Er moeten koppen
rollen, wordt er in
Nederland al snel
geroepen als er
gewelddadige
gebeurtenissen
plaatsvinden,
zoals in Haren.
Maar door dit
soort maatregelen
wordt Nederland
niet veiliger.
12 SPECTRUM
thema
De burger heeft een
nuchtere kijk op
risico's, hij begrijpt dat
ze bij het leven horen
Ira Helsloot is
hoogleraar Be
sturen van Vei
ligheid aan de
Radboud Uni
versiteit Nijme
gen.
De rituele slacht van de
Astrid Schol-
tens is wiskun
dige en als on
derzoeker ver
bonden aan de
Stichting Crisis
lab.
door Ira Helsloot en Astrid Scholtens
illustratie Censuur.com
a zware ongeval
len en incidenten
treedt er in Neder
land een merk
waardig drietraps-
ritueel op. Het
openbaar bestuur
laat eerst een streng onderzoeksrap
port opstellen, offert vervolgens een
of enkele bestuurders en belooft ver
volgens plechtig dat het nooit meer
zal voorkomen.
Ook na Haren was dit ritueel zicht
baar. En zoals de rituele regendans
niet helpt om het te laten regenen, zo
helpt dit moderne ritueel niet om de
samenleving veiliger te maken.
Eerst even over de inhoud van het
strenge rapport van de onderzoeks
commissie naar Project X in Haren on
der leiding van Job Cohen. Die andere
'JC' zei het al lang geleden: 'Je gaat het
pas zien als je het doorhebt.' De com-
missie-Cohen is er wat ons betreft
niet in geslaagd de juiste conclusies te
trekken uit de vele waardevolle feiten
die zij heeft verzameld. Dat is overi
gens een bekende valkuil: wie te veel
informatie heeft (verzameld), raakt
het zicht op de hoofdlijn kwijt.
Wie 'kaal' een drietal cruciale kernzin
nen uit het rapport-Cohen op een rij
zet, kan niet meer ontsnappen aan de
naakte werkelijkheid:
- Het Project X feest in Haren was een
unicum: 'het was de eerste keer dat
jongeren in Nederland met gebruik
van sociale media op deze schaal een
dergelijk feest organiseerden' (p. 20
- Haren is een 'kleine gemeente' met
een 'beperkte bestuurlijke ondersteu
ning' (p. 10 en 11).
- Vanwege de betrokkenheid van alco
hol 'zullen rellen blijven voorko
men, ook als het openbaar gezag voor
treffelijk optreedt' (p. 33).
Die harde werkelijkheid is dan dat nie
mand, en dus zeker geen kleine ge
meente, deze dramatische afloop had
kunnen voorzien en voorkomen.
De formeel verantwoordelijke ge
meente kan gezien het bovenstaande
wat ons betreft alleen maar worden
beoordeeld op de vraag of zij voldoen
de inspanning heeft gepleegd toen zij
werd geconfronteerd met deze unieke
situatie. De commissie beschrijft zelf
dat Haren links en rechts om advies
heeft gevraagd, maar dat niemand een
zinnig advies kon geven.
Voor de politie, veel beter geëqui
peerd natuurlijk dan de gemeente,
geldt eigenlijk hetzelfde: unieke ge
beurtenissen kun je nu eenmaal niet
met zekerheid de eerste keer goed be
heersen. Een absurd bewijs dat de po
litie vrijpleit, is dat de commissie
zelfs achteraf geen heldere aanbeve
ling kan formuleren hoe er opgetre
den had moeten worden: 'schep helde
re kaders voor de veiligheid
houd je daaraan, en geef binnen die
kaders de ruimte' (p. 29) biedt opera
tioneel gezien weinig houvast.
Een detail dat eigenlijk wel veel meer
aandacht behoeft, is de constatering
van de commissie dat het optreden
van de ME een prikkelende werking
had op de al aangeschoten jeugd.
Geen reden voor een verwijt, maar
wel voor nader onderzoek naar 'actie
reactie', omdat dit mechanisme ook
in eerdere evaluaties zoals'die van
Hoek van Holland zichtbaar is, maar
telkens onderbelicht blijft.
Als Haren daarmee een duidelijk voor
beeld van overmacht is waar helaas
niemand anders dan de rellende
jeugd de schuld van kan krijgen, rijst
de vraag wat we werkelijk kunnen le
ren. In onze analyse tonen de kernzin
nen van de commissie het volgende
aan: de verantwoordelijkheid voor de
beheersing van een complexe drei
ging kan niet worden gedragen door
het bestuur van een kleine gemeente
(dit in tegenstelling tot het optreden
bij 'normale' flitscrises). Gevolg, of
we accepteren dat dit in uitzonde
ringssituaties als Haren tot mogelijke
rampspoed leidt of we geven de burge
meester de mogelijkheid zelf tot de zo
geheten GRIP4 (de hoogste code bij
onheil) te besluiten, zodat zijn collega
van de grootste gemeente in de veilig
heidsregio de verantwoordelijkheid
op zich moet nemen. Overigens is het
