Tien archeologische vondsten in het deltagebied
P
De Zeeuwse bodem is een archeo
logische schatkamer. En daar doen
we heel weinig mee.
28 ZEELAND
ARCHEOLOGIE
In de grond is Zeeland
door Jan van Damme
W
e hebben het niet
in de gaten. Maar
Zeeland is een ar
cheologische goud
mijn. Uniek in Ne
derland, en eigen
lijk ook ver daar
buiten. Want: waar wordt de oudste neander-
thaler gevonden? In wiens wateren worden
honderden votiefaltaren voor Nehalennia op
gevist? En wat dacht u van een rituele barbe
cue bij Grijpskerke, waar in een ofFerkuil 220
tot 300 potten werden bijgezet?
Allemaal in Zeeland. En daarmee is de goud
mijn verre van leeg. We hebben onderaan de
ze pagina tien Zeeuwse, unieke archeologie-
vondsten naast elkaar gezet. Archeoloog Ro
bert van Dierendonck van de Stichting Cultu
reel Erfgoed Zeeland (SCEZ) reikte ons de on
derwerpen aan. Als we hem vragen of Zee
land archeologisch gezien een uniek gebied
is, noemt hij zichzelf de slager die zijn eigen
vlees keurt. Want driewerf ja, er zijn volgens
hem in Zeeland veel bijzondere vondsten ge
daan.
Omdat Van Dierendonck als Zeeuwse archeo
loog geen onverdachte bron is, steken we ons
licht eveneens op in het Rijksmuseum van
Oudheden (RMO) in Leiden. Ook daar wordt
de loftrompet gestoken.
De taken in het voor Nederland belangrijkste
archeologisch museum zijn opgedeeld in tijd
vakken. Ruurd Halbertsma is conservator van
de collectie Klassieke Wereld en Romeins Ne
derland. „Zeker", zegt hij, „Zeeland is voor bo
demvondsten één van de belangrijkste regio's
van Nederland. De Noordzee was in de pre
historie een bewoonde toendra. Zo hebben
we vijftien kilometer uit de Zeeuwse kust
een stukje schedel van de tot nu toe enige Ne
derlandse neanderthaler gevonden."
Ook de op het strand van Domburg en in de
Oosterschelde opgeviste Nehalennia-altaren
noemt hij uniek. Schippers in de Romeinse
tijd dankten de inheemse godin op die ma
nier voor een geslaagde overtocht naar Enge
land. Halbertsma: „Honderden altaren, Zee
land was in die tijd de mainport van het Ro
meinse Rijk, het moet er een drukte van be
lang zijn geweest."
Annemarieke Willemsen is in Leiden conser
vator collectie Nederland Middeleeuwen. Ze
noemt Zeeland 'een echte archeologische
schatkamer'. „En dat komt door de vele over
stromingen tegen het eind van de middeleeu
wen. Dorpen en steden verdronken. Daar
bleef heel veel materiaal uit het dagelijks le
ven achter. Tinnen speelgoed, kledingaccessoi-
res, insignes. Van al het beslag van schoenen
en tassen, dat nu op de tentoonstelling Mid
deleeuws chic in het RMO te zien is, komt
driekwart van verdronken land in Zeeland."
Ze noemt verder nog de ringwalburgen - toe
vluchtsoorden bij aanvallen van Noorman
nen in de 9e eeuw. „Vijf op een rij, dat kom
je nergens tegen."
Luc Amkreutz heeft de Leidse afdeling prehis
torie onder zijn hoede. Het Zeeuws kustge
bied is volgens hem vooral van belang vanwe
ge het dynamische karakter. Hij vindt dat het
hoog tijd wordt om werk te maken van de
Noordzee. In overleg met bedrijven zouden
-er boringen voor de kust kunnen worden uit
gevoerd. Met bedrijven die schelpen en zand
opzuigen zouden er ook afspraken kunnen
worden gemaakt.
De conservatoren van het RMO zijn het er
over eens dat er in Zeeland weinig van de ar
cheologische rijkdom te zien is. Het Zeeuws
Museum in Middelburg spant volgens hen de
kroon: daar is de laatste tien jaar de nadruk
op kunst gelegd, van de bodemvondsten is
voor het publiek bitter weinig te zien.
De Zeeuwse archeoloog Van Dierendonck
vindt de wijze, waarop het Zeeuws Museum
een beeld geeft van de archeologie, 'ten he
mel schreiend'. Terwijl hij probleemloos een
hele reeks projecten kan noemen, die de
moeite meer dan waard zijn. Zoals het castel-
lum in Aardenburg, het enige kustverdedi-
gingswerk uit de Romeinse tijd dat sporen in
Nederland heeft nagelaten. En de rituele offer-
kuil bij Grijpskerke, die in 2003 door de SCEZ
werd opgegraven. Van Dierendonck: „Het ske
let van een hond, het bekken en een onderste
ruggenwervef van een man, zo'n 220 tot 300
vaak bijzonder hele potten, in totaal 660 kilo
aardewerk. En dat alles in een put van drie bij
twee meter. Zo'n vondst is uniek aan de
Noordzeekust. We denken dat het een rituele
barbecue is geweest, rond 175 voor Christus.
Er zijn ook resten rund- en schapenvlees ge
vonden." Qua aantal ook uniek: meer dan
tweehonderd Zeeuwse mottes - aarden heu
vels waar een versterking op stond. Res
tanten van middeleeuwse handels
steden als Middelburg, Aarden
burg, Sluis, Veere en Zierik-
zee: aardewerk uit Italië
en Spanje, glas uit
Frankrijk, een pot
mogelijk afkom-
Het schedelfragment van de nean
derthaler Krijn, dat in 2001 werd
gevonden op de storthoop van
een schelpenzuiger. De vondst
werd pas in 2009 bekendge
maakt Het fragment werd 15 kilo
meter uit de Zeeuwse kust opge
zogen. Krijn is 40.000 jaar oud.
Reconstructie van een boerderij
uit de Late Steentijd in het Hor-
sterwold bij Zeewolde. De huis
plattegrond waar de reconstructie
op is gebaseerd, is in 1957 opge
graven bij Burgh-Haamstede en
dateert uit de Vlaardingencultuur
(2900-2500 v. Chr).
Bij graafwerkzaamheden in 2003
langs de Kievitshoeksweg in
Grijpskerke werd 660 kilo aar
dewerk uit de Late Ijzertijd (175
voor Chr.) aangetroffen. Ook
werd er een hondenskelet gevon
den. Mogelijk ging het om een 'ri
tuele barbecue'.
Votiefaltaar voor de Gallo-Romein-
se godin Nehalennia. In 1647 wer
den op het strand van Domburg
de eerste exemplaren gevonden.
In 1980 werden er in de Ooster
schelde meer dan honderd opge
vist. Nehalennia komt alleen in
Zeeland voor.
In Aardenburg bouwden de Ro
meinen tussen 175 en 180 na
Chr. een castellum voor de kustbe
waking van het Romeinse Rijk.
Het fort werd rond 225 verlaten.
In 1957 werden restanten van het
castellum gevonden. Het archeolo
gisch museum ging in 1969 open.
