GEZOND 1
Stel: je vindt jezelf te dik en wilt afslanken.
Kwestie van meer sporten en minder eten zou je
denken. Niet dus. Het kan ook geen kwaad eens
goed te letten op het eetgedrag dat je vertoont in
het bijzijn van anderen. Zien eten, doet eten, stelt
gedragswetenschapper Roel Hermans.
Het kopieergedrag
vonden we bij
snacks maar ook
bij gezond voedsel
en hele maaltijden
DINSDAG 19 FEBRUARI 2013
Onderzoeker
Roel Hermans (29)
Opleiding: Pedagogische
Wetenschappen
Hermans: „Ik heb voor mijn
afstuderen een scriptie ge
schreven over de invloed van
films op alcoholgebruik. Die
is beloond met de Universitai
re studieprijs van de Radboud
Universiteit Nijmegen, een
prijs voor de beste scriptie
op het gebied van de Sociale
Wetenschappen.
Werkgever Radboud
Universiteit Nijmegen
foto Bert Beelen
Functie: Promovendus Ont-
wikkelingspsychopathologie
Titel promotieonderzoek:
Geef me een rem! De invloed
van de aanwezigheid van an
deren op eetgedrag.
Aantal proefpersonen: Acht
onderzoeken waarin een actri
ce de proefpersonen ont
moette. Iedere keer ging het
om tussen de 60 en 120
proefpersonen. Zij dachten
dat ze voor iets anders kwa
men en wisten niet dat ze
werden gefilmd.
Vervolgonderzoek: onder
zoeken van de effectiviteit
van een preventiecampagne
gericht op sociale weerbaar
heid en roken, drinken en blo
wen bij jongeren. Daarnaast
meer studies naar imitatie
van eetgedrag of stimuleren
van gezond eetgedrag.
Jij een snack?
k ook
iets lekkers!
door Moniek Hüsken
illustratie Censuur.com
Vaak denken we dat
we autonome we
zens zijn. Dat we al
les zelf in de hand
hebben en ons ge
drag kunnen stu
ren door 'bewuste
keuzes' te maken. Tot op zekere
hoogte is dat ook zo. Maar tegelij
kertijd zijn we zo beïnvloedbaar
en stuurbaar als maar wat, zo
toont de wetenschap weer eens
aan.
Onlangs verscheen een studie
van de Universiteit Utrecht. We
tenschappers hadden daar bordjes
op de liftdeuren gehangen met de
boodschap: 'Als je de trap neemt,
verbruik je elf keer zo veel calorie
ën'. De bordjes hadden effect: er
werden 11 procent meer traplo
pers geregistreerd. Eerder al toon
de onderzoek van de Universiteit
Maastricht aan dat voetstapjes op
de vloer in de richting van het
trappenhuis ook werken. En dat
mensen liever de trap nemen als
een trappenhuis er wat gezelliger
uitziet. Terwijl iedereen rationeel
had kunnen verzinnen dat het
goed is de trap te nemen, gebeur
de het pas na een subtiele hint.
De Nijmeegse gedragsweten
schapper Roel Hermans onder
zocht hoe de omgang met ande
ren onbewust een rol speelt bij
ons eetgedrag. Eerder toonde hij
met zijn scriptie aan dat als men
sen naar een film kijken waarin
veel gedronken wordt, zij zelf ook
meer gaan drinken. Dat onder
zoek gebeurde een jaar of vijf gele
den in een nagebouwd kroegje
waar proefpersonen twee verschil
lende films te zien kregen:
40 days en 40 nights en American
Pie 2. In de laatste film wordt veel
gefeest en gedronken. Dat is ook
te merken aan de hoeveelheid
drank die er tijdens deze film
door de proefpersonen werd ge
nuttigd: veel meer dan bij de eer
ste film. „Nu heb ik bekeken of
mensen door anderen beïnvloed
worden als ze eten", vertelt hij.
Zonder dat ze wisten wat het wer
kelijke experiment inhield, wer
den studentes getest op hun kopi
eergedrag. Er werd hen gevraagd
naar een huiskamer te komen
voor een experiment. Hier stond
eten, waaronder M&M's, nootjes,
snacks en komkommers.
De studentes werden vergezeld
door een andere vrouw. Wat ze
niet wisten, was dat deze dame
een actrice was en nauwgezet was
geïnstrueerd veel, weinig of niets
te eten. En dat de uitleg die ze kre
gen over wat ze moesten gaan
doen slechts een dekmantel was
voor het eigenlijke doel van het
onderzoek. De onderzoekers had
den namelijk alleen interesse
voor de beelden van een geheime
camera die registreerde in hoever
re de proefpersonen meegingen
in het eetgedrag van de actrice.
Wat blijkt: vrouwen hebben de
neiging zich enorm aan te passen
aan het eetgedrag van de persoon
met wie ze in een ruimte verke
ren. „Zien eten, doet eten", vat de
onderzoeker het samen. „Het kopi
eergedrag vonden we bij snacks
maar ook bij gezond voedsel en
ook bij hele maaltijden."
Vrouwen passen hun eetgedrag
zowel omhoog als omlaag aan dat
van de ander aan. Ze gaan meer
eten als het gezelschap dat doet,
maar ook minder. Dat werd objec
tief vastgesteld omdat de onder-
Roel Hermans
zoeker precies bijhield hoeveel
gram of hoeveel stuks er gegeten
werd. Dat proefpersonen zich lie
ten beïnvloeden, hadden ze zelf
overigens niet door. Hermans:
„Als je hen er later naar vroeg, zei
den ze: 'Nee hoor, ik heb me abso
luut niet laten beïnvloeden'."
Er was één uitzondering: het ont
bijt. „Hierbij waren vrouwen een
stuk minder geneigd meer te
gaan eten als de ander dit deed,
stelt Hermans. „Als de actrice vier
boterhammen bij het ontbijt at,
nam de proefpersoon dit niet klak
keloos over. Dit zou kunnen ko
men omdat ontbijten gebeurt via
vaste gewoontes. Als je gewend
bent een of twee boterhammen
en een kopje koffie te nemen,
wijk je daar blijkbaar niet zo
gauw vanaf. Wanneer de ander
echter niets of heel weinig at, za
gen we wel gewoon dat vrouwen
werden beïnvloed en minder gin
gen eten."
Dat het onderzoek voornamelijk
vrouwen betrof, borduurt voort
op de psychologische literatuur
die er al op dit gebied was. „Dit
soort onderzoeken zijn in het ver
leden ook vaak met vrouwen ge*
daan. Ze zijn meer bezig met ge
wicht, uiterlijk en eten", zegt Her
mans. „Eten wordt gebruikt om
een bepaald beeld van onszelf
neer te zetten. Wie te zwaar is,
wordt als snel gezien als iemand
die gemakzuchtig is en weinig
zelfdiscipline heeft. Wie slank is
daarentegen, wordt vaak als aan
trekkelijker beoordeeld en gezien
als iemand met veel zelfcontrole."
Hermans' resultaten sluiten aan
bij het onderzoek van zijn Cana
dese promotor Peter Herman. Hij
stelt dat de hoeveelheid die wij
eten, afhangt van de sociale con
text. „Tijdens het eten laten we
ons leiden door wat we denken
dat gepast is te eten. We willen in
het bijzijn van anderen bijvoor
beeld niet te gulzig overkomen en
gaan dan onbewust op de rem. Of
juist meer eten als dat wel gepast
is."
Het gezelschap waarin je verkeert
kan dus zowel een rem op je eet
lust zijn, als een stimulans, iets
wat belangrijk is voor de praktijk.
„Meestal zijn mensen zich niet be
wust van de invloed van de ander
op hun eetgedrag. Toch zou dat
wel goed zijn. Dan kunnen ze er
bewust bij stilstaan wat en waar
om ze eten en, mocht dat nodig
zijn, hun gedrag bijsturen."
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
