkels van Beiroet zijn naast de met
parelmoer ingelegde tafels, oude lampen en vergul
de spiegels open en bloot Syrische antiquiteiten te
koop. Twee beelden met Romeinse gelaatstrekken
vallen op. „Die komen uit Palmyra", zegt hande
laar Abu Khader laconiek over de archeologische lo
catie bij de Syrische stad Homs. „Die wil ik zelf
houden voor mijn eigen huis, maar als jij ook zo
iets zoekt, kan ik het voor je krijgen", zegt hij. De
mooiste objecten gaan volgens Khader en collega
handelaren naar de Verenigde Staten, het Verenigd
Koninkrijk en Israël. De spullen zijn daar om twee
redenen gewild, zegt Bajjaly. „Ten eerste bieden ze
de koper prestige en ten tweede geven ze je de
kans om thuis een stuk geschiedenis te bezitten."
De westerse afzetmarkt is de afgelopen jaren flink
gegroeid. De prijzen zijn inmiddels tien keer ho
ger dan tien jaar geleden. De veilinghuizen Sothe
by's en Christie's boekten afgelopen jaar recordop
brengsten tijdens antiekveilingen. Toch zullen ge
stolen objecten zelden de hoofdprijs halen op een
veiling. „Alle catalogi staan online, zegt Matthew
Patton van Christie's. „Het is extreem onwaar
schijnlijk dat smokkelaars internationale veilingen
gebruiken om illegale waar te verkopen."
Maar het internet biedt de handelaren ook uit
komst. Op veilingsite Ebay is antiek uit Syrië te
vinden, zoals Romeinse munten. Waar ze gevon
den zijn, wordt niet vermeld. Er is één troost: lang
niet alles wat te koop isis authentiek. „Ongeveer
de helft van wat ik binnen krijg, is nep", weet Abu
Khader. Maar dat maakt de vraag nauwelijks min
der. „Ze verkopen je namaak omdat de markt zo
gigantisch is", zegt archeologe Bajjaly.
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
J ou je me kunnen helpen met mijn
J huiswerk?" Baba's normaliter ver-
legen ogen stralen krachtig. In
f haar handen houdt ze een school-
schrift en een pen. „Ik ga weer
naar school. Ik wil Naledi kunnen helpen, wanneer
zij naar de middelbare school gaat."
Als mijn hulp in de huishouding geeft Baba mijn
tweekamerflatje elke donderdagochtend een grote
beurt. Dat doet ze al vijfjaar en in de loop van de
tijd is er tussen ons een hechte band ontstaan, on
danks onze onderlinge verschillen. Baba woont in
een township, ik in het welvarende Kaapse stads
hart. Zij heeft kinderen, ik niet. Zij is zwart, ik
blank. Zij werd een groot deel van haar leven onder
drukt vanwege haar huidskleur, ik niet Niets lijkt
ons echt te binden, afgezien van het
feit dat we allebei in de dertig zijn.
Schijn bedriegt.
Ik heb het grootste respect voor deze
vrouw. Ze is en blijft een vechter, on
danks de tegenslagen. Om een idee
te geven: kort na de geboorte van
haar zoon Ngobani, nu achttien jaar
geleden, verliet haar echtgenoot haar
op stel en sprong. Kort daarna raakte
ze zwaargewond tijdens een gruwe
lijk verkeersongeluk. Drie weken la
ter ontwaakte Baba uit haar coma,
met de ene helft van haar gezicht ver
lamd. Het maandenlange revalidatieproces dwong
haar met school te stoppen; iets waaraan ze nét
voor het ongeluk weer was begonnen. Met haar rug
is het nooit helemaal goed gekomen. En aanvallen
van migraine komen en gaan.
Toen Naledi, nu elf jaar geleden, ter wereld kwam
werd Baba opnieuw in de steek gelaten. „Gelukkig
geeft deze man wél om zijn kind. Hij ziet haar regel
matig en betaalt alimentatie", vertelde ze me.
De paar tientjes per maand die ze bij mij verdient,
zijn een zaak van leven of dood: Baba onderhoudt
met haar kleine maandinkomen van misschien 400
euro niet alleen haar eigen kinderen die allebei naar
school gaan, maar ook haar moeder, twee zussen en
hun kroost.
Naast geldkwesties is Ngobani haar grootste kop
zorg. Zijn leven draait sinds jaar en dag om alcohol,
drugs en andere narigheid. Interventies van familie
en jeugdinstanties hebben niets uitgehaald: twee
jaar geleden lag de tiener met steekwonden in het
ziekenhuis en vorig jaar verscheen hij voor de rech
ter voor huisinbraak en mishandeling.
Ook wat betreft werk heeft Baba pech gehad. In
2010 werd ze er door één van haar werkgevers, een
eigenaar van een modezaak, op een vervelende ma
nier uitgewerkt. Ze moest kiezen tussen vrijwillig
ontslag of 50 procent harder werken voor hetzelfde
salaris van 210 euro per maand. Ze koos voor het
laatste, maar werd uiteindelijk toch ontslagen.
Ondanks alles bleef Baba vechten, met succes. Nu
woont ze nu niet langer in een krot van plastic en
hout maar in een stenen overheidswoning met stro
mend water en elektriciteit. „Mijn huis loopt nooit
meer onder door regenbuien. Nooit meer natte de
kens, matrassen en schooluniformen", lachte ze in
dertijd. En nu dus op haar 38e terug naar school.
Wat ben ik trots.
1
i
c
