Eerst het weer, dan de homorechten
VERDIEPING 9
Nederland is klein, maar een
'Calimero-houding' is onzin.
Gewoon zeggen wat er aan schort,
zeggen oud-diplomaten
in de Tweede Kamer.
ZATERDAG 6 APRIL 2013
KWESTIES OP TAFEL
Antihomowet, door de Rus
sische Doema behandeld in
juni in 2013: homo's mo
gen zich niet organiseren of
demonstreren.
Mensenrechtenorganisaties
die financiële steun uit het
buitenland krijgen, zijn ver
plicht zich te registreren
als 'buitenlandse agent'.
Boetes voor demonstreren
zijn sterk verhoogd.
Definitie van hoogverraad
is verruimd, kans op straf
bij contact met het buiten
land.
Leden van punkband Pussy
Riot opgepakt na een pro
testoptreden vorig jaar.
In 2011 fraude bij verkiezin
gen.
Advocaat en klokkenluider
Sergej Magnitski stierf on
der verdachte omstandighe
den in gevangenis in 2009.
door Niels Klaassen en Michel Reijns
Sinds Vladimir Poetin in 2012 te
rugkeerde als president is het
met de naleving van mensenrech
ten in Rusland bergafwaarts ge
gaan. Fraude bij verkiezingen,
ruw uiteengeslagen demonstraties, antiho-
mowetten en de recente aanval op mensen
rechtenorganisaties - de lijst is lang. Pre
mier Mark Rutte belooft de Russische pre
sident maandag aan te spreken op de ver
slechterde mensenrechtensituatie in diens
land. Bij een goede, vooral economische re
latie hoort dat je ook 'haren in de soep' be
spreekt, vindt de premier.
D66-Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma
was als diplomaat in onder meer de Pales
tijnse gebieden jarenlang betrokken bij ge
sprekken 'met een moeilijke boodschap'.
De toon bij Poetin is wat hem betreft zacht
en hoffelijk, maar de inhoud moet spijker
hard zijn. „Russen zijn gevoelig voor regels.
Je moet zeggen: we hebben samen iets afge
sproken en jij gaat je daar aan houden." Vol
gens PvdA-Kamerlid Désirée Bonis, voor
malig ambassadeur in Syrië, kent men in
ternationaal juist ons land om de uitgespro
ken mening. „Vaak wordt die ook ver
wacht."
Minister Frans Timmermans (PvdA, Bui
tenlandse Zaken) wekte in februari nog er
gernis bij zijn Russische ambtgenoot toen
hij publiekelijk het Russische homostand
punt bekritiseerde. Sjoerdsma: „Je kunt het
ook achter de schermen houden, maar dan
hebben de mensen in Rusland er niets aan.
Die hebben een publiek signaal nodig: wij
vergeten jullie niet."
De moeilijke boodschap zal Poetin maan
dag overigens niet verrassen, zegt PvdA-Ka
merlid Michiel Servaes, eveneens jarenlang
als diplomaat actief, onder meer in voorma
lig Joegoslavië. „Dit soort bezoeken wordt
door diplomaten uit beide landen grondig
voorbereid, daarover is contact, men weet
vrij precies wat allemaal aan de orde
komt." Maar of de woorden vervolgens aan
komen bij de gesprekspartner is de vraag.
„Poetin zal niet weggaan met de gedachte
'verrek, nu snap ik hoe het zit, we gaan al
les anders doen'. Maar het is wel een duide
lijke steun aan de mensenrechtenorganisa
ties aldaar. En de verbeteringen van men
senrechten zullen in Rusland niet meer ko
men van Poetin of premier Medvedev,
maar van onderop, de bevolking."
Ook Amnesty International constateert dat
Poetin steeds minder vatbaar wordt voor
kritiek. Maar internationale druk werkt,
blijft daar de overtuiging. „De advocaat van
Pussy Riot heeft ons laten weten dat de
straf voor het bandje veel hoger was uitge
vallen als er geen internationale veront
waardiging was geweest", zegt Emile Affol-
ter van Amnesty. Er is volgens hem geen
enkele reden voor Nederland zich als een
'Calimero' op te stellen. „We zijn een be
langrijke handelspartner, dus we hebben
echt wat in de melk te brokkelen."
Sjoerdsma en Bonis zijn bij dit soort ge
sprekken aanhanger van de 'sandwich-
theorie': eerst over het weer of de koffie en
andere vriendelijkheden, daarna de verve
lende boodschap en tot slot weer positieve
zaken benoemen. Van belang is volgens
hen bovendien dat Poetin voorafgaand aan
zijn bezoek aan Nederland in Duitsland
hetzelfde verhaal te horen krijgt. „En
straks bij de Engelsen weer. Als hij conse
quent dezelfde boodschap krijgt, gaat uit
eindelijk het lampje branden", verwacht
Sjoerdsma.
Rutte zegt ook zelf niet de illusie te heb
ben dat de situatie in Rusland vanaf dins
dag 'gans anders' is. Maar ook uit econo
misch belang is het volgens hem voor de
Russen belangrijk een goed functione
rende rechtsstaat te hebben. „Als wij alleen
handel zouden drijven met democratieën
die ons niveau hebben, dan wordt onze
handel heel klein."
uit de voormalige Sovjetstaat. In 2010 maakte
de BV Nederland 14 miljard euro over naar
Russische bedrijven, tien keer zo veel als in
1998. Dat komt vooral doordat Rusland Saoe-
di-Arabië verdrongen heeft als belangrijkste le
verancier van aardolie.
Het is algemeen bekend dat de Russische over
heid een dikke vinger in de pap heeft bij de
oliebedrijven, als ze er al geen eigenaar van is.
In feite is Nederland dus een belangrijke spon
sor van de regering die het tegelijkertijd op de
vingers wil tikken. Is dat niet wat hypocriet?
Bescheidenheid zou Nederland sieren, vindt
De Lange. „Ik denk dat we onze positie niet
moeten overschatten. We zijn een klein land,
onze politieke macht is zeer beperkt. En Rus
land doet wat het wil sinds Poetin aan de
macht is. Die trekt zich van niemand wat
aan."
Dat ondervindt de pluimveesector aan den lij
ve. „Als er bij een bepaald bedrijf in Neder
land wat mis is met de gezondheid van de kip
pen, dan blokkeert Rusland meteen de aan
voer uit de hele provincie waarin dat bedrijf
ligt. Dat gaat tegen alle internationale afspra
ken in. Maar ja, je kunt er weinig aan doen.
Als je gaat dwarsliggen, loop je het risico dat
ze de eieren uit Amerika halen. Rusland is
machtig."
Toch gaan minister Frans Timmermans en pre
mier Mark Rutte de president van Rusland vol
gende week 'op hoffelijke wijze van stevige
kritiek voorzien'. Een toneelstukje voor de
bühne, denkt de voorman van de NVE. „De
eerste vraag die journalisten stellen als ze na
afloop van de ontmoeting naar buiten komen,
is of ze naar de mensenrechten hebben ge
vraagd. Ze zullen dus wel moeten."
