BOEKEN 17
Poëtische puzzels
Filmbeschouwingen
Zwaarmoedig
Zeven gefusilleerden, zeven
platgebrande huizen: schrijver
Jan Brokken ontrafelt in 'De
Vergelding' het drama dat het
dorp van zijn jeugd tot op de
dag van vandaag verdeelt.
Dat Aalbert zijn
zoon vrijkocht, is
hem nooit
vergeven. Hij
werd verstoten
ZATERDAG 6 APRIL 2013
BOEKEN KORT
Twaalf jaar was het stil rond Jan
Kuijper (geb. 1947), nu is er een
bundel van de dichter die sinds
zijn debuut uit 1973 louter sonnet
ten schrijft Bij hem is ieder son
net een poëtische puzzel. 'Ondo-
den' heet zijn nieuwe boek, naar
de staat in horrorfilms waarbij
een gestorvene uit de dood wordt
teruggehaald. Kuijper doet iets
dergelijks. Door overleden au
teurs te recyclen, blaast hij hen
nieuw leven in. Soms geeft hij
een dode diens vertrouwde trek
ken terug. Vaker brengt het citaat
associaties op gang en krijgt de
dode een verwrongen gezicht In
'Bijbelplaatsen' (1983) een regel
jANXifïj*»*
uit de geschiedenis
van Jacob en Ezau.
Waardoor de lezer,
juist hij die op de
hoogte is, op het
verkeerde been
komt te staan. Dat
hoort erbij. Onder
deel van 'Ondoden' zijn sonnet
ten onder de noemer 'De tombe
van Jean Paul', geïnspireerd op
aforismen van deze Duitse schrij
ver. Bij Kuijper lukt schrijven
niet zonder lezen. Hoe zou hij
denken over de uitspraak van
Jean Paul: 'Die Dichter müssen
nicht zu viele Dichter lesen'?
Jan Kuijper - Ondoden. Querido,
17,95 euro.
Romans en films zijn voor Arnon
Grunberg een vorm van kennis
overdracht. „Een manier om in de
wereld door te dringen", schrijft
hij in de bundel filmbesprekin
gen 'Buster Keaton lacht nooit*.
Het is een prachtverzameling in
telligente, betrokken stukken
over film. Eerder stonden ze al in
krant en tijdschrift,
maar nu verschij
nen ze voor het
eerst in boekvorm,
herzien en aange
vuld. Grunberg ziet
de bundel zelfs als
een soort van auto
biografie.
„Aan meer autobiografie heb ik
voorlopig geen behoefte."
Arnon Grunberg - Buster Keaton lacht
nooit Nijgh Van Ditmar, 19,95 eu
ro (e-book 15,99 euro).
Natasha Hofmans jeugd ken
merkt zich door de depressie van
haar moeder en pesterijen op
school. Als jonge, succesvolle
schrijfster met een lieve vriend
lacht het leven haar toe, totdat
haar mooie wereldje plotseling in
elkaar lijkt te storten. Haar grote
liefde wordt vermoord en haar va
der overlijdt. In een nagelaten
brief doet haar vader een bekente
nis die Natasha's le
ven op zijn kop zet.
Het tweede boek
van de uit Echt af
komstige Yvonne
Franssen begint als
een langdradige ro
man maar eindigt
als spannende thril
ler. Het vele alcoholgebruik
maakt het verhaal extra zwaar
moedig. De afwisselende verhaal
lijnen houden je als lezer ge
boeid. Nadat je halverwege het
boek alles door denkt te hebben,
houdt Franssen je aandacht vast
en laat ze je stomverbaasd achter.
Yvonne Franssen - De Genius.
Aspekt, 18,95 euro
Oorlogsgeheim is splijtzwam
door Herman Haverkate
Dertig jaar geleden, in de pe
riode dat hij aarzelde tus
sen journalistiek en litera
tuur, had hij een interview
met Gabriel Garcia Mar-
quez. Het was 1981 en angst
voor ontvoering had de
schrijver van Honderd jaar eenzaamheid in
de greep. „We hadden afgesproken in Pa
rijs. Twee uur van tevoren belde hij op om
de precieze plek te melden. Terwijl ik sa
men met een fotograaf stond te wachten,
kwam Catherine Deneuve voorbij. Helaas
waren we zo onder de indruk, dat hij ver
gat om af te drukken."
Het gesprek met Marquez vond plaats in
een café. Jan Brokken koestert deze herin
nering. Niet alleen omdat hij de enige Ne
derlandse journalist was die Marquez ooit
sprak, maar vooral omdat er van dat ge
sprek een rechtstreekse lijn loopt naar zijn
nieuwste boek. „We spraken een hele mid
dag lang en ook nog de ochtend erna. Toen
ik hem vertelde ov^r mijn eigen aspiraties
om boeken te schrijven, gaf hij me twee ad
viezen: 'Lees de grote klassieken uit de lite
ratuur' en vooral: 'Kies een dorp!' Een dorp
dat je universele waarde geeft en een beeld
maakt van de wereld. Welnu, met De Vergel
ding heb ik dat - sterker dan ooit in mijn le
ven - gedaan."
Het dorp waarin het boek speelt, is het
Zuid-Hollandse Rhoon. Een kleine vlek on
der Rotterdam. Brokken (63), schrijver en
journalist, groeide er op. Zijn ouders liggen
er op het kerkhof. De meeste mensen die
hij beschrijft, heeft hij zelf gekend. Van het
geheim uit de oorlog dat de gemeenschap
zo diep verdeeld hield, wist hij echter
niets. „Ik ging wel eens met m'n vader mee
naar twee broers. Ze woonden volstrekt geï
soleerd in een caravan aan de Maas. In
Rhoon zelf kwamen ze niet meer. Behalve
tv kijken en chips eten, deden ze helemaal
niets. Mijn vader, de dominee van het
dorp, beschouwde het als zijn taak om hen
te bezoeken. De broers ontvingen hem, om
dat hij pas na de oorlog in het dorp was ge
komen en omdat hij fan was van Feye-
noord. Ik zie hen nog zo staan: met krom
me schouders en ogen die je nooit aanke
ken."
Het ware verhaal van de broers De Koning
hoorde hij pas later. „Mijn jeugdvriend
Bert Euser, die de meeste van de 185 inter
views voor dit boek heeft gedaan, heeft het
ooit eens heel goed gezegd: 'We zijn al die
jaren besodemieterd'. Natuurlijk wisten
we dat er in de oorlog iets gebeurd was op
die ene, fatale dag: 10 oktober 1944. De na
men van de zeven doden stonden op een
monument. Ze zouden gefusilleerd zijn als
represaille, nadat een Duitse soldaat uit
een patrouille bij buurtschap Het Sluisje te
gen een loshangende stroomdraad was ge
lopen en ter plekke stierf. Een storm zou er
de oorzaak van zijn dat die draad was losge
raakt."
In De Vergelding onthult hij de waarheid.
Dat er helemaal geen storm was geweest
en de loshangende draad een sabotage-ac-
tie was, dat de zogenaamde patrouille be
stond uit een groepje Duitse soldaten dat
met Nederlandse meiden uit het dorp op
weg was naar een rendez-vous-huis. En
dat een rijke boer uit het dorp zijn zoon
had vrijgekocht voor twee varkens.
„Die boer was dus Aalbert de Koning, de
vader van de twee broers uit de caravan. In
plaats van zijn zoon stierf een andere jon
gen uit het dorp. Dat Aalbert zijn zoon vrij
kocht, is hem nooit vergeven. Hij werd
door de gemeenschap verstoten. Zijn
zoons hebben hem overleefd tot in de ja
ren '90. Op hun
begrafenis waren
vier mensen.
Hun straf heeft
ruim een halve
eeuw geduurd."
Jan Brokken - De Ver
gelding.
Atlas, 19,95 euro.
Jan Brokken
Jan Brokken ontrafelde na veel onderzoek de waarheid van die fatale 10 oktober 1944 in zijn ge
boortedorp Rhoon. foto Merlijn Doomernik
