Waar bibliotheek
vestigingen
sluiten, openen
uitleenpunten.
Nieuwe vormen
worden uitgepro
beerd. Innovatie
of oude wijn in
nieuwe zakken?
8 VERDIEPING
OPENBARE BIBLIOTHEKEN
In Texas opent dit
najaar de eerste open
bare bibliotheek in de
VS met louter
e-books. Het duurt
nog jaren voordat
Nederland zover is.
foto ANP Koen Suyk
aan autonomie ingeboet en zijn meer
gaan samenwerken. Elke bibliotheek
beschikt nu over een kerncollectie
met populair werk. Andere boeken
zijn nog steeds te leen, maar onderge
bracht in een uitgebreide, provinciale
collectie. Een huisstijl is ingevoerd.
In andere delen van het land wordt
geëxperimenteerd met nieuwe biblio-
theekvormen. In Vlissingen kunnen
bibliotheekleden tegenwoordig via in
ternet boeken reserveren en die opha
len en inleveren bij de plaatselijke Al-
bert Hein. In Zeeland, Rotterdam en
Gouda zijn zelfbedieningsbibliothe
ken geopend, waar lezers met hun bi
bliotheekpas toegang tot hebben. Er
zijn stations met een automatiek waar
een boek uitkomt in plaats van een
kroket.
De crisis als vliegwiel voor biblio
theekinnovatie? Niks innovatie, rea
geert Sjaak Driessen, bibliotheekdirec
teur in Wageningen. „Oude wijn in
nieuwe zakken. Nieuwe concepten
van het sleetse uitleenmodel. Dit
biedt geen perspectief." Koester juist
de functie van de bibliotheek als plek
van samenkomst, is zijn devies. „Dat
is waar mensen behoefte aan hebben.
Grote spelers op de digitale markt als
Apple en Google openen niet voor
niets winkels. Je moet het digitale en
het fysieke koppelen. Kijk naar het
succes van de bioscoop, terwijl films
toch makkelijk te downloaden zijn."
De Wageningse bibliotheek is omge
bouwd en heeft nu minder boekenrek
ken, meer plek om te zitten en cen
traal een podiumvloer met tribune.
Driessen en de zijnen werken samen
met initiatiefnemers van tal van activi
teiten, waarvan er veel ook in het bi-
bliotheekpand worden gehouden.
Een omgekeerd kulturhus is het wel ge
noemd, vertelt hij. „Het is een kultur-
hus-achtige constructie, maar wel één
waarbij we clubs en initiatiefnemers
op inhoud binnenhalen, in plaats een
plek bieden en dan bekijken wat we
samen kunnen doen. Ie hebt een regis
seur nodig, anders gaat de energie bij
de clubs zitten in naar elkaar kijken."
De bibliotheek is hiervoor misschien
wel meer geschikt dan het buurthuis,
omdat de meeste in het centrum lig
gen, voert hij aan. „En de bibliotheek
is de enige plek waar je echt vrij bent,
niets moet. Ie hoeft niet naar een
workshop als je dat niet wilt, of zelfs
maar een praatje aangaan."
Als bezuinigd moet worden, dan maar
een dag extra dicht, minder service of
hogere tarieven. Maar vervang geen
vestigingen door uitleenpunten, is
zijn boodschap aan de gemeenten. „Bi
bliotheken kunnen in een tijd dat de
ene na de andere winkel sluit, essen
tieel zijn voor de bloedsomloop van je
stad of dorp."
Van de ongeveer dui
zend bibliotheekves
tigingen zijn er door
de crisis de afgelo
pen paar jaar meer
dan honderd geslo
ten. „Er is een enor
me herstructurering gaande", stelt
Francien van Bohemen van de Vereni
ging Openbare Bibliotheken (VOB)
vast. Bij de vereniging zijn 160 biblio
theekorganisaties aangesloten, die al
die vestigingen exploiteren.
Het zijn vooral kleine nevenvestigin
gen die dichtgaan. „Voor de meeste ge
meenten een kostenpost waarop het
makkelijk bezuinigen is", hoort Van
Bohemen vanuit de bibliotheken. Aan
de vraag ligt het in elk geval niet. De
openbare bibliotheken hebben vier
miljoen leden, van wie de helft jonger
dan 18 jaar. Die leden zijn samen goed
voor nog altijd zo'n honderd miljoen
uitleningen per jaar. Bovendien lopen
elk jaar nog eens zo'n twee miljoen
niet-leden een bibliotheek binnen om
iets op te zoeken, te werken of stude
ren, gewoon even te zitten en de
krant te lezen, of zoiets als een debat
of schrijversavond bij te wonen.
Het is vooral die functie - de biblio
theek als plek van samenkomst - die
op de tocht staat. Want het is niet al
les kommer en kwel bij de bibliothe
ken.
Het sluiten van nevenvestigingen
heeft tot gevolg dat in rap tempo uit
leenpunten worden ingericht op plek
ken als scholen, winkels, wijkcentra
en verzorgingshuizen. In grootte varië
rend van een afgesloten kast met boe
ken tot door vrijwilligers beheerde
rijen boekenrekken. Cijfers zijn niet
voorhanden, maar volgens Van Bohe
men gaat het om een spectaculaire
groei.
De bibliotheken in Overijssel hebben
door Saskia Wassenaar
Het e-book is ook in Neder
land bezig aan een op
mars. De vraag is er. Bibli
otheken krijgen ook men
sen aan de balie die vra
gen waarom ze de boeken die er staan
niet gewoon als e-book kunnen lenen,
weet Diederik van Leeuwen, directeur
van Stichting Bibliotheek.nl. De biblio
theken in Nederland hebben Biblio-
theek.nl in 2010 in het leven geroepen
