SPECTRUM 5
J-
Er moeten
plekken
blijven waar
een religie
wordt
beoefend,
anders
verdwijnt ze.
Zonder
gemeenschap
is er
uiteindelijk
ook geen
boodschap
ZATERDAG 23 FEBRUARI 2013
Mensen tussen de
30 en 40 jaar hebben
op zich nog best be
langstelling voor de
kerk, blijkt uit onder
zoek van PKN.
foto Roos Koole/ANP
te krampachtig over doen. Zolang de
boodschap maar overeind blijft. Dan
komt er vanzelf iets nieuws."
Sake Stoppels, universitair docent
praktische theologie aan de Vrije Uni
versiteit, vindt dat te gemakkelijk. „Er
moeten plekken blijven waar een reli
gie wordt beoefend, anders verdwijnt
ze. Zonder gemeenschap is er uitein
delijk ook geen boodschap", stelt Stop
pels. Mede daarom vindt hij de pio-
niersplekken 'heel zinvol'. Stoppels
zegt dat de kerk zichzelf ermee een
spiegel voorhoudt: „De gemeenten
van de PKN zijn er al zo lang, dat ze
hun bestaan voor vanzelfsprekend
hielden. Waar zouden ze zich druk
om maken? Maar met het inrichten
van de pioniersplekken wordt de PKN
gedwongen zich te realiseren wat ze
nu eigenlijk nog beoogt."
Om het de pioniersplekken niet te las
tig te maken, zitten ze minder vastge-
timmerd in een kerkorde. Ze zijn
vrijer in hun doen en laten, informe
ler ook. Op die manier is de drempel
voor belangstellenden lager, hoopt de
PKN. Sommigen vrezen dat in die 'los
heid' ook een gevaar schuilt: pioniers-
plekken zouden kunnen verworden
tot sektarische clubjes die zich scha
ren rond een charismatische leider.
Dat loopt niet altijd even goed af.
Stoppels erkent het risico: „Pioniers
zijn per definitie eigenzinnig en dat is
ook noodzakelijk, anders speel je niks
klaar." Niettemin denkt de weten
schapper dat het wel zal loslopen. Hij
heeft nog niet gehoord van 'eigenhei
mers die hun eigen gang gaan'. „De
PKN heeft een florerende overlegcul-
tuur met de pioniersplekken en er be
staat veel feedback over en weer."
In de oude kerk van Jorwerd komt
sinds eind oktober iedere woensda
gochtend een clubje mensen van wis
selende samenstelling bijeen. Ze le
zen uit de Bijbel, zingen liederen met
elkaar en mediteren, onder het motto
stilte, bezinning, verbinding. De pio-
niersplek Nijkleaster ('nieuw kloos
ter') is een initiatief van dominee
Hinne Wagenaar in samenwerking
met zijn gemeente Westerwert en de
PKN. Stap voor stap moet het leiden
tot de totstandkoming van een protes
tants klooster, een retraitecentrum
waar mensen kunnen verblijven, om
rust te vinden en op adem te komen.
Het gastenverblijf moet nog worden
gebouwd. „Hopelijk komen er in ande
re PKN-gemeenten ook dit soort pro
jecten van de grond en verspreidt
Nijkleaster zich als een olievlek over
Nederland", mijmert Wagenaar na-af
loop van de korte dienst.
Vast onderdeel van de woensdagoch
tendbijeenkomsten is een wandeling
(de 'kuier'). Een kluitje van zo'n tien
belangstellenden legt deze ijskoude
ochtend de ongeveer 6 kilometer door
de besneeuwde weilanden rond Jor
werd af. Het eerste deel zwijgend.
Dan houdt de groep stil en geeft Wa
genaar een opdracht. Even daarvoor
in de kerk heeft hij uit Matteüs 4 voor
gelezen, de verzoeking van Christus
door de duivel in de woestijn. „Welke
verleidingen spelen jullie parten?
Geld? Macht? Roem? Denk daar eens
over na", zegt de predikant tegen de
wandelaars. Zwijgend zet het clubje
zich weer in beweging. Pas het laatste
stuk van het pad mag er weer worden
gesproken en kan ieder zijn bevindin
gen onderling delen. Het hoeft niet.
Niets is hier verplicht.
Een bekend gezicht van Nijkleaster is
dat van Henk Kroes, oud-voorzitter
van de Vereniging de Friesche Elfste
den. Hij heeft nu de hamer in handen
van de stichting achter het klooster.
Al wandelend vertelt Kroes. „Mensen
zijn zoekende, Nijkleaster wil hen iets
aanreiken. En nee, het gaat niet om
zieltjes winnen."
Willem en Jacqueline Feijten wonen
vlakbij Nijkleaster. De vijftigers heb
ben veel gereisd. „Ik heb daardoor ge
flirt met veel religies, maar kwam uit
eindelijk toch weer uit bij het chris
tendom. Al wilde ik dat helemaal
niet. Maar Nijkleaster biedt mij een
manier van geloven waar ik blij van
word. Zonder dogma's en regels", ver
klaart Jacqueline haar komst naar Jor
werd. „Ik ben altijd aan het rennen,
wil altijd iets nieuws", vult Willem
zijn echtgenote aan. „Het één is nog
niet af of het volgende begint alweer.
Maar de samenzang hier, de herhaling
ervan, werkt als een mantra. Het
maakt me rustig."
Moderne tijden kunnen niet zonder
internet en dus opent de PKN ook
daar het offensief. Komende zomer
gaat Mijnkerk.nl van start: een virtue
le pioniersplek, bestaande uit een in-
ternetpastor, een webredacteur en
een communitymanager die de socia
le media in de gaten houdt. Via Twit
ter en Facebook zullen geïnteresseer
den de digitale kerk worden ingelokt
om zo in gesprek te komen met el
kaar. Het initiatief mikt op mensen
die ooit wel bij een kerk hebben ge
hoord, maar daarvan zijn afgedwaald,
vertelt Hans van Ark. „Uit onderzoek
bleek dat we ons vooral niet op ieder
een moesten richten. Iedereen is nie
mand in dit geval en dan schiet je je
doel voorbij."
Bijzonder aan Mijnkerk.nl is, dat het
geen 'zender-ontvanger'-site wordt.
Veel kerken zetten nu integraal de
zondagse eredienst op hun site. De be
zoeker kan die beluisteren. Mijn-
kerk.nl moet uitdrukkelijk interactief
worden, vertelt Van Ark. Momenteel
wordt er onderhandeld met een predi
kant die de eerste digitale voorganger
van Nederland zal worden. Rond Pink
steren gaat de site de lucht in.
De PKN wil het aantal pioniersplek
ken de komende vier jaar uitbreiden
van zes naar honderd. Een ambitieus
voornemen, erkent Van Ark. Maar hij
wil niet horen van een wanhoopsof
fensief. Van Ark wijst op de Britse
Fresh Expression-beweging binnen de
Anglicaanse kerk. Die wist met een
soortgelijk programma sinds 1990
meer dan duizend nieuwe kerkelijke
gemeenten in het leven te roepen.
„Noem het eerder een offensief van
hoop", zegt Van Ark. „Als je niets
doet, lopen de mensen hoe dan ook
weg. Op deze manier proberen we ten
minste iets."
Wetenschapper Stoppels staat er dub
bel in: „Ja, er is paniek binnen de
kerk, de bakens moeten worden ver
zet. Een deel van de vernieuwing is
defensief, maar het is niet het hele ver
haal. De PKN investeert wel vanuit
een visie. Al is het niet reëel te gelo
ven dat dit nieuwe type gemeente de
kerk zal redden."
Dominee Visser is uitgesproken als al
tijd: „We zijn niet meer die kloterige,
hoogmoedige en alles regulerende
kerk. De PKN is kameraadschappelijk
en creatief geworden. Er is nog maar
een halfjaar geld voor ons project op IJ-
burg, daarna moeten we verder zien.
De PKN heeft evengoed het lef gehad
eraan te beginnen. Juist daarom ben
ik zo trots op die kerk."
In De Binnenwaai zit Branislav Miku-
lic (61). De Bosnische Kroaat is via
een baptistengemeente in Dublin in
de protestantse wereld terechtgeko
men. In de jaren '90 werkte hij op het
Nederlandse ministerie van Economi
sche Zaken, nu brengt hij een sabbats
jaar door in Amsterdam. „T\vintig jaar
lang was ik bezig met spiritualiteit:
wat is de essentie van het leven? Ik
kon het antwoord niet vinden in het
marxisme, niet in het materialisme.
Het uiteindelijke antwoord is liefde,
dat vond ik in de Bijbel." Mikulic'
glimlach is zacht en vredig. Hij brengt
zijn woorden direct in praktijk: bij
het afscheid omhelst hij vol warmte
zijn vragensteller en zegt: „I love you,
man!"
reageren?
spectrum@depersdienst.nl