www.dejongintra.nl
volgende keer weer!
m5
GENOCIDE
4 BINNENLAND
Limburgse
kerkvrijwilligster
blijkt schuldig aan
opruiing tot
genocide Rwanda.
0180 457 803 of ga naar uw ANVR reisbureau
REPORTACE
Motor achter de machetes
door Annemieke van Dongen
DEN HAAG - Klein en uiterlijk on
bewogen zat ze in het beklaagden
bankje: de 66-jarige Yvonne Base
bya uit het Limburgse dorp Reu
ver. De kroesharen strak in een
knotje, om haar nek een parelket
ting, gouden kruisjes in de oren.
Het is moeilijk voor te stellen hoe
deze vrouw, in Reuver geliefd als
kerkvrijwilligster, in Kigali zong
en danste voor groepen met ma
chetes (kapmessen) en stokken be
wapende jongeren: „Tlibatsembe-
sembe", zongen ze, stampend en
rondspringend: „Laten we ze alle
maal uitroeien."
Hoewel Basebya zelf niet heeft ge
moord met een machete, waren
haar daden achter de schermen
volgens de aanklacht nog veel ern
stiger dan die van de kansarme
jongeren die ze ophitste om Tut
si's te doden. Nadat ze hen had ge
ronseld met geld, kleding en eten.
De rechter achtte dat gisteren be
wezen. Hij veroordeelde de gebo
ren Rwandese tot zes jaar en acht
maanden celstraf wegens op
ruiing tot genocide in Rwanda
tussen 1990 en 1994. Op het diep
tepunt van de Rwandese burger
oorlog werden in drie maanden
tijd zo'n 800.000 Tbtsi's en gema
tigde Hutu's afgeslacht.
De uitspraak is een enorme teleur-
Basebya zong en danste
voor groepen jongeren met
machetes, die zongen: La
ten we ze allemaal uitroeien
Yvonne Basebya (m) tijdens de rechtszaak, waarin ze tot bijna zeven jaar celstraf werd veroordeeld, foto Jerry Lampen/ANP
stelling voor het Openbaar Minis
terie, dat levenslang had geëist.
Vier jaar lang hebben justitie en
politie gewerkt aan de zaak tegen
Basebya. Zij kwam in 1998 naar
Nederland en kreeg in 2004 de
Nederlandse nationaliteit. Om die
reden stond ze niet voor het
Rwanda-tribunaal, een lokale
Rwandese rechtbank of het Inter
nationaal Strafhof, maar - als eer
ste genocideverdachte sinds de
Tweede Wereldoorlog - voor de
'gewone' rechtbank in Den Haag.
Om duidelijk te maken dat Neder
land geen vrijhaven is voor oor
logsmisdadigers, zette justitie
man en macht op de zaak. Meer
dan zeventig getuigen in negen
landen zijn gehoord, vaak dagen
lang. Hun verklaringen vormen
het enige bewijs. Dat de genocide
bijna twintig jaar geleden plaats
vond, onder omstandigheden die
voor Nederlanders amper voorstel
baar zijn, maakte de zaak volgens
de rechter extra complex.
De climax van het proces voltrok
zich gisteren tijdens een onwerke
lijke voorstelling in een uitpuilen
de rechtszaal. De ene helft van de
aanwezigen, familie en vrienden
van Basebya, luisterde via tolken
naar de verhalen over de gruwelij
ke burgeroorlog in Rwanda die zij
van dichtbij hebben meegemaakt.
De meeste Nederlandse toehoor
ders kennen die verhalen alleen
uit de media. En van het witte
doek misschien, uit de film Hotel
Rwanda. Paul Rusesabagina, de
hotelmanager waar die film op is
gebaseerd, was een van de getui
gen in de zaak tegen Basebya. De
Hutu redde de levens van meer
dan duizend Hitsi's door ze te la
ten schuilen in Hotel des Mille
Collines. Als lid van de Rwandese
elite kwam Basebya regelmatig in
dat chique hotel. Samen met haar
man, die parlementslid was.
Betrokkenheid bij een massa
moord in de kerk waar ze in het
koor zong, verraad van TXitsi's die
bij haar buren zaten ondergedo
ken: wegens gebrek aan hard be
wijs kon de rechter de meeste be
schuldigingen niet bewezen ver
klaren. Tot zijn spijt, zei hij, kon
hij daarom niet meer straf opleg
gen dan de maximale straf voor
herhaaldelijke opruiing tot genoci
de. Een misdaad waar tegenwoor
dig dertig jaar cel op staat.
De rechter nam Basebya kwalijk
dat ze nooit 'inzicht, inkeer en
spijt' heeft betuigd en 'geen enke
le empathie' heeft getoond met
nabestaanden van de slachtoffers.
Vlak voor haar arrestatie in 2010
noemde ze Hitsi's nog 'kakkerlak
ken', bleek uit telefoontaps.
Het OM gaat mogelijk tegen het
vonnis in beroep. Ook Basebya's
advocaat Victor Koppe toonde
zich teleurgesteld. „Het vonnis
toont weinig begrip voor de com
plexe werkelijkheid in het Rwan
da van toen." Hij adviseert zijn
cliënt eveneens in beroep te gaan.
