Spagaat
Ramen open
De katholieke kerk
in Nederland en
de rest van Europa
verkeert al enige
tijd in een identi
teitscrisis. Bij de
keuze voor een
nieuwe paus past
ons dus vooral
bescheidenheid,
zeggen geestelij
ken in het land.
4 SPECTRUM
actueel
Nieuwe paus
nieuwe kansen
Openlijk verklaren dat (nu nog) paus
Benedictus XVI de afgelopen jaren op
menselijk en communicatief vlak
heeft gefaald, dat doet niemand van
de 26 Nederlandse kerkvertegenwoor-
digers die deze krant afgelopen dagen
heeft geïnterviewd. De ondervraag
den vormen samen met honderden
collega-priesters de ambassadeurs van
een geloof dat, afgaand op de grote
leegloop uit kerken, in een identiteits
crisis verkeert en daar moeilijk weer
uit lijkt te komen.
Impliciet rekenen de geestelijken wel
af met het relatief korte tijdperk Bene
dictus, een periode die vooral geken
merkt werd door relletjes over uitspra
ken die de paus deed over bijvoor
beeld voor de kerk lastige thema's als
homoseksualiteit en abortus. Veel
geestelijken voelden dat ze de afgelo
pen jaren in de verdediging werden
gedrukt, niet in het minst door de
misbruikschandalen die boven kwa
men drijven. Die problemen louter
toeschrijven aan de leiding in het Vati-
caan doen de geraadpleegde kerkverte-
genwoordigers niet. De Westerse we
reld is nu eenmaal sterk geseculari
seerd, constateren ze, waardoor het ge
loof ook in het geïndividualiseerde
Nederland in toenemende mate een
marginale rol speelt.
Toch laten veel priesters die deze
krant heeft gesproken, weten dat de
aanstelling van een nieuwe paus, nieu
we kansen voor hun geloof biedt. Al
thans voor die groep gelovigen in Ne
derland die de kerk trouw zijn geble
ven. De grote massa terughalen, lijkt
de geestelijken sowieso niet reëel.
Daarmee legt de kerk zich dus neer
bij haar krimp.
De katholieke kerkvertegenwoordi-
gers in Nederland zijn zich terdege be
wust dat ons land in de benoemings
procedure rond de nieuwe paus met
slechts één stem niet veel invloed
heeft. De profielschets die ze voor
ogen hebben, moet dan ook niet wor
den gezien als een wens voor de Ne
derlandse katholieke kerk, eerder een
wens voor een toekomstbestendige ka
tholieke kerk op mondiale schaal. De
nieuwe paus moet geen 'museumbe
waarder' of'kamergeleerde' zijn. Laat
hem vooral weer een 'mensenpaus'
worden: communicatief en charisma
tisch. Een eigenschap die sommige on
dervraagden afgelopen tijd wel heb
ben gemist. Zij zien in de paus liever
een man die, zoals pastoor Gerard Pe
ters van de Gelderse parochie De Le
vensbron het stelt, „de tekenen van
de tijd verstaat en met beide benen in
de wereld staat." Aan de hiërarchie
binnen de kerk hoeft volgens de mees
ten niet getornd te worden. „De hië
rarchie is eigen aan de kerk. Het paus
schap is van God gegeven, dus van bo
venaf', zegt de Almelose vicaris-gene
raal Alphons Woolderink. Maar het
pastorale in de paus, de omgang met
de dagelijkse dilemma's van de gelovi
gen, dat is waar veel geestelijken wel
behoefte aan hebben. Aan iemand die
met zijn centrale gezag in Rome welis
waar de eenheid binnen de rooms-
katholieke kerk bewaart, maar die
niet alleen maar regels van bovenaf
oplegt. Sommigen zijn daar uitgespro
ken in. Pastoor Jo Janssen van de Sint
Petrus parochie in het Limburgse Ber
gen: „Het Vaticaan zal veel transparan
ter moeten worden. Weg met die on
doorzichtige ramen. Je moet de ker
ken de kans geven hun eigen levensge
voel en cultuur te uiten. Niet van dat
benauwende, zoals overal dezelfde li
turgie opleggen." Hij krijgt daarin bij
val van anderen. Ook Koos Tolboom,
pastoor in Assen, vindt dat de paus
„de ramen in Rome open moet zet
ten. Het Vaticaan moet minder met
de rug naar de wereld staan en meer
oog hebben voor wat speelt in de loka
le geloofsgemeenschappen."
De rol van de paus is de afgelopen eeu
wen alleen maar sterker geworden.
Dat is binnen de katholieke kerk een
bron van spanning en debat, erkent
bisschop Gerard de Korte van het bis
dom Groningen-Leeuwarden. „Ik
vind het belangrijk dat de lokale bis
schoppen zeggenschap binnen de
kerk hebben. Veel besluiten kunnen
het beste op een zo laag mogelijk ni
veau genomen worden. Ik hoop dat
de nieuwe paus open staat voor het
debat hierover."
De roep van verschillende priesters
om de nieuwe paus meer naarde
werkvloer' te laten luisteren, komt
niet zomaar uit de lucht vallen. Stuk
voor stuk geven geestelijken aan dat
ze in hun dagelijkse werk regelmatig
in een spagaat zitten tussen enerzijds
de leer van het geloof en de regels die
daar vanuit Rome uit voortvloeien en
anderzijds de dagelijkse realiteit. Die
werkelijkheid bestaat uit parochianen
die vaak met hun hart onder de ziel
naar de kerk komen met vragen over
bijvoorbeeld een familielid dat homo
seksueel is of over een geliefde die
ziek is en ondraaglijk lijdt.
„Mensen verwachten van ons dat wij
allerlei dingen doen tijdens de vierin
gen. Maar de bisschoppen willen dat
dat anders gaat. De regels worden
strakker. Dan krijg je dus ook kritiek
van kerkgangers", licht de Zeeuwse
pastoraal werkster Chantal van der
Walle haar dilemma's toe.
Maar die spagaat hoort nu eenmaal bij
het geloof, zeggen veel priesters. Ze
worstelen er niet permanent mee, ze
zien het vooral als 'een uitdaging'.
Met de regels uit Rome kan in de dage
lijkse praktijk sowieso 'om pastorale
redenen creatief omgegaan worden',
geeft een aantal ondervraagden aan.
Er is ook een stroming binnen de
kerk die juist benadrukt dat een paus
niet met alle winden moet mee
waaien. Dat het dus goed is dat ook
priesters continu herinnerd worden
aan waar de kerk al van oudsher voor
staat: bijvoorbeeld geen huwelijk tus
sen gelijke seksen. „De spanning tus
sen kerkleer en praktijk houdt ons
scherp. Het confronteert de mens met
zijn eigen tekortkomingen", zegt de
Utrechtse binnenstadpastoor Harry
van der Vegt, die vindt dat een paus
vooral „niet met de wolven moet mee
huilen."
De meeste ondervraagde kerkverte-
genwoordigers zeggen hoe dan ook be
hoefte te hebben aan een open debat,
ook binnen hun kerk, over 'de moeilij
ke thema's' zoals abortus en homo
seksualiteit. Vanuit Rome moet er
niet alleen met een wijzend vinger
tje benadrukt worden wat er alle
maal niet mag. De kerk zou vooral
de nadruk moeten leggen op „de
gezamenlijke zorg voor kwetsba
ren", vindt bijvoorbeeld pastoor
Roland Putman van de St. Eloy
parochie in Beverwijk. „Als het
om euthanasie of homoseksua
liteit gaat, betreft het juist vaak
mensen in kwetsbare posi
ties." u
