GEZOND 7
Hoe gemakkelijk
we paracetamol
ook gebruiken,
het is en blijft een
geneesmiddel
OUDER DAN ASPIRINE
DINSDAG 26 FEBRUARI 2013
Nieuwe website over
vrouwengezondheidszorg
Gezondheidsvoorlichting is voorna
melijk gebaseerd op medische kennis
bij mannen. Het vrouwenlichaam is
echter op tal van punten anders dan
dat van een man. Hierdoor krijgen
vrouwen gezondheidsvoorlichting die
niet altijd klopt. Het UMC Utrecht
doet hier nu iets aan met de website
'VrouwMC, thuis in je lijf. Deskundi
gen bieden op deze site (wetenschap
pelijk onderbouwde) medische infor
matie aan die specifiek gericht is op
gezondheid en ziekte bij vrouwen.
www.vrouwmc.nl
Foliumzuur zwangere verkleint
kans op autisme bij baby
Vrouwen met een kinderwens die
extra foliumzuur slikken, verkleinen
hierdoor niet alleen de kans dat hun
kind geboren wordt met een open
ruggetje (spina bifida) of met een ge
spleten gehemelte ('hazenlip'), maar
ook de kans dat hun kind een autisti
sche stoornis ontwikkelt. Dit blijkt uit
een onderzoek onder 85.000 Noorse
vrouwen. Van de vrouwen die folium
zuur slikten, kreeg 0.10 procent een
kind met een autistische stoornis,
van de vrouwen die geen foliumzuur
slikten 0.21 procent.
http://bit.ly/X5SZK5
Maagzweerbacterie biedt
niet alleen kommer en kwel
Helicobacter pylori, de bacterie die
maagzweren en maagkanker kan ver
oorzaken, heeft ook een goede kant.
De aanwezigheid van de bacterie in
de maag verkleint - door het stimule
ren van de aanmaak van hormonen
door de maagwand - de kans op dia
betes (suikerziekte) en overgewicht,
blijkt uit proeven met muizen. Bij
veel mensen die de bacterie in hun
maag hebben, overheerst waarschijn
lijk de gunstige werking van de bacte
rie.
http://bit.ly/15eZoci
Medicijn tegen reisziekte werkt
ook tegen angststoornis
Scopolamine, een medicijn tegen
reisziekte, kan ook het effect van de
behandeling van angststoornissen
verbeteren. Toedienen van een klei
ne hoeveelheid scopolamine ver
groot het effect van 'blootstellings
therapie', een behandeling waarin
de angstveroorzakende prikkel
wordt toegediend in een veilige om
geving. Scopolamine vergroot de
kans dat de prikkel ook buiten de
veilige omgeving geen angst meer
oproept.
http://bit.ly/UisCUo
maar geen snoepje
door Marten Dooper
illustratie Censuur
Precieze cijfers zijn er
niet, maar er gaan in
Nederland naar schat
ting per jaar tussen de
twintig en dertig mil
joen doosjes parace
tamol over de toon
bank. Voor het merendeel bij dro
gist of supermarkt. De rest ver
koopt de apotheek; meestal zon
der recept, soms (speciale sterkte)
op recept. De afgelopen tijd was
paracetamol regelmatig met alar
merende krantenkoppen in het
nieuws.
In mei meldden Spaanse onder
zoekers een verband tussen het
gebruik van paracetamol door jon
ge kinderen en astma bij deze kin
deren. De Spanjaarden waren ove
rigens niet de eersten die dit op
merkten. Een jaar eerder al trok
ken Amerikaanse onderzoekers
eenzelfde conclusie: hoe meer pa
racetamol kinderen slikken, des
te vaker hebben zij astma. Afgelo
pen december berichtten onder
zoekers van het Rotterdamse Er-
asmusMc op grond van gegevens
van tienduizend kinderen dat
vrouwen die tijdens de zwanger
schap paracetamol gebruiken,
meer kans hebben dat hun zoon
ter wereld komt met niet-inge-
daalde zaadballen.
Ook die mededeling was niet de
eerste over dit onderwerp. Begin
2011 constateerden Deense onder
zoekers ook al dat het gebruik van
paracetamol in de zwangerschap
samenviel met het vaker voorko
men van niet-ingedaalde zaadbal-
,\%P\
I Vi 1
len. En, als klap op de vuurpijl,
zijn sinds 10 januari van dit jaar
verpakkingen met meer dan vijf
tig tabletten paracetamol niet
meer vrij verkrijgbaar. Om het ri
sico op vergiftiging te verkleinen.
En wij altijd maar denken dat pa
racetamol zo'n veilig middel is.
Moeten we ons nu echt zorgen
maken als we paracetamol gebrui
ken? „Dat valt wel mee", reageert
Eugène van Puijenbroek. Hij is
verbonden aan LAREB, het Neder
lands kennisinstituut over de vei
ligheid van medicijnen, waar de
telefoon naar aanleiding van het
Rotterdamse onderzoek enige tijd
Eugène van Puijenbroek
roodgloeiend stond. „Het feit dat
de Rotterdamse onderzoekers,
evenals hun Deense collega's eer
der, een verband vinden tussen
het gebruik van paracetamol en
het iets vaker voorkomen van niet
ingedaalde zaadballen bij jonge
tjes, wil nog niet zeggen dat het
gebruik van paracetamol ook ver
antwoordelijk is voor het niet in
dalen van de zaadballen. Van de
vrouwen die een zoon kregen
met niet-ingedaalde zaadballen,
hadden er iets meer tijdens de
zwangerschap paracetamol ge
bruikt dan van de vrouwen die
een zoon kregen bij wie de zaad
ballen wel waren ingedaald. Dat
is alles. Daarnaast is er de vraag:
wat zou je dan moeten innemen
bij pijn of koorts in de zwanger
schap? Van andere pijnstillers, bij
voorbeeld ibuprofen, weten we in
ieder geval zeker dat ze meer risi
co's opleveren tijdens de zwanger
schap dan paracetamol."
Iets vergelijkbaars geldt voor het
onderzoek dat paracetamol kop
pelt aan astma bij jonge kinderen.
Het feit dat beide zaken tegelijk
voorkomen, is nog (lang) geen be
wijs dat het een het ander veroor
zaakt. Sterker nog, de relatie kan
zelfs omgekeerd zijn, meent de
Groningse huisarts Alfred Sachs,
gespecialiseerd in longonderzoek.
„Kinderen met astma hebben va
ker last van luchtwegontstekin
gen en gebruiken dus waarschijn
lijk vaker paracetamol om de
koorts en pijn te onderdrukken.
In de dagelijkse praktijk heb ik
nog nooit iets gemerkt van een
mogelijk verband tussen parace-
tamolgebruik en het ontstaan of
verergeren van astma. We schrij
ven juist paracetamol voor omdat
er slechte ervaringen op dit ge
bied zijn opgedaan met aspirine.
Bovendien luidt de Nederlandse
aanbeveling: nooit langer dan
twee weken aan een stuk parace
tamol gebruiken."
Met die laatste opmerking raakt
Sachs de kern van de zaak: parace
tamol is een medicijn, geen snoep
je. „Hoe gemakkelijk het ook te
verkrijgen is en hoe gemakkelijk
we het gebruiken, paracetamol is
en blijft een geneesmiddel", bena
drukt Van Puijenbroek. „En aan
het gebruik van een geneesmid
del kleeft altijd wel enig risico.
Lees daarom altijd in de bijsluiter
onder welke omstandigheden je
het mag gebruiken en vooral hoe
je het moet gebruiken. Dus hoe
veel en hoelang."
Want dat ook paracetamol bij ver
keerd gebruik gevaarlijk kan zijn,
is al lang bekend. In 1976, kort na
dat paracetamol was begonnen as
pirine te verdrijven als pijnstiller,
beschreven artsen van het Natio
naal Vergiftigingen Informatie
Centrum van het RIVM in een ar
tikel in het Nederlands Tijdschrift
voor Geneeskunde de eerste geval
len van vergiftiging met parace
tamol in Nederland. „Als een vol
wassene 10 gram paracetamol of
meer in één keer inneemt, ont
staat schade aan de lever", weet
Chiel Hekster. Hij is emeri
tus-hoogleraar Klinische Farma
cie en lid van het College ter Be
oordeling van Geneesmiddelen,
de instantie die bepaalt welke ge
neesmiddelen in Nederland ver
kocht mogen worden en via wel
ke kanalen. „Wie 20 tot 25 gram
paracetamol in één keer inneemt,
overlijdt als er niet snel wordt in
gegrepen." Om de kans op zo'n
overdosis te verkleinen, pleitten
de drie artsen destijds al voor
maatregelen die de vrije verkoop
van paracetamol zouden beper
ken. Zonder succes, want tot dit
jaar werd paracetamol - in een
maximale sterkte van 500 milli
gram per tablet - juist steeds ge
makkelijker verkrijgbaar. Sinds
2002 hoeft de verpakking bijvoor
beeld niet meer achter de toon
bank te liggen en is paracetamol
in verpakkingen van maximaal
twintig tabletten ook verkrijgbaar
in supermarkten en tankstations.
Inmiddels is het aantal vergiftigin
gen met paracetamol flink geste
gen. In 2011 werd het Nationaal
Vergiftigingen Informatie Cen
trum 2.762 maal geraadpleegd we
gens een geval van paracetamol-
vergiftiging. Daarmee is dit mid
del lijstaanvoerder wat betreft het
aantal meldingen.
Hekster: „Hoewel niet bekend is
op welke manier mensen de para
cetamol hebben aangeschaft die
tot een overdosis heeft geleid,
heeft het College ter Beoordeling
van Geneesmiddelen geoordeeld
dat het zinvol is de beschikbaar
heid van dit geneesmiddel te be
perken. Bij drogist en apotheek is
paracetamol zonder recept nu
nog verkrijgbaar in doosjes van
maximaal vijftig tabletten. De
kleinere verpakking is tevens een
signaal dat paracetamol bedoeld
is voor kortdurend gebruik."
Hekster geeft volmondig toe dat
dit besluit niet meteen een einde
maakt aan de vergiftigingen met
paracetamol. „Wie echt wil, kan
altijd een dodelijke dosis bij el
kaar shoppen in verschillende su
permarkten, drogisterijen en apo
theken. We moeten met onze ad
viezen altijd balanceren tussen be
tutteling enerzijds en eigen ver
antwoordelijkheid van de burger
anderzijds."
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
Amerikaans chemicus Harmon
Northrop Morse (1848-1920)
was in 1877 de eerste die para
cetamol, voluit para-acetylamino-
phenol geheten, in zijn laborato
rium maakte.
In 1893 testte de Duitse arts
Joseph von Mehring het middel
als pijnstiller bij mensen.
Vanwege vermeende bijwerkin
gen gaf Von Mehring de voorkeur
aan een andere nieuwe pijnstiller
die hij had getest, fenacetine.
In 1899 introduceerde Bayer aspi
rine. Dit werd al gauw de meest
gebruikte vrij verkrijgbare pijnstil
ler.
In 1948 werd duidelijk dat de bij
werkingen die paracetamol in
1893 vertoonden, veroorzaakt wa
ren door een verontreiniging in
het preparaat. Dit betekende het
begin van de opmars van parace- -
tamol als pijnstiller.
Doordat paracetamol, anders dan
aspirine, geen maagklachten ver
oorzaakt, nam paracetamol vanaf
de jaren zeventig geleidelijk de po
sitie van aspirine over als meest
verkochte pijnstiller.
