Inhuldigingen in
Nederland zijn
niet altijd alleen
een feest. Het
zijn ook roerige
gebeurtenissen.
TROONSWISSELING 13
ZATERDAG 27 APRIL 2013
Feest én
rumoer
Koning Willem I
1815-1840
door Hans Goossen
Anna Paulowna
kon haar geluk
na 28 november
1840 niet op. De
inhuldiging van
haar man Wil
lem II tot koning
der Nederlanden was beter verlo
pen dan 'we in onze stoutste dro
men hadden durven hopen',
schreef ze aan haar broer Nico-
laas, tsaar van Rusland.
Het vroor die dagen zo hard, dat
ze op het laatste moment haar
outfit nog moest aanpassen om
de drie uur durende plechtigheid
in de onverwarmde Nieuwe Kerk
uit te kunnen zitten. Anna Pau-
lowna's japon met laag decolleté
en blote schouders werd voorzien
van een strook hermelijn. Daar
door kwamen de diamanten in de
japon niet volledig tot hun recht,
maar dat was een kleinigheid die
de feestvreugde van de kersverse
koningin niet kon bederven.
De dood van zes burgers was voor
Anna Paulowna een incidentje
uit dezelfde categorie. De zes -
een meisje van 12, twee mannen
en drie vrouwen, van wie twee
zwanger - kwamen om toen de
Amsterdamse Kalverstraat de fees
tende mensenmassa niet meer
kon bolwerken. Ze werden onder
de voet gelopen. Willem II liet via
de media nog wel weten het voor
val te betreuren, maar Anna Pau
lowna maakte er geen woord aan
vuil in het verslag aan haar broer.
Ook in de kranten van toentertijd
waren zes doodgedrukte mensen
geen wereldnieuws. Historica
Dorine Hermans telde de regels
en concludeerde in haar boek Wie
ben ik dat ik dit doen mag dat de
kranten meer letters wijdden aan
de sjerp die Willem II toekende
aan zijn generaals, dan aan het
drama in de Kalverstraat.
Het had niet gek veel gescheeld of
Koning Willem II
1840-1849
er waren ook bij de inhuldiging
van Willem I in 1814 doden geval
len. Geen gewone burgers, maar
genodigden. Bij de aankomst van
de Britse delegatie in Nederland
werd een welkomstsaluut afge
schoten, waarvoor echte kogels
werden gebruikt. 'Gelukkig gin
gen de kogels over onze hoofden
in plaats van erdoorheen', schreef
een van de Engelse gasten in haar
dagboek.
Bij de inhuldiging op 6 septem
ber 1898 van de toen net 18 jaar ge
worden Wilhelmina werd zelfs re
kening gehouden met een nog
prominenter slachtoffer: de aan
staande koningin in eigen per
soon. Aan de vooravond van de
plechtigheid vielen anonieme
dreigbrieven in de brievenbus
van het Paleis op de Dam. Er zou
den dertig doodskisten klaarstaan
voor Wilhelmina en haar gevolg.
Het dreigement maakte indruk
op het hof en dat was heel begrij
pelijk, tekende Sytze Greidanus
op in zijn memoires.
Greidanus was de lijfarts van ko
ningin Emma, die na de dood van
haar man Willem III acht jaar
lang regentes was voor haar min
derjarige dochter. 'Er scheen een
bepaalde vorstenmoordepidemie
te heersen', luidde de diagnose
van de dokter, die daarbij onder
meer twee aanslagen van anarchis
tische snit op de Italiaanse koning
Umberto voor ogen had.
Volgens de lezing van Greidanus
zou Wilhelmina haar moeder op
de inhuldigingsdag hebben ge
smeekt haar tegen het protocol in
Koningin Wilhelmina
1898-1948
ik de komst der jonge koningin af
wachtte, steeds in de vrees een
schot of een ontploffing te zullen
horen, die mij de dood van mijn
kind verkondigde', zou ze zich la
ter tegen haar lijfarts hebben la
ten ontvallen.
Even onvoorstelbaar was Emma's
opluchting toen de aanstaande
vorstin, veilig en wel in de kerk,
met heldere stem de eed aflegde.
Een opluchting van geheel andere
aard domineerde de Nieuwe Kerk
op 12 mei 1849, bij de inhuldiging
van de vader van Wilhelmina,
Willem III. Opluchting omdat er
iemand in te huldigen viel. Na de
dood van Willem II in maart van
dat jaar was het de vraag of de
kroonprins de troon wel ambieer
de. Hij kon moeilijk leven met de
door zijn vader een jaar eerder on
dertekende grondwet, die de
macht van de vorst danig beknot
te. Uit onvrede had de kroonprins
in 1848 de wijk genomen naar En
geland. Toen de boot die hem na
de dood van zijn vader terug
moest brengen fikse vertraging
opliep, nam de onzekerheid over
de toekomst van de monarchie
toe. 'Het waren de langste 42 uur
Bron: Dorine Hermans - Wie ben ik
dat ik dit doen mag. Zes koninklijke inhul
digingen. Uitgeverij Meulenhoff.
Koning Willem III
1849-1890
te vergezellen bij het binnen
schrijden van de Nieuwe Kerk:
'Moeder, moeder, het volk zegt al
tijd dat ge zo'n lieve Moeder voor
mij zijt geweest en nu laat ge mij
alleen die gang gaan, die mis
schien mijn laatste gang kan wor
den'.
De sterk aan protocol hechtende
Emma weigerde ferm, maar stierf
vervolgens duizend doden in de
kerk, in afwachting van het bin
nentreden van haar dochter. 'Nie
mand kan weten, noch bevroeden
welke angstige minuten ik daar
heb beleefd, in dat kwartier, dat
Koningin Beatrix
1980-2013
foto's ANP
van mijn leven', schreef zijn in
Nederland achtergebleven echtge
note Sophie in een brief aan een
vriendin. Maar de uiteindelijke in
huldiging van Willem III verliep
verder probleemloos.
Dat kon niet worden gezegd van
de inhuldigingen van Juliana en
Beatrix. In 1948 ging het in Am
sterdam, net als in 1840, mis met
de mensenmassa. Publiek stond
opeengepakt om een glimp op te
vangen van de in de Gouden
Koets gezeten vorstin. In de buurt
van het Rijksmuseum ontstond
gedrang toen de achterste rijen n
naar voren wilden, terwijl politie
en militairen de toeschouwers
aan de voorkant juist naar achter
drongen. Meer dan 350 mensen
vielen flauw of raakten lichtge
wond. Die inhuldigingsdag eiste
ook een leven, maar dat was het
gevolg van een bizar ongeval: op
de Westermarkt gleed een lid van
de burgerwacht van zijn paard,
dat vervolgens boven op hem viel.
Wonder boven wonder vielen er
geen doden op 30 april 1980, de
dag waarop Beatrix haar moeder
opvolgde. Die dag haalde de ge
schiedenisboeken niet alleen van
wege de plechtigheid, maar ook
om een voor Nederlandse begrip
pen ongekende veldslag die kra
kers, relschoppers en politie in de
Amsterdamse straten uitvochten.
Koningin Juliana
1948-1980
Emma van Waldeck Pyrmont
Koningin-moeder
Regentes 1890-1898
