De KNMG adviseert artsen terughou
dend te zijn met euthanasie bij demen
ten, zelfs als er een wilsverklaring ligt.
Dat is een passende opstelling.
SPECTRUM 9
Wilsverkla- haktbal laat op
peuzelen, wijk je
Ting IS af van wat, in her
belangrijk van ^aar ^°"fc
verzoek tre^ n*et w^s~
ZATERDAG 16 MAART 2013
Wilsverklaring
geldt niet als
garantiebewi j s
men is het niet gemakkelijk extra geld
vrij te maken voor de NVWA, maar
voorkómen van deze schandalen be
spaart de maatschappij juist veel geld.
De bezuinigingen en reorganisaties
waren niet de enige verandering in
het toezicht van de NVWA. De
NVWA ging ook anders handhaven.
Het bedrijfsleven klaagde steen en
been over de lastige NVWA; die
moest maar eens rekening houden
met de goede intenties van de onder
nemers. De jaarplannen van de
NVWA bevatten kreten als: 'handha
ven met verstand en gevoel', 'vertrou
wen in ondernemers' en 'vrijwillige
naleving'. De NVWA ging bedrijven
helpen met het naleven van de regels
en werd zo een gratis adviesbureau.
De boetes die de NVWA uitdeelt,
staan in geen enkele verhouding tot
de economische voordelen die bedrij
ven hebben bij het verhandelen van
onveilige of misleidende producten.
Zo'n boete volgt meestal pas nadat er
eerst al een waarschuwing is geweest
en is dan zó laag dat die geen afschrik
wekkende werking heeft. Inmiddels
sluit de NVWA convenanten met be
drijven en komt niet meer langs als
het bedrijf belooft zich aan de wet te
houden. Tekenend voor het ongerem
de vertrouwen in bedrijven is een
persbericht van de NVWA in oktober
2012 over de zalmaffaire (salmonella)
waarin wordt gesteld dat slechts elf
bedrijven zich niet aan de aanwijzin
gen van de NVWA wensten te hou
den, en besmette producten willens
en wetens niet uit de handel haalden.
Het kan niet zo zijn dat dit als positief
nieuws wordt gebracht, nadat er men
sen zijn overleden door salmonella in
zalm. Hiermee wordt de NVWA het
schoothondje van het bedrijfsleven.
De autoriteit van de NVWA moet dus
hersteld worden, maar andere maatre
gelen tegen voedselfraude zijn ook
noodzakelijk. De Consumentenbond
dringt daar dan ook op aan.
Zo moet de communicatie richting
consumenten worden verbeterd. De
informatie op de website van de
NVWA komt vaak laat, roept vragen
op of is onvolledig. De overheid mag
communicatie over producten die uit
de schappen zijn gehaald, niet overla
ten aan de media, zoals gebeurde tij
dens het paardenvleesschandaal en de
salmonellazalm-affaire.
Ook moeten overtreders bij naam wor
den genoemd. Dat heeft een preven
tieve werking: ondernemers hebben
een extra reden om geen overtredin
gen te begaan. Een andere maatregel
is dat supermarkten en fabrikanten
verplicht moeten controleren op echt
heid van producten en dat er een
meldplicht komt voor supermarkten
en fabrikanten die gesjoemel constate
ren. Daarnaast moeten voedselketens
transparanter en kort worden: produc
ten bedoeld voor menselijke consump
tie, wisselen vele malen van eigenaar,
komen uit steeds meer verschillende
landen en worden in steeds ingewik
keldere verwerkingsprocessen ge
mengd en verwerkt. Tot slot moet het
verplicht worden het land van her
komst te etiketteren op alle vlees,
pluimvee en visproducten. Het Neder
landse kabinet moet voorstellen in Eu
ropa hiervoor actief steunen. Consu
menten zijn hierin geïnteresseerd en
deze informatie leidt tot verbetering
van de voedselveiligheid dankzij.ge
makkelijkere traceerbaarheid, gevolgd
door snellere terughaalacties.
De politiek moet dus laten zien dat
het lessen heeft geleerd uit het verle
den. Met dit pakket maatregelen kan
zij daadkrachtig ingrijpen en in de toe
komst voedselschandalen voorkomen.
door Annemarieke van der Woude
Haar hele leven ve
getariër geweest.
Nu verblijft ze in
een verpleeghuis.
Ze zit aan tafel
met mensen die,
net als zij, demen
terend zijn. Ze kijkt in het rond, pakt
een gehaktbal van de schaal en begint
die met smaak op te eten. Had me
vrouw een wilsverklaring opgesteld,
dan had ze misschien beschreven dat
ze nooit vlees zou willen eten. Dat is
voor haar immers een kernwaarde.
Maar nu bevindt ze zich in een ande
re fase van haar leven. En geniet ze
van het stukje vlees.
Wat moet je doen? De bal afpakken
en tegen mevrouw zeggen dat dit te
gen haar principes is? Of mevrouw
haar gang laten gaan en concluderen
dat thans andere dingen in haar leven
belangrijk zijn?
Nee, wel of geen bal gehakt is geen
kwestie van leven of dood. Toch is de
vergelijking zinvol. Het voorbeeld, op
getekend uit de mond van een specia
list ouderengeneeskunde, maakt dui
delijk dat een wilsverklaring geen rou
teplanner is die je op het kruispunt
van behandelbeslissingen vertelt of je
linksaf moet of rechtsaf. De tekst be
hoeft interpretatie.
Eerst even de feiten. Het aantal gemel
de gevallen van euthanasie in 2011 be
droeg 3.695, een toename van 18 pro
cent ten opzichte van 2010. Bij 49 per
sonen ging het om dementie. Ter ver
gelijking: in 2010 betrof het 25 en in
2009 betrof het twaalf mensen bij wie
die aandoening was vastgesteld.
Er wordt een trend zichtbaar. Zowel
het aantal sterfgevallen door middel
van euthanasie stijgt, als ook het aan
tal keren dat daarbij van dementie
sprake is. Meestal gaat het om men
sen in het beginstadium van de ziek
te, maar in 2011 is ook een diep-de-
mente vrouw gestorven door opzette
lijke levensbeëindiging. Haar casus
heeft in de media veel stof doen op
waaien.
Bij dementie en euthanasie is de wils
verklaring een belangrijk document
in de beoordeling van het verzoek. Op
dit punt tekent zich een kloof afin de
samenleving. Voor velen is dementie
een schrikbeeld. Zij hebben een ver
klaring opgesteld dat als zij er 'zo' aan
toe zijn, het van hen niet meer hoeft:
„En mijn dokter weet dat."
Maar de artsen, bij monde van hun be
roepsvereniging KNMG, zijn terug
houdend om het leven te beëindigen
als iemand, op het moment zelf, niet
meer in staat is om te beamen dat hij
werkelijk sterven wil.
De beperking van een vooraf opgestel
de wilsverklaring is gelegen in het feit
dat deze uitgaat van zaken waaraan ie^
mand hechtte toen hij nog gezond
was; terwijl niet per definitie is ge
zegd dat de indertijd geuite wens in
de meest volkomen zin zijn actuele
belang dient.
66 Wanneer je me
vrouw haar ge-
grafie, past bij de-
document ze mens. Maar je
bij de sluit wel het
meest adequaat
beoordeling aan bij wat voor
Van het haarhier-en-nu
belangrijk is.
euthanasie- Mijn aarzeling be-
verklaring als zo
danig, maar de
hooggespannen
verwachtingen ervan. Als praatpapier
is het nuttig, maar laten we niet doen
alsof het een garantiebewijs is. Een
wilsverklaring blijft een vorm van in
de toekomst kijken. En iedereen weet
hoe moeilijk dat is.
Annemarieke
van der Woude
is doctor in de-
theoiogie, predi
kant, geestelijk
verzorger in een
verpleeghuis en
onderzoeker aan
de Radboud Uni
versiteit Nijme
gen. Zij is auteur van het boek Het
doodshemd heeft geen zakken. Naden
ken over het levenseinde.
