AMBACHT
WONEN 9
VRAAG ANTWOORD
VRIJDAG 15 MAART 2013
In deze wekelijkse rubriek, onder
redactie van Jan van Mullem en
Bauke Boersma, geven experts op
het gebied van klussen, tuinieren,
interieur en huishouden advies.
Het deskundigenpanel van deze
week:
TUINIEREN
Romke van de Kaa is voormalig
kweker, auteur van tal van tuin-
boeken en 'groencolumnist' voor
dagbladen en vakbladen.
KLUSSEN
Paul Sanders is klusinstructeur en
eigenaar van Beqwaam, een oplei
dingscentrum dat uiteenlopende
kluscursussen aanbiedt. Zie
www.beqwaam.nl
EXPERIMENTEREN
Gerard Reijngoud probeert al
jaren in het voorjaar van in de
herfst verzamelde plantenzaden
een nieuwe plant op te kweken.
„Vaak lukt dat goed, zelfs met
zaden van exotische vruchten
als de lychee. Totaal mislukt zijn
mijn experimenten met de bot
telroos (Rosa rugosa). Ik heb
van alles geprobeerd; rijpe en
overrijpe vruchten, uitgespoeld,
laten bevriezen, laten opdrogen,
diverse soorten grondmengsels.
Ik probeerde zelfs een vogel na
te bootsen, omdat een kennis
meende dat mogelijk de zaden
eerst door het darmkanaal van
een vogel moeten gaan. Dat
deed ik door de zaden enkele
uren in verdunde azijn te leggen
Bottelroos.
(de pH van een vogelmaag is 2)
en daarna in een base, overeen
komend met het darmkanaal.
Resultaat: nul-komma-nul. Hope
lijk kunt u mij een tip geven."
„Het moet toch echt kunnen luk
ken", zegt Romke van de Kaa.
„Maak de bottels in het najaar
schoon en pulk de zaden eruit.
Was de zaden en laat ze een
paar dagen drogen. Doe ze dan
in een piastic zakje met vochtig
zand en leg dat 120 dagen in de
koelkast. Zaai dan bij een tempe
ratuur van boven de 20 graden.
Na een maand of vier zouden de
zaden moeten kiemen."
GOEDKOPERE KEUKEN?
Jos Diender heeft zijn zinnen
gezet op een nieuwe keuken.
„Ik weet dat er een verlaagd
btw-tarief geldt voor onder
meer herstel en renovatie van
woningen. Per 1 maart is dat in
gegaan, 6 procent btw. Kan ik
daar een beroep op doen?"
„Dat kan zeker", zegt Paul San
ders. „Van goederen die onder
deel vormen van de woning, zo
als deuren, badkamers en ook
keukens, vallen arbeidskosten
ook onder de regeling. Let wel;
het gaat alleen om arbeidskos
ten, niet om materialen. Het ver
laagde tarief geldt tot 1 maart
2014. De werkzaamheden moe
ten vóór deze datum zijn afge
rond, anders het geldt het ver-
lagde tarief niet. Ook niet voor
deelwerkzaamheden die al wél
voor die datum zijn gedaan."
Zelf een vraag?
Stuur een e-mail (indien
mogelijk met een foto) naar
wonen@depersdienst.nl
Bellen kan eventueel ook:
024-3650509
Dikke boeken vol
foto's, werkteke
ningen en uitge
knipte krantenar
tikelen verklap
pen het ambacht
dat Tilburger Wal
Wouters (59) zo'n dertig jaar lang
uitoefende: steenhouwer. Sinds
twee jaar is hij thuis, nadat het be
drijf waarvoor hij werkte werd
opgedoekt; 'geen opdrachten
meer'. Maar onder meer jaren ach
tereen pinakels restaureren van
de Sint-Jan in Den Bosch, hou
den zijn herinneringen aan het
beroep springlevend.
„Kijk, deze foto is tijdens mijn op
leiding genomen. In Utrecht, be
gin jaren tachtig. Dat grote, vier
kante blok steen achtervolgde je
je complete schooltijd; steeds
moest je weer iets nieuws in prak
tijk brengen, een andere tech
niek. Op jouw blok liet je zien
dat je die beheerste.
„Machtig vind ik het, iets maken
met je handen. En dan die vrij
heid als je boven in de Sint-Jan
aan het hakken bent op een pina
kel, een raamtracering maakt of
een balustrade-onderdeel. Heb ik
achttien jaar gedaan. Als je nu
voor de kerk staat en omhoog
kijkt, zie je al die witte delen. Dat
is nieuwe steen, portlandstone.
„Het blijft moeilijk, zonder werk.
Het zit toch in je bloed. Er zijn
nog maar drie steenhouwersbe-
drijven in Nederland over. Grote,
die al het belangrijke werk opslok
ken. Je ziet budgetten voor restau
ratieprojecten tegelijkertijd klei
ner worden en subsidies die zijn
geoormerkt voor onderhoud, wor
den anders besteed. Door de cri
sis is - of lijkt - alles slechter,
maar steenhouwers hebben het
echt zwaar. We zijn er nog, maar
daar is veel mee gezegd."
De tijden zijn anders geweest, bé
ter. „Ik heb in mijn carrière aan
prachtige gebouwen gewerkt. Ker
ken, gemeentehuizen, theaters,
landhuizen, onder meer dat van
Ambachtslui over hun bijna
vergeten beroepen.
WAL WOUTERS
(voormalig) steenhouwer
Opleiding:
Steenhouwers
opleiding, Utrecht
Het ambachtelijk steenhouwen zit Wal Wouters in het bloed. Sinds hij zijn baan kwijtraakte, is hij dagelijks in zijn
werkplaats in de tuin. „Als je een tijdje niet hakt, verlies je de slag. Dat wil ik niet." foto's Chris van Cromvoirt
Joop van den Ende. Vaak doe je je
werk op locatie, soms op het be
drijf, in de werkplaats. Daar maak
je dan een nieuw onderdeel, bij
voorbeeld van een pinakel, die la
ter met een bronzen pin op het al
bestaande deel wordt gezet. De
steenhouwer doet het basiswerk,
de grote lijnen. Als er nog versie
ringen op het object moeten ko
men, zoals een bloemetje, komt
de beeldhouwer. Dat zijn verschil
lende disciplines; weinig mensen
beheersen beide technieken."
Wouters heeft de praktische in
vulling van zijn ambacht de laat
ste decennia zien veranderen.
Vooral vanwege het gereedschap.
Om kort door de bocht te gaan:
van hamer en beitel tot luchtha-
mer en zaagmachine. „Het hand
werk verdwijnt. Waar een machi
ne ingezet kan worden, gebeurt
dat ook. Uit kostenoverwegingen
begrijp ik dat, maar het is geen
vooruitgang. Als je met de hand
hakt, hoor je het materiaal en
hoor je, door klankverandering,
een scheuring optreden. Een ma
chine kan dat niet, die gaat ge
woon door, en kan ook niet zien.
Als de afstelling een fractie ver
keerd is en daardoor een lijn niet
fijn aansluit, trapt de steenhou
wer op de rem, de machin'e niet."
Het bedrijf waarvoor Wouters
werkte, trapte ook op de rem,
maar de Tilburger zelf zit niet bij
de pakken neer. „In de tuin heb
ik een werkplaats, waar ik dage
lijks ben. Als je een tijdje niet
hakt, verlies je de slag. Dat wil ik
niet. Ik maak van alles, uit hobby.
Een ornament, een waterbak
voor vogels, een wapenschild. Als
het even kan van Belgisch hard
steen, de grijze natuursteen die je
in gebouwen tegenkomt. Ik werk
ook graag met mergelsteen, een
geelachtige, zachte en daardoor
lastig te bewerken soort, die na
verloop van tijd donker kleurt.
Mergel wordt nog vaak gebruikt
bij het maken van modellen.
Voor het nieuwe DeLaMar-thea-
ter hebben wij van deze steen
een schaalmodel ontworpen. De
uitvoering is later in China ge
daan, waarna de onderdelen naar
Amsterdam zijn verscheept. Tja,
zo zal het meer ambachtswerk
vergaan, ben ik bang."
Meer weten over steen- en beeldhou
wen, in het bijzonder over het werk
aan de Sint-Jan in Den Bosch? Bezoek
de expositie, 1 april tot 1 oktober in
museum De Bouwloods in Den Bosch
(info: Wal Wouters, 06-28512170).
reageren?
wonen@depersdienst.nl
Steenhouwer in
hart en nieren
door Jan van Mullem
