t
geven kleur aan de tijdgeest
1 tl «ouJf
L_
ZEELAND 29
C
WOENSDAC 27 FEBRUARI 2013
dubbel
Ze komen pas beschikbaar bij
haar overlijden, dat heeft ze nota
rieel laten vastleggen. Ze heeft
ook bepaald dat haar dagboeken
anoniem in het bestand van het
archief worden opgenomen. Nie
mand hoeft te weten van wie de
zielenroerselen in de dagboeken
precies afkomstig zijn.
Ze werd in 1934 in een joods ge
zin geboren in Rotterdam, Katen-
drecht. Tijdens de oorlog zat ze
ondergedoken bij de directeur
van diergaarde Blijdorp. „Ach",
zegt ze, „ik ben voor het geluk ge
boren. Er waren altijd mensen die
me vriendschap gaven." Haar
moeder werd verraden voor het
niet dragen van de Davidsster en
kwam om in een concentratie
kamp. Ze verloor de helft van
haar familie: behalve haar moeder
ook grootouders, ooms, tantes.
Toen ze naar de mulo ging - ze
was een jaar of dertien - is ze aan
haar eerste dagboek begonnen.
De vrouw met wie haar vader her
trouwde gooide al die jonge pen
nenvruchten weg. Zo zou het tot
1989 duren voor ze weer haar toe
vlucht nam tot een hoogstper
soonlijk schrift.
Ze laat de stapel in de kast in haar
slaapkamer zien. Alle schriften
zijn in leer gevat, zwart, groen,
geel en bruin. Met gouden slotjes.
Die zijn meer dan sier: niemand
krijgt inzage in haar schriften.
Nee, ook haar man niet. „Wat ik
schrijf gaat over mijn gevoel, ik
ben heel openhartig, dat laat ik
niemand lezen."
Haar eerste man, Pieter Le Noble,
was fotograaf. Zij was zijn model.
Vandaar het grote aantal fotoal
bums. Haar schoonvader had een
leesportefeuillebedrijf. Niemand
van de familie wilde het overne
men. Sifra wel, ze bouwde het uit
tot Leeskring Le Noble. In 1974
verhuisde ze van Rotterdam naar
Nieuwerkerk op Schouwen-Dui-
veland. In 2004 betrok ze met
haar derde man een appartement
in hartje Goes. Na bijna veertig
jaar voelt ze zich Zeeuwse.
Ze heeft geen vaste momenten
waarop ze schrijft. Als ze slecht
kan slapen, dan neemt ze gerust
haar pen ter hand. Maar ook als ze
iets heeft meegemaakt waarvan
ze denkt: dat wil ik niet vergeten.
Bijvoorbeeld de steenlegging op
de Joodse Begraafplaats vorig jaar
in Rotterdam, en haar ontmoe
ting met burgemeester Abouta-
leb. Twee weken terug zag ze de
film Amour. Ook daarover moest
ze schrijven. „Ik heb het in mijn
dagboek niet over het weer of an
dere kleinigheden. Alleen als iets
me raakt kan ik erover schrijven.
Over vriendschappen, maar ook
dat ik kwaad was op mijn man en
de nieuwe rol behang die ik kocht
om hem daarachter te plakken. Ik
hoor het wel eens om me heen,
een man die helemaal overstuur
is na het vinden van het dagboek
van zijn overleden vrouw. Ze
blijkt dan vooral negatieve dingen
over hem geschreven te hebben.
Dat is typisch voor een dagboek:
wat je over je gevoelens schrijft is
vaak overtrokken."
Een enkele keer leest ze in een
oud dagboek, van 25 jaar geleden.
„Dan heb ik het gevoel: ben ik
dat? Hoe is het mogelijk! Ik merk
wel dat ik in mijn leven overwe
gend plezier heb. Dat komt door
mijn karakter."
Sinds ze weet dat haar dagboeken
naar het archief zullen gaan, heeft
ze even moeten wennen. „Ik
schrijf met meer schroom", zegt
ze. Maar dat is een kwestie van
tijd. Volgende week gaat ze met ie
mand praten, die 45 jaar in Dier
gaarde Blijdorp heeft gewerkt. Ia,
daar gaat ze ook weer over schrij
ven. „Het dagboek helpt om het
bestaan leuk te houden. Ik maak
dingen mee en ik schrijf erover:
zo leef ik eigenlijk dubbel."
Er bestonden al andere dagboekar
chieven in Nederland, zoals bij
het NIOD Instituut voor Oor-
logs-, Holocaust- en Genocidestu
dies. Maar die beperken zich tot
een enkele periode. Het NDA ver
zamelt dagboeken van alle tijden.
En naast dagboeken ook briefwis
selingen en poëziealbums.
Het idee werd geboren door een
bezoek aan het dagboekarchief in
het Duitse Emmendingen, dat op
zijn beurt is geïnspireerd op een
soortgelijk instituut in Italië. „In
de jaren zestig groeide bij histori
ci de gedachte dat het niet alleen
gaat om de grote geschiedenis
van oorlogen en revoluties, maar
dat juist gewone mensen de ge
schiedenis inkleuren", verklaart
Soeting het belang van de 'anonie
me' journaals. Bovendien: waar
om zou je de verhalen die men
sen zo lang over zichzelf hebben
opgetekend, zomaar weggooien?
„Mensen leggen dingen vast, dat
moet je bewaren. Maar soms wil
len ze dagboeken van hun overle
den geliefden niet in huis heb
ben. Zoals de man die de dagboe
ken kwam brengen van zijn jong
overleden dochter. Het was te aan
grijpend voor hem ze te bewa
ren", zegt Soeting. „Maar weg
gooien? Nee, dat kon hij niet."
Een team van tien vrijwilligers
van het NDA zorgt voor de archi
vering. Ze bekijken waar de dag
boeken over gaan, uit welke tijd
ze stammen en rubriceren ze aan
de hand van formulieren. Vervol
gens worden ze op steekwoorden
in de computer ingevoerd. De dag
boeken worden gekopieerd en de
originelen in een speciale ruimte
bewaard. Niet iedereen heeft er
toegang toe; alleen onderzoekers
met een vast omschreven doel
kunnen ze bekijken. Het gaat uit
eindelijk wel om heel persoonlij
ke verhalen, reden ook waarom
het archief niet op internet zal
zijn in te zien.
Maar wie is er nou geïnteresseerd
in het privé-leven van Jan
Modaal? Vergis je niet. Voor we
tenschappers kan de materie van
grote waarde zijn, stelt Soeting.
„Je kunt uit dagboeken veel halen
over de tijdgeest, dat is interes
sant voor historici. Zo is het
opvallend dat veel dagboeken uit
Sifra Dasberg foto's Mechteld Jansen
de Tweede Wereldoorlog de oor
log nauwelijks vermelden. Men
sen schreven in hun dagboek om
zichzelf op te monteren. Wel gaat
het in passages uit de Honger
winter van 1944 vaak over eten.
Dat ligt voor de hand. Het is een
mooie illustratie bij de geschied
schrijving", zegt Soeting.
Volgens haar zijn de documenten
ook voor Neerlandici van belang,
vanwege het verschil in taalge
bruik toen en nu. Voer voor psy
chologen zijn ze eveneens. „Hoe
gingen mensen vroeger om met
depressie, kenden ze dat woord
toen al?"
Of de verslaglegging in de dagboe
ken altijd op waarheid berust, is
onmogelijk te achterhalen, erkent
Soeting. Maar dat vindt ze niet
erg, het gaat haar om de verhalen.
„En wat is de waarheid? Herinne
ringen zullen altijd vervormd
zijn, bij iedereen. Als een dagboek
schrijver een geheel vertekend
beeld geeft van zichzelf of van de
werkelijkheid, kan dat juist inte
ressant zijn. Want waarom doet
iemand dat?"
~Z—
<3> «Oc~ V
rv
Fragment uit het dagboek van Sifra Dasberg
Wie dagboeken aan het Nederlands Dagboek Archief wil aan
bieden kan contact opnemen:
e-mail: info@dagboekarchief.nl
website: www.dagboekarchief.nl
lï i~
