de Nederlandse miljoenen gebleven?
VERDIEPING 9
Vleugeldelen
Fokker
Bom luiken
Fokker
Luiken en deuren
(bedienbaar
tijdens
het vliegen)
Fokker
Ingebouwde
antennes
Stuurvlakken
(diverse varianten)
absorberend
materiaal
WOENSDAG 3 APRIL 2013
Bekabeling
(gehele vliegtuig)
Fokker
Bevestigingspunten
onder de vleugels
voor raketten
.rlTv
Landingsgestel
Pratt
Whitney
F135 motor
Radaronderdelen
1 Tholes
Schietstoel
Geavanceerde radar
Ruimte voor
bommen en
raketten
Piloten klagen na de eeijste testvluchten
over het feit dat ze slécpt'naar achteren
kunnen kijken en een grote dode hoek
ervaren. Dat komt door problemen met de
helm. Zo is de ontwikkeling van de
software vertraagd. Als alles functioneert,
kan de piloot - met helm op - 360 graden
rond 'kijken'. Daarvoor zorgen sensoren
en camera's aan de buitenkant van het
toestel. Daarmee ziet de piloot de aarde
onder zich, in plaats van zijn eigen
benen. Of boven hem: de vliegtuigen
die over scheren.
door Lilian Dominicus
De luchtvaartindustrie weet
het zeker: als Nederland geen
JSF-toestellen aanschaft, zijn
we meer kwijt dan alleen de
beloofde opdrachten. „Het zou desas
treus zijn voor de ontwikkeling van de
luchtvaarttechnologie, ons bestaansrecht
als industrie. Een trein als deze komt
eens in de dertig of veertig jaar voorbij",
zegt commercieel directeur Reinoud Sie-
zen van Aeronamics uit Almelo. Volgens
Arie Schild van de Stichting Nederlandse
Industrie voor Defensie en Veiligheid
(NIDV) in Den Haag verdwijnt de indus
trie uiteindelijk uit Nederland. „Denk
niet dat een fabrikant als Boeing naar Ne
derland komt omdat daar een geweldig
potentieel aan ingenieurs rondloopt. Ken
nis is mobiel. Ingenieurs wonen waar
hun werk hen brengt, die trekken weg."
De afgelopen jaren heeft Nederland 8oo
miljoen euro uitgegeven om mee te kun
nen doen in de ontwikkelingsfase van de
JSF. Opdrachten gingen voor een groot
deel naar Stork/Fokker, dat onder meer
de bekabeling van de JSF voor zijn reke
ning nam. „Het zenuwstelsel van het
vliegtuig", zegt directeur Michiel van der
Maat van het ISF-programma. Het lucht
vaarttechnologiebedrijf heeft 'enkele hon
derden miljoenen' aan omzet overgehou
den aan de deelname. „Maar de impact is
groter. De kennis hebben we al in civiele
opdrachten kunnen toepassen."
In totaal heeft het Nederlandse bedrijfsle
ven miljard euro aan omzet binnenge
haald, becijfert belangenorganisatie
NIDV. „Als we mogen meedoen in de
productie, komt daar nog zo'n 9 miljard euro
bij, plus naar schatting 15 a 20 miljard voor
onderhoudsprogramma's", zegt Schild. Hij
doelt daarbij op opdrachten voor Maintenan
ce Valley in Woensdrecht. Nederland kan in
aanmerking komen voor onderhoud aan on
der meer motoren, logistiek of elektronica
voor de hele Europese vloot, maar alleen als
Nederland ook ISF's koopt. „De eerste vlieg
tuigen zijn in productie, landen als Noorwe
gen, Turkije en het Verenigd Koninkrijk zijn
tot aanschaf overgegaan, Japan heeft toege
zegd te kopen. De koek wordt nu verdeeld",
waarschuwt Van der Maat, die tevens voorzit
ter van Nifarb is, het platform van Nederland
se bedrijven en instituten die betrokken zijn
bij het JSF-project. De industrie verwacht
dat de productie goed is voor 2.200 voltijdsba-
nen per jaar, waarvan enkele honderden in
economisch broze gebieden als Hoogeveen.
Defensiespecialist Rob de Wijk, directeur
van Hague Centre for Strategie Studies, is kri
tischer. „De cijfers zijn boterzacht, er wordt
mee gegoocheld. Dit is zo'n complex dossier,
ik kan het niet controleren, een financiële on
derbouwing ontbreekt. In Nederland zijn
maar vier of vijf mensen die weten hoeveel
de JSF kost en oplevert, maar die zijn niet te
benaderen."
Dat een nieuw vliegtuig nodig is, staat wat
hem betreft buiten kijf. „De F16 is afgeschre
ven en wordt alleen maar duurder. Als we
geen vervanger kopen, moet je de lucht
macht afschaffen, maar dat is ongeloofwaar
dig voor een land als Nederland, we zouden
ons buiten de internationale orde plaatsen."
Maar wat dan het béste is? De Wijk: „Er gaan
stemmen op voor de nieuwe Fió's. De indus
trie zegt dat die duurder zijn dan de JSF,
maar dat zou je moeten doorrekenen."
Cockpit voorzien
van glazen
instrumentenpaneel
Rolls-Royce straalmotor
voor verticaal stijgen
en landen en verkorte
start en landing
