12 TROONSWISSELING
s
Hans Wiegel, minister van Binnenlandse Zaken, had het nog zo gezegd:
geen rellen tijdens de inhuldiging van Beatrix! Maar op 30 april 1980 kent
Amsterdam de grootste gewelddadigheden sinds de Tweede Wereldoor
log. Een kraker en een ME'er over die dag en de lessen die zijn getrokken.
ill
De ME'er Ben Baan
De kraker Jan Müter
HHO
De
de
en
stad,
kraker
de ME'er
Op 30 april 1980 krijgt ME-chauffeur
Ben Baan voor het eerst van zijn le
ven een steen tegen 'zijn' ME-bus ge
gooid. „Ik kan het doffe geluid van die knal
len nog steeds terughalen." Uit het dagboek
van de toenmalige ME-chauffeur: 'Ik zit te
schreeuwen en te brullen in de wagen. Ben
doodsbang voor molotovcocktails die door
de kapotte ruiten naar binnen kunnen ko
men. Ik dacht op een gegeven moment dat ik
wel iemand kon vermoorden'.
De Kroningsdag van Baan (toen 20 jaar) be
gint om half vier 's nachts. Met een compag
nie van tweehonderd man vertrekt hij naar
Amsterdam. „Het was hier een open vlakte."
Baan wijst vanuit eetcafé Blauwbrug naar
het Waterlooplein. „Een bouwput, met veel
spul om mee te gooien. Op de radio voelde je
de spanning stijgen. Het ging mis op het Wa
terlooplein en de Blauwbrug. Toen we daar
aankwamen, zag ik een golf van mensen. De
mannen sprongen uit de auto, maar binnen
een paar seconden lagen de eersten er alweer
in, gewond door stenen. Het was oorlog."
De ME moet de Blauwbrug en het Waterloo
plein opgeven. „Door een stoorzender deden
de portofoons het niet. De ene groep wist
niet wat de andere groep deed."
Ze hergroeperen op het Rokin. „Een wagen
reed een verkeerslicht om, andere wagens
knalden tegen kraampjes aan. Het was een
puinzooi. Uiteindelijk zijn we tot 400 meter
van de Dam gereden. Daar hebben we een li
nie gemaakt en die moest gehouden worden.
Anders waren de krakers de Dam opgegaan.
Als we het niet hadden gehouden? Dan was
er geschoten, denk ik. Dan moet je je staats
hoofd beschermen."
Langzaamaan wint de ME terrein, rond één
uur 's nachts is de strijd gestreden. „Ik vind
dat een potje vechten moeten kunnen. Maar
dit ging te ver, ze gooiden koelkasten van ge
bouwen af, met de bedoeling ons te raken."
Het is een keerpunt voor de ME, vindt Baan,
die inmiddels ME-commandant is. „We zijn
gaan nadenken over tactiek, over arrestatie
eenheden, over betere bescherming."
Of het weer fout kan gaan? „De omstandighe
den van nu zijn deels dezelfde als toen, maar
de sfeer is totaal anders. Ik denk niet dat het
tot grote rellen komt, maar je kunt niets uit
sluiten. Dertig jaar geleden hadden we nog
geen damschreeuwers en zo."
Dit keer is hij er weer bij in Amsterdam. Niet
als ME'er in de vuurlinie, wel in een coördi
nerende rol. „Twee kroningen in één carrière,
dat kunnen er niet veel zeggen, denk ik."
door Cyril Rosman
Op 30 april 1980 gooit Jan Müter, toen
21 jaar, voor het eerst in zijn leven
een steen naar de politie. „Maar ik
zat al meer dan tien jaar op honkbal, dus hij
was wel goed gemikt." Het is een uur of drie
's middags en het Rokin is veranderd in een
slagveld: ME-busjes en motoragenten scheu
ren over wat een vrijmarkt had moeten zijn.
Op 100 meter van de Dam proberen slagor
des ME'ers te voorkomen dat de inhuldiging
van Beatrix wordt verstoord. Stenen vliegen
hen om de oren, gegooid door een verzame
ling van krakers, hooligans en boze dagjes
mensen.
De Kroningsdag van Jan Müter begint een
paar uur eerder. „Ik wilde gaan helpen bij het
kraken van een pand in de Kinkerstraat. Er
moest wel iets gebeuren op die dag, die een
feestje van de falende elite zou worden. Maar
daarna wilde ik gewoon Koninginnedag vie
ren op de Vrijmarkt", vertelt de socioloog in
de bibliotheek van IJmuiden, een cappuccino
en een koekje erbij. Hij is nu huisman en
voorzitter van de SP-afdeling IJmuiden.
„Maar de Kinkerstraat was al geblokkeerd. Er
stond een linie van ME'ers en al snel vlogen
de stenen door de lucht. Die ME'ers hebben
het kraakpand niet ontruimd, geen poging
gewaagd ook. Ze wilden waarschijnlijk laten
zien dat de politie op die dag op straat de
baas was. Het was een overreactie."
Daarna volgen een grote confrontatie op het
Waterlooplein en de beruchte slag om de
Blauwbrug. „Er waren charges van ME'ers te
paard. Een bijna surrealistisch tafereel."
Müter is tot dan toe van de geweldloze actie,
de burgerlijke ongehoorzaamheid. Protesten
bij kerncentrales en zo. Dat hij die dag ste
nen gooit, komt uit boosheid over het optre
den van de politie. Spijt? „Nee, het heeft die
dag blijkbaar zo moeten zijn. Het is jammer
dat de rel de boodschap overschreeuwde. Het
was een markeringspunt. Daarna was het
moeilijker onze onderwerpen op de agenda
te krijgen."
Het was een markeringspunt in de tegenstel
ling tussen links en rechts, waarin rechts als
sterkste uit de bus kwam. Nu is die tegenstel
ling minder, maar de problemen van toen
(woningmarkt, jeugdwerkloosheid) spelen
nu weer. Echt grote demonstraties, zoals in
de jaren tachtig, zijn er echter nauwelijks
meer: „Voor mobilisatie is marketing in de
plaats gekomen. Dat is jammer."
Deze kroningsdag? Dan is Jan Müter gewoon
in IJmuiden. „Ik zal die dag wel iets met de
kinderen gaan doen."
Ben Baan (links) en Jan Müter (rechts), foto's Jean-Pierre Jans
Grote foto: De beelden van de krakersrellen tijdens de kroning
op 30 april 1980 maken deel uit van het collectieve geheugen
van Nederland. Het tv-programma Andere tijden zond op 21 april
een documentaire uit met historische beelden van de rellen. De
documentaire is via www.geschiedenis24.nl terug te zien. foto ANP
