Deelnemers aan een
internationale top
buigen zich over het
leraarschap. 'Neder
land hoeft zich niet
te schamen.'
8 VERDIEPING
'Leraren zijn niet
kritisch op elkaar'
door Francine Wildenborg
illustratie Mark Reijntjens
Net teruggevlogen vanuit
New York is de minis
ter van Onderwijs vol
inspiratie. De lerarenop
leiding die Jet Bussema-
ker (PvdA) bezocht,
was een school in een
school. „Er liepen allemaal kleine kinderen
rond. Ze combineren daar leren en lesge
ven." Bovendien doen de docenten niets
liever dan elkaar beoordelen: peer review.
Zo zou ze een pabo hier ook wel voor zich
zien. Maar er is nog een lange weg te gaan.
„Er is al veel gebeurd, maar we zijn er nog
lang niet. Ik kan geen belangrijker beroeps
groep bedenken: we vertrouwen daar alle
maal onze kinderen aan toe."
Bussemaker is morgen en overmorgen gast
vrouw op de International Summit on the
Teaching Profession in Amsterdam. Presi
dent Barack Obama van de Verenigde Sta
ten nam drie jaar geleden het initiatief om
bestuurders en docenten wereldwijd te ver
zamelen. Dat Nederland het congres naar
zich toe heeft weten te halen, komt de mi
nister goed uit. De kwaliteit van leraren op
schroeven is precies wat ze wil.
Wij zijn internationaal nummer u in rekenen
en taal. Is het congres hier wel op zijn plaats?
„We hoeven ons nergens voor te schamen.
Een 11e plek is helemaal niet slecht. Daar
bij: we doen het op veel punten juist goed.
Zo staan we met vijf universiteiten in de
top 100 en staan we op één in het laten sla
gen van kinderen met achterstanden."
Dus er is geen probleem?
„We zijn niet goed genoeg in het laten uit
blinken van onze beste leerlingen. Leer
krachten spelen daarin een grote rol. Daar
bij staan er nog te veel onbevoegde docen
ten voor de klas. Ten tijde van het lerarente
kort zijr. de eisen verlaagd. Ook hoeven ze
zich niet bij te scholen. Gek: artsen, ver
pleegkundigen en notarissen wel, dat
houdt ze scherp."
Wat moet er beter?
„We maken de toelating tot pabo's stren
ger, stimuleren dat meer studenten een
masteropleiding volgen. Bovendien willen
we dat meer basisschoolleraren de academi-
Jet Bussemaker foto Daniël van Dam
sche variant van de opleiding doen. Dat
zorgt voor leiders die in staat zijn te reflec
teren op het onderwijs én ze weten uit de
praktijk wat wel en niet werkt. Geen mana
gers van buiten, zoals nu vaak het geval is."
En na de opleiding?
„Docenten moeten elkaar constant blijven
beoordelen. We willen meer met zogehe
ten peer review doen: docenten nemen let
terlijk een kijkje bij elkaar in de klas en
zijn kritisch op elkaar. Uit recente proeven
blijkt dat dat heel goed werkt. In de Vere
nigde Staten is het hartstikke normaal."
Wij zijn hier niet kritisch op elkaar?
„Nee, dat zit niet in onze cultuur. We kij
ken naar de individuele kwaliteit van een
leraar. Maar één goede docent, maakt nog
geen goede school. Het gaat om teams van
docenten die samen functioneren. En niet
alleen de beoordeling van collega's moet
tellen, ook van leerlingen en studenten. En
nee, die kiezen niet voor de leraar die de
meeste voldoendes geeft, wel voor degene
die hen het meest uitdaagt."
Zo was u ook als docent politicologie?
„Ik werd als streng ervaren. Als een stu
dent een stuk inleverde dat taalkundig ram
melde, kon hij het terugnemen. Achteraf
kreeg ik positieve reacties, juist omdat ik
de lat zo hoog legde."
U was een voorbeeldleraar?
„Ja, en nee. Terugkijkend zou ik mijn colle
ges interactiever maken, niet alleen een
vast verhaal vertéllen. De begeleiding van
docenten liet toen overigens te wensen
over. Verwacht werd dat iedereen het maar
kon. Nee, vroeger was niet alles beter."
Hoe krijgen we gemotiveerde leraren, als de
carrièreperspectieven zo beperkt zijn?
„Als de crisis voorbij is, is het eerste wat ik
zou willen de nullijn voor docentsalarissen
loslaten. Maar het blijft een baan waarvoor
mensen niet kiezen vanwege het geld. On
derwijs is een roeping. We kunnen het wel
aantrekkelijker maken door te zorgen voor
loopbaanontwikkeling. Bovendien toont
onderzoek dat strengere toelatingseisen op
lange termijn meer animo opleveren."
Terwijl in 2015 een tekort ontstaat in de Rand
stad, omdat veel docenten met pensioen gaan.
„Dat is even lastig. Maar we gaan niet inle
veren op de kwaliteit, zoals eerder is ge
beurd. Of we leraren uit krimpregio's naar
het westen krijgen, weet ik niet. Maar vaak
is het lokaal op te lossen. Op de ene school
in Rotterdam is een tekort, op de andere
een overschot. Laat ze samenwerken."
Finland is hét Europese voorbeeld, voor u ook?
„Finland heeft een eenduidiger cultuur.
Minder steden, minder religies, minder mi
granten. Dus je kunt het niet één op één
vergelijken met Nederland, maar de hou
ding daar is bewonderenswaardig. Alle do
centen hebben een academische graad. En
ondanks dat een docent niet veel verdient,
heeft hij/zij daar waanzinnig aanzien. Als
je Finnen vraagt met wie ze het liefst wil
len trouwen zeggen ze: met een leraar!"
Finland heeft kleine klassen. Hier heeft de do
cent zijn handen vol aan dertig leerlingen, de
ene na de andere onderwijsvernieuwing én
kinderen met een rugzakje (ADHD/autisme).
„Ja, we vragen veel van een docent, maar
zelf geven ze aan dat juist de uitdaging vol
doening geeft. Belangrijk is dat we de écht
gemotiveerde mensen krijgen. De toe
komst van Nederland die wordt bepaald
door wat kinderen nu op school leren."
Grote verantwoordelijkheid voor de leraar.
„Leerlingen hebben ook zelf de verant
woordelijkheid om hun best te doen.
Ouders spelen daarbij een belangrijke rol.
Redenen waarom het niet goed gaat met
een kind worden vaak bij de school ge
zocht, terwijl opvoeding net zo goed een
factor is. Ik geef toe, respect is lastig af te
dwingen. Maar je kunt daar wel aandacht
aan besteden tijdens de opleiding: hoe ga
je als docent met ouders om."
En hoe bestrijdt een docent in het hoger onder
wijs de zesjescultuur?
„Niet alleen. Dat doen we ook door hogere
eisen te stellen aan studenten. In twee jaar
je propedeuse halen is heel redelijk. Nog ge
noeg tijd over om te feesten. Daarbij: zeker
in deze economie beseffen studenten maar
al te goed dat je je moet onderscheiden."
Ook als een student straks alles moet lenen?
„Juist daarin ligt een extra prikkel om snel
af te studeren. Het dwingt studenten bo
vendien een betere studiekeuze te maken.
Nu haakt 30 procent afin het eerste jaar.
Dat is veel te kostbaar én zorgt voor onge
motiveerde studenten, waar je als docent
ook weinig aan kunt doen."
