Het bestaan van een ambassadeur speelt zich af in een glazen
huis. Maar dat van de ambassadeur in Jemen is ook nog eens
van gepantserd glas. Het is de nieuwe baan van Jeroen Ver-
heul, afkomstig uit Vlissingen.
2 SPECTRUM
INTERVIEW
Jeroen Verheul maakt het
u
i
Ml
het. Maar sinds het incident met de Koreanen (een
bomaanslag in 2009 waarbij vier toeristen en hun
gids omkwamen, red.) is de lol eraf. Gegijzelden
worden gekocht door Al Qaida, omdat die losgeld
denkt te krijgen. En die houdt er heel andere behan
delmethodes op na."
Verheul had nee kunnen zeggen, maar deed dat
niet. Want interessant is een land als Jemen natuur
lijk wel. En nu helemaal, na de revolutie. Het volk
heeft vorig jaar door middel van protesten een ein
de gemaakt aan het 33-jarige bewind van president
Ali Abdullah Saleh.
„De volksopstand had kunnen uitlopen op een bur
geroorlog, een tweede Syrië, maar het bleef betrek
kelijk rustig. Er zijn verkiezingen geweest en nu
wordt er op basis van een brede nationale dialoog
gewerkt aan een grondwet. Het land moet opnieuw
worden georganiseerd, en dat kan het niet alleen.
Op zich was er altijd weinig belangstelling voor Je
men, maar nu dat een succesverhaal is geworden,
wil de internationale gemeenschap daar graag aan
meewerken. Men wil erbij zijn."
Om Jemen vooruit te helpen, hebben alle landen
die er zijn vertegenwoordigd een taak op zich geno
men. De Verenigde Staten geven advies hoe het le
ger vorm kan krijgen, de EU-landen ontfermen
zich over politie en veiligheidsdiensten. Nederland
levert deskundigheid om het maatschappelijk draag
vlak van de politie te helpen verbeteren.
„Eigenlijk moet het hele openbaar bestuur op de
schop. Functies in het leger bijvoorbeeld, werden
heel lang gebruikt als een soort beloningssysteem.
Hoge posten werden uitgedeeld aan stammen en fa
milieleden. Alles gaat aan gewone mensen voorbij.
Nu die mensen een politieke revolutie hebben ont
ketend en ze nog op hun achterste poten staan,
moeten ze doorpakken. Daarbij moeten ze steun
krijgen van de internationale gemeenschap."
Niet alleen werk is in Jemen oneerlijk verdeeld; dat
zijn ook de olie- en gasopbrengsten. Met als gevolg
dat Jemen geldt als het armste land van de Arabi
sche Liga. „De bevolking is echt arm. Vooral op het
platteland, waar grote jonge gezinnen hun bestaan
van arme grond schrapen. Een groot deel van hen
blijft dankzij noodhulp in leven." Nederland draagt
daaraan bij, maar het gekke is: de ambassadeur
heeft deze mensen nog nooit gezien. Hij kent ze al
leen uit rapporten. „Het is te gevaarlijk om naartoe
te gaan. Ik mag de hoofdstad niet uit."
Slechts weinig landen hebben een ambassade in Je
men. Van de EU-landen maar 7 van de
27, waaronder Nederland dus. „Ons land is al meer
dan dertig jaar actiefin Jemen", vertelt Verheul.
„We hebben er een goede naam: we staan bekend
als een land dat niet nationale maar altruïstische be
langen nastreeft. Een land dat er niet alleen voor
zichzelf zit. We willen mensen uit de armoede krij
gen door te helpen op het gebied van gezondheids
zorg, water en onderwijs. Met ons geld worden wa
terleidingen en sanitair aangelegd, vuilnis opge
haald en ziekenhuizen gebouwd. Alles met de bur
ger als uitgangspunt. Nu er over een nieuw sociaal
contract onderhandeld wordt in Jemen, hebben we
de kans het goede voorbeeld te geven."
Eén van de grootste problemen van Jemen is, net
als in veel andere Arabische landen, de hoge werk
loosheid. „Die kan alleen omlaag als de economie
verbetert. Die is vanwege de crisis in Jemen onvoor
spelbaar, wat het voor bedrijven lastig maakt om te
investeren. Zelfs Jemenieten zelf, van oudsher han
delaren, gaan met hun geld naar het buitenland.
Dat moet anders. Wij moeten ze proberen ervan te
overtuigen dat ze in Jemen nodig zijn."
Waarom wij? „Vanuit de Jemenieten zelf gebeurt
het niet. En de internationale gemeenschap is goed
in het voorhouden van spiegels en het delen van er
varingen. Dat is geen westers imperialisme. Sowie
so, die tijd is voorbij. In Nederland hebben we lang
gedacht dat een samenleving maakbaar is, ook in
het buitenland. De blauwdruk voor ontwikkelings
samenwerking werd vanuit Washington over alle
landen uitgerold. Dat werkte niet, weten we nu, om
dat elk land anders is. Een land verandert pas wan
neer veranderingen door mensen zélf worden be
werkstelligd. Daarom werken we al heel lang met
studiebeurzen. Zo'n vijftien jongeren uit Jemen stu
deren nu in Nederland: cartografie, landbouwkun
de, weg- en waterbouw. Ze zien hoe wij zaken orga
door Wendy Wagenmakers foto's Lex de Meester
Jemen, in het uiterste zuiden van het Ara
bisch schiereiland, roept bij de meeste men
sen geen positieve associaties op. Als het
land in het nieuws is, is dat meestal vanwege
gijzelingen, bombardementen of vuurgevech
ten. Het reisadvies luidt niet negatief, maar
zeer negatief. De rijksoverheid heeft eigen
lijk liever niet dat er Nederlanders naartoe gaan.
Jeroen Verheul (Vlissingen, 1959) viel dan ook even
stil toen hij hoorde dat hij op de lijst stond voor Je
men, om daar twee jaar ambassadeur te worden.
„Na vijfjaar Oeganda wilde ik eigenlijk terug naar
het ministerie in Den Haag. Weer eens voelen hoe
Nederland werkt. Maar het zat er niet in. Het werd
zelfs een non family post. Dat viel helemaal tegen.
Tot nu toe was ik steeds samen met mijn vrouw op
pad geweest. Dit is ook werk dat je samen moet
doen; netwerken gebeurt thuis, in informele sfeer.
Dat organiseren is een belangrijke taak voor de part
ner. Maar ze mocht niet mee, vanwege de veilig
heid. Om te voorkomen dat veel mensen geëvacu
eerd moeten worden, wanneer het misgaat."
Het ministerie van Buitenlandse Zaken houdt pre
cies bij welke Nederlanders zich in Jemen bevin
den. Circa twintig zijn het er nu. De helft werkt op
de ambassade, de rest bij de VN of NGO's (niet aan
een regering gebonden organisaties). „De ambassa
de staat op een compound in de hoofdstad Sana'a,
waar ik een appartement heb, net als mijn Neder
landse beveiligers. Zonder hen, en een gepantserde
auto, ga ik de straat niet op. Nog niet naar de super
markt. Zou ik zelf gaan, in een gewone auto, dan is
de kans groot dat er Kalasjnikovs tegen de voorruit
worden gezet."
Dat gebeurt, en regelmatig ook. „Stammen die iets
willen van de regering hebben een lange traditie
van kidnappingen. De gegijzelden werden altijd als
prinsen behandeld, maar kwamen pas vrij wanneer
de eisen waren ingewilligd. Een soort folklore was
