Voedselcontroles
zijn nauwelijks
gericht op fraude.
Daarom konden
sjoemelaars tot nu
toe relatief onge
stoord hun gang
gaan. De paarden-
vleesaffaire kwam,
net als vrijwel
alle andere voed
selschandalen,
aan het licht in
een Wagenings
laboratorium.
1
2 SPECTRUM
actueel
Z/
-P
Frontstrijders tegen v
door Annemieke van Dongen
Met een mesje
peutert een on
derzoeker een
piepklein stuk
je uit het bin
nenste van een
bevroren frika
del. Dat wordt fijngemalen en met
vloeistof opgelost in een soort vinger
hoedje. In een rek met 95 andere buis
jes verdwijnt het goedje in een grijze
machine die het DNA bepaalt. We
zijn bij Rikilt: hét Nederlandse onder
zoeksinstituut op het gebied van voed
selveiligheid en onderdeel van de Wa-
geningen Universiteit.
Sinds in februari paardenvlees werd
aangetroffen in runderlasagne van Al-
bert Heijn, staat de telefoon bij Rikilt
roodgloeiend. Het werd niet rustiger,
toen de vleesfraude zich als een olie
vlek over Europa uitbreidde. En het
werd nog drukker, toen vervolgens in
Duitsland de vondst van nep-biologi-
sche eieren een Nederlandse link leek
te hebben én daarna de giftige stof af-
latoxine via beschimmeld veevoer in
melk terecht dreigde te komen.
De klap op de vuurpijl kwam met de
bekendmaking deze week dat de Ne
derlandse Voedsel- en Warenautori
teit (NVWA) 50 miljoen kilo runder
vlees probeert op te sporen dat ver
moedelijk is vermengd met paarden
vlees. Het gaat om de totale productie
van de afgelopen twee jaar van de Os-
se vleesverwerker Willy van Selten.
De kwesties roepen vragen op over de
veiligheid en betrouwbaarheid van
voedsel. Eten we wat we denken te
eten op basis van het etiket? Bevat ons
vlees geen medicijnresten, hormonen
of ziekteverwekkende bacteriën? Is
het veevoer genetisch gemanipuleerd,
bevatten groenten pesticiden en zijn
de biologische druiven wel echt biolo
gisch geteeld?
Bedrijven zijn verantwoordelijk voor
het voedsel dat ze verkopen. Dat con
troleren ze dus zelf, als het goed is, al
dan niet met behulp van commerciële
laboratoria. Inspecteurs van de
NVWA controleren namens de rijks
overheid. Het Rikilt komt eraan te pas
als de voedselveiligheid of-authentici
teit in het geding is, zoals bij de paar-
denvleesfraude. Of als het testen te in
gewikkeld wordt. „We werken aan
het front van de wetenschappelijke
ontwikkelingen, ook internationaal",
verklaart Saskia van Ruth, hoogleraar
voedselauthenticiteit bij Rikilt. „We
ontwikkelen constant nieuwe onder
zoekstechnieken."
De oude Grieken kenden al methodes
om na te gaan of wijn was aangelengd
met water. Rond 1500 hadden de Fran
sen een toepasselijke straf voor lieden
die rommelden met boter, bijvoor
beeld door er goedkoper varkensvet
doorheen te mengen, vertelt Van
Ruth. De boterfraudeurs kregen boter
op hun hoofd en werden voor het
vuur gezet tot die smolt.
Voedselfraude is van alle tijden, wil
de professor maar zeggen. Anno 2013
komt het nog steeds voor, hebben de
recente schandalen aangetoond. Als er
maar genoeg prijsverschil zit tussen
paard en rund en niemand proeft of
ziet het verschil, wordt hqt verleide
lijk om in de gehaktmolen goedkoop
paardenvlees bij te mengen. Zeker als
de pakkans klein is. En die lijkt te da
len sinds de rijksoverheid de afgelo
pen jaren miljoenen heeft bezuinigd
op het budget van de NVWA. Met als
gevolg dat er minder inspecteurs zijn
om bedrijven te controleren. De con
troles die er nog zijn, richten zich
vooral op veiligheid, op het voorko
men dat mensen ziek worden van
eten. Op fraude wordt amper gecon
troleerd. De NVWA-inspecteurs ne
men alleen steekproeven, als ze signa
len hebben dat er is gesjoemeld. Zo
kreeg het Rikilt tot voor kort nooit op
dracht om paardenvlees op te sporen
met DNA-tests.
In het geval van de paardenvleesfrau-
de kwam meteen de geruststelling
dat het eten van paardenvlees geen ge
vaar voor de gezondheid oplevert.
Paardenvlees wordt, net als ander
vlees, voor en na de slacht immers ge
controleerd op bijvoorbeeld resten
van medicijnen, was de redenering.
Maar zo simpel is de veiligheidsgaran
tie niet. Want een inspecteur die
denkt rundvlees te controleren op me-
dicijnresten, test niet op medicijnen
die uitsluitend bij paarden worden ge
bruikt.
Het pfiardenvleesschandaal heeft in
tussen een interessant inkijkje gege-
Onderzoekers van
Rikilt beoordelen
een proefmonster.
ven in de ingewikkelde internationale
vleeshandel. De 'productie- en
handelsketens' zijn vaak lang, met na
me bij samengestelde producten, pro
ducten met meerdere ingrediënten.
Alleen al het paardenvlees dat in Brit
se lasagne zat, legde (tenminste op pa
pier) een route af langs acht bedrijven
in heel Europa. Ergens onderweg - de
verdenking ligt bij de Bredase hande
laar Draap - verscheen 'rund' op het
etiket. Juist die ingewikkelde en lange
route die het vlees en eindproduct af
leggen, brengt extra risico's met zich
mee. Want de controles op slachtpaar-
den - en voedselveiligheid in het alge
meen - zijn niet overal zo streng als
in Nederland. Als bijvoorbeeld paar
den uit Zuid-Amerika illegaal in onze
1
la:
ge
Tc
va
ke
m
vc
le
vc
dt
w
dc
re
vl
ni
hi
al:
st
vc
ni
vc
V3
h<
ti<
w
h(
D
ni
w
ra
kt
te
in
bt
ce
is
ee
ge
Pi
