66 Er was een
BOEKEN 21
Leven als huiswerk
Oude boeken
De romans van Karl Ove
Knausgard liggen bij de boek
handel in hoge stapels tussen
de bestsellers. Allemaal blikvan
gers uit de serie 'Mijn strijd'.
documentaire over
hem. Die vond ik
pijnlijk om naar
te kijken
ZATERDAG 27 APRIL 2013
BOEKRECENSIES
Hugo Stern is een man die zijn le
ven benadert alsof het huiswerk
is: alles moet goed voorbereid
worden, zodat er zich geen verras
singen voordoen. Maar tel
kens overvalt het leven
hem toch opnieuw met
een ongewenste wending.
Thomas Heerma van Voss
(1990) bewees in zijn de
buut 'De allestafel' al een
ijzersterk observator te
zijn. In enkele zinnen
weet hij zijn personages
haast tastbaar neer te zetten.
Stern is iemand die niet goed
raad weet met zijn leven. Als pu
ber al lukt het hem niet vrienden
te maken. De enige leeftijdgenoot
met wie hij optrekt, een Koreaan
se jongen, laat na zijn vertrek te
rug naar huis nooit meer iets van
zich horen. Stern ontmoet geluk
kig Merel en binnen korte tijd is
zij zwanger van hem.
Maar het kind wordt dood
geboren. Als een nieuwe
zwangerschap niet lukt,
besluit het stel een jonge
tje uit Korea te adopteren.
Stern stort zich op hem
als op een project. Beetje
bij beetje raakt hij echter
alles kwijt wat hem een
plek in het leven geeft.
Echtgenoot is hij alleen nog in
naam en als hij gedwongen met
prepensioen wordt gestuurd, is
hij ook geen onderwijzer meer.
Alleen vader is hij nog.
Maar dan laat zijn adoptiezoon
weten op reis naar Korea te wil
len. Zijn leven lang heeft Stern de
overtuiging gekoesterd dat zwij
gen helend werkt.
Alles heeft Stern steeds verzwe
gen, al zijn twijfels, zijn gedach
ten, zijn teleurstellingen. Niet
over praten, dan verdwijnt het
wel, denkt hij. Tot Stern uiteinde
lijk zelf verdwijnt.
Eigenlijk gebeurt er niets drama
tisch in 'Stern'. Maar Heerma van
Voss weet je het hele boek toch
mee te slepen.
Thomas Heerma van Voss - Stern.
Thomas Rap, 16,90 euro.
Je kunt uitgeverij Van Gennep er
niet van beschuldigen dat ze in
het kielzog van het verkoopsuc
ces van 'Stoner', een boek uit
1965, ook oude boeken uit
de kast is gaan halen.
Van Gennep was de eerste
die met Ernst Weiss, An
na Seghers en Christa
Wolf kwam.
Ditmaal lanceert de uitge
verij een frisse, eigentijd
se vertaling van 'Stillef
(1954)» een meesterwerk
van de Zwitser Max Frisch
(1911-1991). De beroemde ope
ningszin 'Ik ben Stiller niet!' is af
komstig van gevangene Jim Whi
te. Hij zit in een Zwitserse cel om
dat men niet gelooft dat hij is wie
hij zegt te zijn. Er wordt beweerd
dat hij Stiller is, de beeldhouwer
die verdween. Ook zijn vrouw
herkent hem als Stiller.
Frisch laat de lezer in een
nu eens geestig, dan weer
tragisch verhaal over iden
titeit en klassenverschil
len ervaren wat liefde en
vrijheid betekenen.
Maar hij toont ook aan
hoe moeilijk je die twee
kunt pakken. Een godsge
schenk, zo'n boek.
Max Frisch - Stiller.
Van Gennep, 19,90 euro.
Herkenning als grootste troef
door Nico de Boer
De Noorse schrijver Karl Ove
KnausgSrd (1968) is in ei
gen land een superster. In
tussen sluiten ook steeds
meer Nederlandse lezers
hem in de armen. Een hy
pe? Of gewoon een heel
goede schrijver van een heel goed boek?
De kritieken zijn vrijwel overal juichend
tot euforisch. Ook bij ons vinden zijn boe
ken gretig aftrek. Ze verkochten al grif,
maar het boekenpanel van het tv-program-
ma De wereld draait door, dat Zoon Mijn
strijd deel 3) in maart uitriep tot boek van
de maand, gaf het laatste zetje.
Alle drie nu vertaalde delen van de zesdeli
ge reeks - Vader, Liefde, Zoon - staan hoog
in de boekentop 60. Twee ervan in de top
10, waarvan de eerste titel oprukt naar de
al weken onwrikbare eerste plaats van de
verrassende bestseller Stoner, een klassiek
meesterwerk (uit 1965) van de Amerikaan
John Williams.
Mijn strijd wekt niet alleen bewondering
maar ook afschuw op. Wie zo onverhuld
over zichzelf en zijn naasten schrijft, roept
het vanzelf over zich af, lijkt het. In Noor
wegen liep een aantal rechtszaken, aange
spannen door familieleden en anderen. Die
voelden zich in Mijn strijd Min kamp), een
ook al gewaagde en suggestieve titel, on
heus bejegend. Rechtszaken die alle met
een sisser afliepen. Knausgard is door zijn
genadeloze oprechtheid zo'n beetje met de
helft van zijn familie gebrouilleerd. „Ik be
grijp wel dat men last heeft van het boek,
er is maar één fa
milie Knausgird
in heel Noorwe
gen", aldus de
schrijver.
Tot zijn eigen ver
bazing én scepsis
werd hij door het
blad Elle uitgeroe
pen tot de meest
sexy man van
Noorwegen. Dat
heeft de belang
stelling voor de au
teur en zijn kolos-
Karl Ove Knausgard heeft zijn schrijverschap inmiddels opgegeven. Toch komen er nog een paar boeken van hem uit. foto Juan Martin Misis
sale boeken alleen maar verder aangewak
kerd. „Hij was van alle ophef zo geschrok
ken, dat hij in Zoon voor het eerst een paar
namen heeft veranderd. Zoals die van het
achterlijke jongetje dat hij beschrijft en die
van het meisje met wie hij lang zoende",
vertelt Paula Stevens, met Marianne Mole
naar Knausg&rds Nederlandse vertaalster.
Scandinavische misdaadboeken zijn bij ons
nu razend populair. Drijft Knausgard mee
op die golf? „Het is héérlijk dat het nu eens
niet een succesvol misdaadboek uit Scan
dinavië betreft", zegt Stevens. „Een bewijs
Paula Stevens, vertaalster
dat er uit die landen meer komt dan louter
misdaadboeken."
Het succes in Nederland heeft haar wel ver
baasd. „In Noorwegen werd Mijn strijd op
zeker moment een soort feuilleton. Men
sen kenden allerlei figuren uit de boeken.
Knausgard trad op voor televisie en werd al
snel een bekende Noor. Ik dacht dat het
succes in Noorwegen moeilijk te exporte
ren zou zijn naar Nederland." Dat het toch
gelukt is, en niet alleen in Nederland, komt
volgens haar doordat „Knausg&rd in de eer
ste plaats natuurlijk een heel goede schrij
ver is. De stijl, de cadans van het proza: je
blijft lezen, het is verslavend. Er zitten zo
veel neuroses, angsten en problemen in dat
iedereen wel iets herkent."
Voor Knausgard is Mijn strijd bovendien
een echte strijd: zijn strijd als zoon tegen
over een dominante, alcoholische vader,
zijn strijd als echtgenoot en vader, alsook
zijn worsteling met het bestaan en het
schrijverschap. Het boek ademt een grote
urgentie.
Paula Stevens was redacteur van De Geus
en had de schrijver vóór Mijn strijd al enke
le keren ontmoet. Ze leerde Knausglrd ken
nen als een „heel aardige en bescheiden
man. In het begin was hij erg stil. Hij be
gint nu wat te wennen aan alle aandacht.
Het gaat hem gemakkelijker af, maar hij is
nog steeds stomverbaasd over alle aan
dacht."
Inmiddels heeft Knausgard het schrijver
schap eraan gegeven. „Hij heeft gezegd dat
hij nooit meer een boek zal schrijven", be
vestigt Stevens. „Hij is een uitgeverij begon
nen. Hij vertaalt en heeft een filmscript op
basis van andermans boek geschreven. Het
heeft, denk ik, te maken met de impact die
de boeken op zijn leven hebben. Zijn
vrouw was opgenomen in een psychia
trisch ziekenhuis. Er was op de Zweedse tv
een documentaire over hem. Die vond ik
pijnlijk om naar te kijken. Hij barstte daar
in in huilen uit bij de herinnering aan de
uitwerking die zijn boek heeft gehad op
zijn vrouw, op zijn vrienden en op zijn om-
geving. Dat had hij nooit voorzien. Een hef
tige ervaring die als een mokerslag is aange
komen."
Karl Ove Knausgard - 'Mijn strijd'-boeken: Vader,
Liefde, Zoon. De Geus, 17,50 - 25 euro; deel 4
Nacht verschijnt in september, deel 5 Vrouw en
deel 6 Schrijver volgen in 2014.
