JVIBACHT
WONEN 13
VRAAG ANTWOORD
Klokkenmaker
Begrippen
Het vak en de opleiding
VRIJDAG 12 APRIL 2013
In deze wekelijkse rubriek, onder
redactie van Jan van Mullem en
Bauke Boersma, geven experts op
het gebied van klussen, tuinieren,
interieur en huishouden advies.
Het deskundigenpanel van deze
week:
TUINIEREN
Romke van de Kaa is voormalig
kweker, auteur van tal van tuin-
boeken en 'groencolumnist' voor
dagbladen en vakbladen.
VIJVER
De zeven jaar oude vijver van
J. van Dijk is lek. „Hij lekt in de
bovenrand. Er loopt in twee da
gen ongeveer 20 centimeter wa
ter uit Er is geen capillaire wer
king, geen planten in de rand en
de plooien zijn schoon. Ik heb al
net boven de waterlijn gevoeld,
maar daar geen gaatjes kunnen
vinden. Heeft iemand het ei van
Columbus al uitgevonden hoe
het lek op te sporen? De truc
met (koffie)melk werkt niet.
Omdat de vijver ingetegeld is,
kan ik dus ook niet zien waar de
grond natter is."
„Nee, het is nog altijd wachten
op het ei van Columbus", zegt
Romke van de Kaa. „Ook ai zijn
ze niet te voelen, het zijn waar-
Kroosvlinder.
schijniijk toch piepkleine gaat
jes, die zijn veroorzaakt door de
larve van de kleine kroosvlinder.
Een strook plastic op de water
lijn is geen optie. Wel kan nieu
we folie bovenop de oude wor
den gelegd."
LEILINDES
Leilindes zijn prachtig. Tenmin
ste... als ze geen zwart en vettig
blad hebben, zoals de exempla
ren in de achtertuin van W. van
der Linden. „We hebben er drie.
De laatste twee jaar worden
niet alleen de bladeren zwart en
erg vet, maar ook de stenen on
der de bomen. Deze aanslag is
bovendien lastig te verwijderen.
Wat is de oorzaak?"
„Iedere eigenaar van linden zal
dit verschijnsel ongetwijfeld be
kend voorkomen", weet Romke
van de Kaa. „Linden worden
vaak bezocht door bladluizen.
Die scheiden een zoete, stroperi
ge vloeistof af: honingdauw. Op
die honingdauw groeit een zwar
te schimmel: sterroetdauw. Dat
is die zwarte aanslag. Hiertegen
is weinig te doen. Sommige
soorten lindebomen, zoals de
krimiinde en de zilverlinde, heb
ben veel minder last van deze
aantasting dan de gangbare
soorten."
Zelf een vraag?
Stuur een e-mail (indien
mogelijk met een foto) naar
wonen@depersdienst.nl
Bellen kan ook: 024-3650509
Een man van de klok
Ambachtslieden over hun bijna
vergeten beroepen,
door llze Rike
PIET VAN APELDOORN
klokkenmaker in Harderwijk
Opleiding:
als 'gezel' bij diverse
klokkenmakers
voor het oude. Ik werk ook bij
voorkeur met authentiek materi
aal en gereedschap."
In twee werkplaatsen doet hij dat.
In de ene haalt hij klokken uit el
kaar en maakt elk onderdeel
schoon, onder meer in drie 'was
machines'.
In de andere ruimte, achter in de
tuin, 'vervangt' hij missende on
derdelen. Oude tandwielen han
gen boven de freesmachine waar
hij de juiste maat tandjes freest.
Op een plank staan tientallen or
namenten, .die vaak bovenop klok
ken staan. „Die vind ik op diverse
markten. Zo kan ik ze vervangen
Piet van Apeldoorn werkt bij voorkeur met authentiek materiaal en gereedschap, foto's Maarten Sprangh
als ik een klok krijg waarvan er
één is afgebroken."
Van elk stadium van de revisie
maakt Van Apeldoorn digitale fo
to's, die hij naar de (toekomstige)
eigenaar van de klok stuurt. „Dan
krijgen mensen een idee van het
werk dat erin gaat zitten, wat het
ambacht inhoudt. Ze waarderen
dat zeer. Als ik een klok moet re
pareren, is dat bijna altijd omdat
het een dierbaar antiekstuk is. De
waarde is vooral emotioneel,
soms is het opknappen duurder.
Als mensen mij een geërfde klok
te koop aanbieden, schrikken ze
vaak van de lage marktwaarde.
Die is de laatste tientallen jaren
flink gedaald, dus het loont lang
niet altijd de klok te verkopen of
op te knappen. Soms leg ik hem
op zolder, in de hoop dat er ooit
weer wel vraag naar komt, soms
zelfs vanuit het buitenland. Ik ver
koop via internet klokken aan
China en Rusland."
Pubklokken zijn tegenwoordig in
trek. Van Apeldoorn vindt reis-
wekkers en elektrische klokken
op batterijen erg leuk. „Mensen
denken dat die niet antiek zijn,
maar ze dateren vaak al van begin
1900. Het mooie van antieke en
oude klokken is dat het vaak een
combinatie is van een kunstob-
ject en een mooi stuk techniek."
Een klokkenmaker ontwerpt, bouwt en herstelt uurwerken. Dat varieert van
horloges, elektrische en mechanische klokken tot barometers, zonnewijzers
en astronomische wijzerplaten. Vaak specialiseren ze zich in één of meerdere
verwante soorten uurwerken. Piet van Apeldoorn richt zich vooral op ver
koop en revisie van (antieke) klokken. Ontwerpen en bouwen gebeurt tegen
woordig vrijwel niet meer, het is te tijdrovend en kost erg veel arbeidsloon.
Verbussen: het belangrijkste werk van klokkenmakers, het vervangen van de
lagers tussen de tandwieltjes van een klok.
Trommelen: schoonmaken van onderdelen in soort trillende 'wasmachines',
een voorweekbad, een ultrasoonbad en een trommelbad.
Vuurvergulden: techniek van goud op een metalen ondergrond aanbrengen
met goudamalgaam, een oplossing van goudpoeder in kwik.
Comtoise: Franse hangklok uit de achttiende, negentiende" of twintigste
eeuw, voorzien van een metalen frame, afhankelijk van makelij soms rijk
versierd. Slaat meestal precies op het uur het aantal uren en na een korte
pauze nóg een keer, een zogeheten repetitieslagwerk.
Bracketdock: console- of tafelklok uit Engeland met slinger.
De enige vakopleiding tot klokkenmaker is Uurwerktechniek aan de Vak
school Schoonhoven. Die leidt op tot horlogemaker, met de extra specialisa
tie klokken. De vakschool biedt ook korte cursussen.
Volgens brancheorganisatie SVGB waren er in 2007 (laatste peiling) 385 on
dernemingen actief in de uurmakersbranche, 120 hebben zowel klokken als
horloges, 160 zijn gespecialiseerd in 'grootwerk'.
www.svgb.nl/klokkenmakers en www.vakschoolschoonhoven.nl
reageren?
Smr wonen@depersdienst.nl
k kan niet meer gewoon
naar het getik van een klok
luisteren", geeft Piet van
Apeldoorn direct toe. Van
daar misschien dat het in
zijn werkplaatsen en win
kel in Harderwijk 'stiller' is
dan je zou verwachten. Er hangen
wel overal klokken, maar slechts
een enkele loopt.
„Die heb ik in revisie. In de ver
schillende fases dat ik eraan werk,
moet een klok eerst een tijd goed
lopen. Terwijl ik een andere klok
onder handen neem, hoor ik of
het misgaat en wat ik daaraan zou
kunnen doen."
De klokkenmaker Van Apeldoorn
heet zijn bedrijf. Hij repareert
klokken en verkoopt antieke klok
ken, die hij voor de levering zelf
reviseert. Hoewel zijn opa ook
klokkenmaker was, was Van Apel
doorn daar niet van jongs af aan
mee bezig. „Ik viel voor de roman
tiek van het vak toen ik na jaren
in de ICT iets totaal anders met
mijn leven wilde", legt hij uit. „Ik
ging op de ouderwetse manier als
gezel werken bij diverse klokken
makers. Ondertussen bracht ik
mezelf de theorie bij met syllabi
van de vakopleiding en ik verza
mel boeken over klokken."
Hij pakt er een zwaar, dik boek
bij: „Dit gaat alleen over Weense
reiswekkers, een heel specifiek
deel van de klokkenwereld. Alle
mogelijke antieke versies staan er
in, zo kan ik zien of een klok die
ik in handen krijg origineel is en
of er iets mist dat ik moet bijma
ken of erbij moet zoeken."
Want dat is zijn filosofie: Van
Apeldoorn wil zo veel mogelijk
van een klok in originele staat
houden of brengen. „Met respect
