De Ruïne van Teylingen, de Trompen-
burgh, de Kronenburgertoren. Het Rijk wil
34 van zulke Rijksmonumenten niet meer
hebben. Erfgoedmakelaar: „Een monument
koop je met je hart, niet met je hoofd."
10 VERDIEPING
MONUMENTEN
u_
Geschiedenis
door Freke Remmers
Een euro. Meer hoeft: het mis
schien niet te kosten om de
trotse eigenaar van het graf
monument van zeevaarder
Piet Hein (1577-1629) te wor
den. Of van de beruchte
Naald in Apeldoorn, van de
tot ruïne vervallen Jacobaburcht in Oost-
voorne of van de oude vuurtoren Sint-Lie-
vensmonstertoren in Zierikzee. Heb je al
tijd al in het huis van de befaamde admi
raal Cornelis Tromp (1629-1691) willen wo
nen? Grijp dan nu je kans.
Het Rijk zet de rijksmonumenten in de ver
koop. Van de Sint Baafskerk in het Zeeuw
se Aardenburg tot het monument Graaf
Adolf en bijbehorend park in het Groning
se Heiligerlee: voor in totaal 34 monumen
ten wil Den Haag niet langer de kosten
voor het onderhoud dragen. Eerst mogen
provincies en gemeenten beslissen of ze
een kasteel, een abdij of een stadspoort van
de lijst willen overnemen. Zo niet, dan
wordt het verkocht op de particuliere
markt.
De overheid bezit veel meer dan alleen die
34 rijksmonumenten. Nederland telt onge
veer 60.000 objecten met rijksmonumenta
le status, die in 50.000 rijksmonumentale
gebouwen staan. De titel betekent niet dat
het rijk ook eigenaar is, maar dat het object
die erkenning heeft gekregen van de minis
ter van Onderwijs, Cultuur en Weten
schap. Het Rijk heeft 'slechts' 1.800 rijks
monumenten (3 procent van het totaal)
zeifin bezit. De meesten daarvan worden
gewoon gebruikt zoals sluizen, bruggen, ka
zernes, gevangenissen, kantoren. Daar
naast zijn er 45 monumenten die voor het
Rijk alleen een erfgoed functie hebben. Een
deel daarvan kan of wil de regering niet
verkopen, zoals het grafmonument van
Willem van Oranje en Slot het Oude Loo
in Apeldoorn.
En dan blijven er 34 rijksmonumenten
over. Maar de Ruïne van Teylingen, wat
moet je ermee? Een openluchttheater, een
beeldentuin? Zulke objecten gaan mis
schien maar voor een symbolische euro
van de hand, denkt erfgoedmakelaar Nico
van Vliet
Mich iel Broos, manager van hostel Stayo-
kay in Heemskerk dat gevestigd is in Slot
De Assumburg, staat in ieder geval niet te
popelen om het oude kasteel te kopen.
„Dat vergt een bepaalde expertise."
In de winter van 2006/2007 is het slot,
sinds 1933 een jeugdherberg, ingrijpend ver
bouwd. De grote slaapzalen, één voor jon
gens en één voor meisjes, werden omge
bouwd tot kleinere kamers met eigen sani
tair. „Dit is nooit gebouwd als hostel. Dat
vergt veel creativiteit. Zo hebben we ka
mers op de meest onlogische plekken, zo
als in oude opslagkamers in de torens."
Hij wijst op het donkerrode plafond van
een van de vergaderzalen. „Dat moest 'os-
senrood' zijn van de Rijksgebouwendienst
en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Nou ja, dat doe je dan maar."
Hij ziet wel voordelen als hij de huur aan
een andere eigenaar zou moeten afdragen.
„Zoals dat nu gaat, is het heel bureaucra
tisch. Zit er een steen los, dan komt er een
inspecteur van de Rijksgebouwendienst
die bekijkt wat voor steen het is, hoe oud
die is. Dan zoeken ze stad en land af naar
een vergelijkbare steen. Dan ben je duizen
den euro's verder. Maar als je naar dit ge
bouw kijkt, zie je allerlei soorten stenen zit
ten. Natuurlijk, ik chargeer, maar zo gaat
het wel. Ik denk dat het eerder beter zou
worden dan slechter met een nieuwe eige
naar."
Erfgoed makelaar Van Vliet van Hofstaete
Makelaardij snapt hem wel. „Rationeel ge
zien denk ik ook, zoiets koop je nooit, ge
zien de extra energie- en onderhoudskos
ten en de beperkingen voor het gebruik en
aan de verbouw van een monument. Maar
een monument koop je met je hart, niet
met je hoofd. Gelukkig zijn er mensen die
kiezen voor de uitstraling en het vakman
schap. Die hebben er een bepaald gevoel
bij, dat is puur emotie."
Monumentenorganisaties zijn verontwaar
digd dat het kabinet zomaar 'delen van de
nationale geschiedenis' te koop zet. „Een
aantal objecten kan prima naar gemeenten
en particulieren, maar veel andere, zoals
verdedigingswerken, ruïnes, grafmonu
menten en herdenkingsnaalden niet. Hier
zit een memoriefunctie op, waar een natio
nale verplichting voor geldt. Er kan nooit
een verdienmodel op losgelaten worden",
schrijven ze aan de Tweede Kamer.
Bovendien zullen particuliere eigenaren
mogelijk veel losser met het cultureel erf
goed omspringen. „De Monumentenwet
legt eigenaren geen onderhoudsverplich
ting op. Ervaring leert dat de eigenaar juist
wel van doorslaggevend belang is voor de
staat van het monument."
Dit staat haaks op de mening van minister
Jet Bussemaker van Cultuur die stelt dat
private eigenaren bewezen hebben ook
goed om te kunnen gaan met cultureel erf
goed. 'Incidenten', zoals een vastgoedont
wikkelaar in Den Bosch die een rijksmonu
ment willens en wetens zou hebben be
schadigd, 'zijn echter nooit uit te sluiten',
schrijft zij aan de Tweede Kamer. Ook de
Erfgoedinspectie constateerde in een on
langs verschenen rapport dat het toezicht
foto's Hans van Weel (Assumburg), Ludwig
Schneider (Delft), Michiel Verbeek (Zaltbommel)
en ANP.
door de gemeenten soms te wensen over
laat. In sommige gemeenten voert men bij
voorbeeld geen bouwkundig of cultuurhis
torisch onderzoek uit voordat er iets gewij
zigd wordt aan een monument.
Volgens Koos Bosma, hoogleraar Erfgoed
studies, zal het zo'n vaart niet lopen met
de verkoop. „De opdracht is om ze met
winst te verkopen. Dat gaat niet gebeuren.
Het lijkt me niet voor de hand liggen dat
provincies of gemeenten rijksmonumen
ten gaan opkopen of zelfs gratis overne
men en vervolgens de onderhoudskosten
dragen, maar we zullen zien. Bovendien
komt het Rijk met 34 monumenten tege
lijk. Ik ben geen econoom, maar dat lijkt
me niet handig. Ze bieden er veel te veel te
gelijk aan."
In Slot De Assumburg is sinds 1933 een
jeugdherberg gevestigd. Tegenwoordig noe
men ze dat bij Stayokay liever een hostel.
Het gebouw is echter al veel ouder en
stamt waarschijnlijk uit de dertiende eeuw.
Het is nooit gebouwd als verdedigings
werk. Daar zijn de muren te dun voor. Het
was een woonhuis voor adellijke families.
„Mensen denken dat kastelen hele grote
ruimtes hebben, maar dat was onmogelijk
warm te houden", weet hostelmanager
Michiel Broos. Daarom telt het kasteel
meerdere kleinere ruimtes, zoals de ridder
zaal en de feestzaal. „Met deze oosten
wind is het hier een ramp", vertelt Broos
getergd. „Kastelen zijn erop gebouwd dat
de wind vaak uit het westen komt. Daar zit
ten dus de kleine ramen, op het oosten de
grote. Daar staat nu vol de koude oosten
wind op. Maart wordt een dure maand."
De Provincie Noord-Holland heeft al laten
weten geen interesse te hebben in een
overname van het kasteel.
