de euro?
De gebeurtenissen
in Cyprus tonen
dat de euro
weigert in rustiger
vaarwater te
komen. De grote
vraag is waar de
eurozone op
afkoerst. Drie
perspectieven.
SPECTRUM 13
ZATERDAG 23 MAART 2013
bestuurder K,™,
jammer dat de commissie vooral trapt
in de valkuil van de 'omgekeerde cau
saliteit': omdat het eindresultaat van
een serie handelingen zo teleurstel
lend is, moeten de handelingen wel
onjuist zijn geweest. Dan wordt in
eens de deels transparante communi
catie van de gemeente óver haar voor
bereiding verwijtbaar, met als voor de
hand liggende aanbeveling meer geslo
ten te communiceren; zonder dat er
enig bewijs wordt aangevoerd waar
om dit tot betere resultaten had ge
leid.
De redeneerlijn had evengoed kun
nen zijn: communiceer volledig trans
parant over alle dilemma's in de voor
bereiding. Die laatste aanbeveling
lijkt ons in het algemeen zinvoller,
zonder dat wij willen claimen dat dit
in dit specifieke geval alle problemen
had voorkomen.
Dan over het onvermijdelijke offer dat
dankzij dit rapport gebracht moest
worden. Een aantal boze burgers richt
te hun woede op de burgemeester
van Haren die mede door haatmails
zijn functie neerlegde. Natuurlijk zijn
de afzenders zelf verantwoordelijk
voor de laakbare inhoud van hun haat
mails. En natuurlijk is het dom dat el
ke bestuurder zijn eigen hoofd op het
hakblok legt door meteen te roepen
dat 'de bevindingen helder en herken
baar zijn'. Toch kun je er niet omheen
dat het rapport en de 'enthousiaste'
mediaberichtgeving hierover mede de
gang naar het offerblok hebben afge
dwongen.
En tenslotte, gaan het rapport en het
zoenoffer dat burgemeester Rob Bats
met zijn aftreden bracht, nu zorgen
voor een veiliger Nederland? Het ant
woord is natuurlijk: 'nee!'
Erger nog, uiteindelijk vergroot dit
soort offers alleen maar de afstand tus
sen bestuur en de gewone burger die
immers onterecht werd verteld dat
het openbaar bestuur faalde. Zoals
(onder meer) ons eigen onderzoek tel
kens weer laat- zien: de gemiddelde
Nederlander heeft een nuchtere kijk
op risico's. Die begrijpt dat ze bij het
leven horen en dat het aan het open
baar bestuur is daar redelijk mee om
te gaan. Bij redelijke omgang hoort
ook dat je soms constateert dat het
kalf verdronken is in een put die voor
af niet te voorzien was of niet tegen
redelijke kosten te dempen.
door Adriaan Schout
Adriaan Schout
is verbonden
aan het insti
tuut Clingen-
dael en richtte
van daaruit eu-
forum.nl op.
De ontwikkelingen
rond de euro
gaan snel. Soms
lijkt het eind van
de eurocrisis in
zicht: er kwam
wat rust nadat
president Draghi van de Europese
Centrale Bank zei dat hij er alles aan
zou doen om de euro te redden. Met
het eindeloze kapitaal van de ECB
hoeven beleggers niet te vrezen dat
landen of systeembanken zullen om
vallen. Hierdoor daalden de rentes op
Italiaanse en Spaanse overheidsschul
den. Intussen lijken maatregelen in
Ierland en Portugal te werken. Zelfs
Griekse exporten stijgen weer.
Maar na de Italiaanse verkiezingen
lijkt de euro weer minder zeker, ter
wijl de staatsschuld in dat land op
loopt tot 130 procent. Ook de Franse
staatsschuld stijgt, naar 95 procent. En
Spanje moet uitstel van de hervormin
gen aanvragen. Helaas is Nederland
eveneens een zorgenkindje met nega
tieve groei en torenhoge schulden. De
eurocrisis wordt nu nog concreter
door de ontwikkelingen op Cyprus.
Er zijn meer redenen tot zorg. Het
Verenigd Koninkrijk, onze traditione
le vriend binnen de EU, staat liever
op grotere afstand daarvan. Ook is de
positie van Nederland tussen de ze
ventien eurolanden flink in gevaar
door het politiek gewicht van de zui
delijke lidstaten onder leiding van
Frankrijk, Italië en Spanje. Intussen
wil de Europese Commissie de econo
mische regering van de EU worden
met een zwaardere rol voor het Euro
parlement. Het antwoord was de roep
om een referendum in Nederland
over de sluipende europeanisering.
Hoopgevend zijn de nieuwe, strakke
re begrotingsregels. In het voorjaar
dienen ze hun begrotingen en econo
mische plannen aan Brussel voor te
leggen. Echter, het kon wel eens een
tijger zonder tanden blijken: Italië zit
in een politieke crisis en Frankrijk
draalt met hervormingen.
Hoe zal het verder gaan met de euro?
Het eerste scenario is waar optimisten
op hopen: de eurozone wordt als
Duitsland. Vanaf het begin van de eu
ro ging de strijd tussen het Franse cen
trale bankmodel en het Duitse. De
Franse bank drukte makkelijk geld bij
als het economisch tegenzat, zodat
hervormingen in de reële economie
vermeden werden. De Duitse centrale
bank heeft daartegen altijd gevochten.
Het verklaart de Duitse concurrentie
kracht. Met de strakkere regels lekeh
de zuidelijke landen 'het noorden' in
getrokken te worden. De probleemlan-
den moesten dereguleren, belastingen
innen en begrotingsplannen uitvoe
ren zonder monetaire financiering.
Eerst het zuur dan het zoet. Bij dit sce
nario hoort een beperkte politieke
unie waarin 'Brussel' het nationale
economisch beleid toetst op realisme.
De ECB houdt een bescheiden rol om
dat landen niet uitgekocht hoeven te
worden. Overheden moeten vooral
zelf opletten. De optimisten hopen
dat over vijfjaar de lidstaten uit de
problemen zijn, vooral omdat de we
reldeconomie dan wel weer zal zijn
aangetrokken. Dit scenario wordt
evenwel steeds minder waarschijnlijk.
Het tweede scenario, behelst een veel
zwaardere politieke unie. Het is duide
lijk dat weinig lidstaten klaar waren,
noch zijn, voor de euro door hun inef
fectieve en corrupte besturen. Omdat
bezuinigingen en hervormingen weer
barstig kunnen zijn, moet de EU bij
springen met sociale programma's en
een veel actievere begrotingscontrole
om te monitoren dat landen toch her
vormen ondanks uitstel. Dit vergt een
politieke unie met een Europese Com
missie die beschikt over grote budget
ten en een politieke ECB die waakt
over werkgelegenheid. De regel dat
landen zelf hun overheidsfinanciën
bewaken, geldt in dit scenario niet
meer. Omdat er meer op EU-niveau
wordt besloten, zal het Europarle
ment meer macht krijgen. Dit is dan
ook het model dat de Commissie
heeft voorgesteld. Het is nog steeds
een optimistisch scenario, omdat her
vormingen en bezuinigingen haalbaar
worden geacht. Maar de aanpak is 'zui
delijk': landen worden niet afgekne
pen, maar politiek begeleid door sterk
ere Europese instellingen.
Dit scenario is echter evenmin aanne
melijk. Want het vraagt verdragsaan
passingen en daarvoor zijn (kansloze)
referenda nodig. Daarnaast is het twij
felachtig of Italië en Frankrijk met
zachte hand komen tot hervormin
gen. Ook bestaat er een reëel gevaar
dat de eurozone, met de sterk 'zuidelij
ke' invloed, een Frans signatuur krij
gen. Hiermee zijn we dan meteen bij
het laatste scenario: de ECB heeft haar
onafhankelijkheid verloren en het eco
nomische model krijgt het gevreesde
Franse karakter. Hiertegen heeft Ne
derland zich altijd verzet.
De eurocrisis dwingt tot machtsver
schuivingen in de EU. Europese instel
lingen worden belangrijker. Dit is
niet erg, maar het gevaar bestaat dat
ze van karakter veranderen omdat de
instellingen minder koersen op het
Duitse model. Nederland moet goed
op zijn tellen blijven passen, zodat we
niet in een scenario terechtkomen dat
we niet willen.
