12 BOEKEN
Overbelast puberbrein
Klassieke hit
Zoektocht
Bij het boek 'Wereld in woorden. Geschiedenis van de Nederland
se literatuur1 van Frits van Oostrom vergeet je dat je literatuurge
schiedenis in handen hebt. Van Oostrom gebruikt zijn geweldige
schrijfkracht om het beeld van een eeuw weer te geven: van het
hofleven in Den Haag tot het bruisende bestaan in Brugge.
'De Bijbelvertaler
van 1360'dient
zwijger uit de
literatuurhistorie
te blijven.
BOEKEN KORT
Wolfskinderen groeien op zonder
menselijk contact. Ook is het een
moderne aanduiding voor kinde
ren die in een isolement leven,
opgesloten, aan hun lot overgela
ten en vervreemd van hun omge
ving. Deze omschrijving gaat op
voor hoofdpersonage Theres. Na
de dood van haar stiefouders,
gaat Theres (13) bij haar stiefbroer
wonen. Zelfstandig wonen kan
niet, gezien haar taalachterstand
en gebrek aan sociale vaardighe
den. Het andere 'wolvenkind', Te
resa geheten, is het buitenbeentje
in een gewoon, liefhebbend ge
zin. Wat Theres en Teresa ge
meen hebben, zijn muziek en poë
zie. Daardoor krui
sen hun paden. De
eerste helft van de
thriller vertelt uit
voerig over de le
vens van beide
meisjes en leest als
een degelijke ro
man. Het laatste
deel is horror. Teresa raakt in een
neerwaartse spiraal. Gebiolo
geerd lees je hoe Lindqvist vanuit
Teresa beschrijft wat haar be
weegt. Een schokkend voorbeeld
hoe een overbelast puberbrein
kan werken. Waarom verzinken
ze in melancholie en snijden ze
zichzelf? Om te voelen dat ze le
ven. Theres ontpopt zich tot
moordenares en leider van een
'wolvenroedel'. Ze doden om zich
zelf'levend' te maken. Een angst
aanjagende roman die op poëti
sche manier een duistere binnen
kant beschrijft.
John Ajvide Lindqvist - Wolfskinderen.
Vert. Edith Sybesma. Signatuur Noir,
19,95 euro.
Componisten van
hedendaagse klas
sieke muziek die
een hit schreven,
zijn er maar weinig.
Simeon ten Holt
(Bergen, 1923-2012)
was er zo eentje.
Zijn 'Canto Ostinato' voor toetsin
strumenten (1979) brengt tegen
woordig hele volksmassa's in be
weging. Er is al een aantal docu
mentaires aan het stuk en zijn
maker gewijd. In Amsterdam is
er zelfs jaarlijks een (steevast uit
verkocht) festival. Nu ligt er ook
dit prachtige document, met een
uitgebreid vraaggesprek met de
componist, interviews met uit
voerders én de integrale bladmu
ziek. Het maakt je (hernieuwd)
nieuwsgierig naar de muziek. Er
zitten een cd en DVD bij. Jeroen
en Sandra van Veen laten de no
ten onweerstaanbaar zinderen.
Wilma de Rek - Canto Ostinato.
Balans, 35 euro.
De Engelse Lucy Clarke (1980)
hing haar carrière als presentator
en lerares aan de wilgen. Ze
schrijft nu romans.
Haar spannende en
prachtige debuut
'Nachtzwemmen'
smaakt naar meer.
Als de avontuurlij
ke Mia tijdens een
wereldreis op Bali
zelfmoord pleegt,
geeft zus Katie
haar baan en relatie op. Ze zoekt
naar antwoorden op veel vragen
Lucy Clarke - Nachtzwemmen.
A.W. Bruna, 15 euro.
Boeiend beeld van een eeuw
door Mario Molegraaf
Waaraan dankt onze
koningin haar
naam? Het was op
31 januari 1938 voor
heel Nederland een
verrassing toen prin
ses Juliana en prins
Berhard hun eerste kind Beatrix noemden.
Frits van Oostrom oppert in Wereld in
woorden, zijn overweldigende boek over
de Nederlandse literatuur van de veertien
de eeuw, dat het samenhangt met de Beat
rijs, het verhaal van de non die
vanwege een dubieuze man het
klooster verlaat, het verhaal dat
wordt verteld door de dichter
die moppert: 'Van dichten comt
mi cleine bate/ de lieden raden
mi dat iet late' (Het dichten le
vert mij maar heel weinig op/
De mensen raden aan dat ik er
mee stop).
De Beatrijs leidde lang een slui
merend bestaan. In de negen
tiende eeuw werd het werk her
ontdekt en het werd pas be
roemd na de herberijming door P.C. Bou-
tens, destijds een soort nationale bard. In
haar studententijd heeft prinses Juliana
diens versie met 'rustige soberheid' gede
clameerd. Zo willen tenminste de berich
ten die Van Oostroms theorie over de
naam van koningin Beatrix moeten onder
steunen.
Door zulke prikkelende dwarsverbanden
kun je Wereld in woorden niet wegleggen,
het is alsof je een spannende thriller leest
Frits van Oostrom
en zo snel mogelijk de afloop wilt weten.
Het boek eindigt trouwens, afgezien van
onder meer een bibliografie van bijna zes
tig pagina's en een register van tegen de
twintig bladzijden, met een beschouwing
over de achtergronden van het allermooi
ste gedicht in onze taal: 'Egidius, waer be-
stu bleven?'
Je vergeet vaak dat je een literatuurgeschie
denis in handen hebt. Van Oostrom ge
bruikt zijn geweldige schrijfkracht om het
beeld van een eeuw te geven.
Met duidelijk plezier beschrijft hij het hof
leven in Den Haag of het bestaan in het
bruisende Brugge. Dat was toen
een wereldstad, waar de aande
lenmarkt werd uitgevonden,
'beurs' genoemd, want de eer
ste aandelenmarkt zat in de her
berg van de familie Van der
Beurse. Van Oostrom moppert
dat veel later een Engelse konin
gin Het woord 'burse' schrapte
en door 'royal stock exchange'
verving. Overal verraadt hij zijn
diepe betrokkenheid bij deze
onbekende tijd.
De veertiende eeuw: voor ieder
jaartal staat dus zo'n onheilspellende der
tien. De eeuw van het ongeluk, de eeuw
van de opdringende 1\irken, van de Hon
derdjarige Oorlog en vooral van de Zwarte
Dood. Van Oostrom geeft de cijfers. In
1300 waren er tachtig miljoen Europea
nen, in 1400 nog maar vijftig miljoen.
Koningen en bedelaars, de pest maakt
geen onderscheid. Toch wordt er niet al
leen gemaaid, maar ook gezaaid. We zijn
geneigd van de donkere middeleeuwen te
spreken, een eindeloze periode van ver
pletterende onwetendheid en verwoes
tend geloof. Maar juist in de veertiende
eeuw wordt het licht ontstoken, in Italië
breekt de renaissance aan, Dante en Petrar-
ca schrijven.
Ook in de Lage Landen begon het duister
te wijken. Tot nu toe gold de veertiende
eeuw als een onoverzichtelijke overgangs
tijd. Frits van Oostrom zorgt voor een
grandioos eerherstel. Hij belicht de litera
tuur van toen in haar ongekende veelzij
digheid, van alchemie tot liedkunst, van le
vensles tot klucht en vooral van mensen
Frits van Oostrom belicht op een hele bijzondere manier de veelzijdige Nederlandse literatuur van
1300-1400. foto Marco de Swart.
zoals wij. Mensen die eindelijk op zoek
gaan. De eeuw dat een algemene Neder
landstalige 'schriftcultuur' ontstaat.
We kennen merkwaardig genoeg schrij
versnamen zonder oeuvre: van de liederen
van de charismatische begijn Geertrui van
Oosten is geen letter meer over.
Des te meer rest er van het werk van een
naamloze, een tot nu toe onbekende fi
guur, onhandig aangeduid als de 'Bijbelver
taler van 1360'. Hij was een van de groten
van zijn tijd, een zeer productieve vertaler
die toch nooit haastwerk leverde. Hij besef
te dat er volop kwaadwilligen waren die
niet konden verdragen dat er boeken in
het Nederlands werden gemaakt. Frits van
Oostrom smoort pogingen zijn naam te
achterhalen in de kiem. De 'Bijbelvertaler
van 1360' wilde volgens hem niet worden
gekend en dient daarom 'de meest woor
denrijke zwijger uit de Nederlandse litera
tourgeschiedenis' te blijven. Het is deze
mengeling van grandioos enthousiasme
en grandioze kennis die Wereld in woorden
tot zo'n koninklijk boek maakt.
Frits van Oostrom - Wereld in woorden. Geschiede
nis van de Nederlandse literatuur 1300-1400. Bert
Bakker, paperback 35 euro, gebonden 45 euro.
