Meetapparatuur is veel
goedkoper te maken met
huis-, tuin- en keuken-
spullen. Denk aan een
wenskaart als regenmeter.
De natuurkundige als
'primitieve' uitvinder.
34 SPECTRUM
wetenschap
Willie
Wortel
voor
Afrika
tions om boeren te helpen bij beslis- Bestaande regenmeters gaan als ge-
singen over de juiste tijd van zaaien, volg van zand en stof snel kapot. Hut:
irrigeren en oogsten. Hut: „Nu heeft „In Ghana werd ooit in het droge sei-
elk land hooguit één weerstation, zoen regen gemeten. Dat kon natuur-
meestal op de luchthaven. Maar het lijk niet. Het bleek dat elke nacht een
weer is grillig en kan een stukje ver- boomkikker in de meter kroop. Het
derop al anders zijn. Om het conti- beest bewoog de onderdelen van de
nent goed te dekken zijn er 20.000 sta- meter, zodat het leek of het regende,
tions nodig, iets dat kost klauwen met In Afrika mag het instrument dus ook
geld kost. Omdat niemand daar in wil geen bewegende delen bevatten."
investeren, moet je klein beginnen." Voor een echt weerstation is meer no-
Hut ontwikkelde met hulp van stu- dig dan een regenmeter. Ook lucht-
denten een simpele regenmeter. Het vochtigheid, luchtdruk, temperatuur
prototype was niet meer dan een luid- en windsnelheid bepalen de weers-
sprekertje, zoals die in 'muzikale' voorspelling. Er is een competitie uit-
wenskaarten zit, gemonteerd in een geschreven onder Afrikaanse studen-
fotolijstje. „De luidspreker is tevens ten om hierover mee te denken. In-
microfoon en zet bewegende lucht middels zijn er 25 inzendingen. Een
om in elektronen. Et voila, dan heb je van de ideeën is om met behulp van
stroom", legt Hut uit. De stroomstoot- silicazakjes de luchtvochtigheid te me-
jes die vallende regendruppels veroor- ten. Bij vochtig weer slurpen ze water
zaken, geven aan hoeveel water uit de op en bij droog weer laten ze het weer
lucht valt. De meter luistert als het los. Als je de zakjes regelmatig weegt,
ware naar de regenval. Fotolijstjes zijn weet je de luchtvochtigheid,
echter kwetsbaar. Daarom is het prin- Hut hoopt dat via de competitie men-
cipe door een student verder uitge- sen in Afrika worden betrokken bij
werkt tot een pvc buisje met daarin het introduceren van weerstations,
de elektronica. „De akoestische regen- „Anders krijg je situaties zoals in de ja
meter registreert niet alleen de hoe- ren zeventig. Toen installeerden ont-
veelheid water, maar ook de grootte wikkelingswerkers een waterpomp in
van de druppels, belangrijke informa- een dorp en verdwenen weer. Na een
tie voor erosie. Het apparaatje is voor paar jaar werd de pomp niet meer ge-
300 euro te maken, terwijl een stan- bruikt." Om iets tot een succes te ma-
daard regenmeter al gauw het tienvou- ken, moet de bevolking actief erbij
dige kost", zegt Hut. „Het grappige is worden betrokken, aldus Hut. Bijvoor
dat er ook in het westen belangstel- beeld door de weerstations te introdu-
ling voor bestaat. In Delft is een be- ceren op scholen. „Educatie en voor-
drijfje gestart dat ze levert. Bij massa- lichting is wellicht belangrijker dan
productie worden de kosten lager." de technische vindingen zelf."
De ontwerpen voor Afrika moeten
dus goedkoop én robuust zijn en zon- reageren?
der onderhoud goed blijven werken. spectrum@depersdienst.nl
door Peter de Jaeger
Het begon als grap.
Samen met een
collega bewees na
tuurkundige en
uitvinder Rolf
Hut voor een zaal
Delftse studenten
dat een spelcomputer is te hacken,
waarna de sensoren een andere toe
passing kunnen krijgen. „Door senso
ren te richten op een lege colafles met
lampjes erop en die vervolgens buiten
te plaatsen, heb je een eenvoudige
windmeter", legt Hut uit. „Vanuit dat
geklooi met die colafles is vervolgens
een verdampingsmeter bedacht die
op water kan worden gebruikt. Op
land wordt verdamping gemeten met
een naald in een pan met water. Maar
op open water zorgen wind en golf
slag voor onnauwkeurige metingen.
Daarom verzon een student een dob
ber met lampjes en zette die op de
rand van de pan. Op die manier kon
je precies bijhouden hoeveel millime
ter water uit de pan was verdampt."
Grote foto: Keniase
herders wachten op
regen, foto
Intermón Oxfam
Kleine foto's: Een
luchtvochtigheids-
meter (links) met
onderdelen van een
spelcomputer en
een regenmeter, ge
maakt van een mu
zikale wenskaart,
foto's TU Delft
De sensoren uit de spelcomputer - 2
euro per stuk - zijn ook te gebruiken
om de bodemvochtigheid te bepalen.
Je weegt een schep grond, droogt de
ze en weeg nogmaals. Hieruit volgt de
nattigheid van de grond. Essentieel is
dat je de exacte hoeveelheid grond
kent, aldus Hut. „Nu gebeurt dat vrij
onnauwkeurig door het gat te vullen
met zand en wat aan te stampen.
Maar door van dat gat een 3D-scan te
maken met sensoren uit de spelcom
puter weet je precies het volume."
Soms zijn ook bestaande apparaten in
zetbaar voor andere doelen. Wage-
ningse meteorologen ontdekten dat
ook gsm-zendmasten gebruikt kun
nen worden om de luchtvochtigheid
te meten. „De masten communiceren
met elkaar. Wanneer er water tussen
zit, moeten ze hun signaal sterker ma
ken. Sensoren houden die signaal
sterktes bij. Dat is een maat voor
vocht in de lucht".
Hoogleraar Nick van der Giesen van
de vakgroep Waterbeheer, waar Hut
werkt, vatte het ambitieuze plan op
om Afrika te voorzien van weersta
