16 BUITEN
De dagen worden al
weer flink wat langer,
maar natuurlijk is het
nog veel te vroeg om je
zomerkleren voor de
dag te halen. Voor ons al
thans.... De vogels zijn
weer helemaal in zomer
kleed of ze zijn bezig
om het te krijgen. Op
naar de broedtijd, en
dan moet je je bruids
tooi aan.
Buiten
De Hooge Hoeve in
Dreischor.
foto Gerard
Smallegange
Vogels komen in bruidstooi
in het voorjaar
door Chiel jacobusse
Niet alle vogels zien er in de
winter anders uit dan in de
zomer. Een mus, een vink
en een duif hebben het jaar
door hetzelfde uiterlijk en
dat geldt voor meer dan de
helft van onze vogels. Soms
ook is het andere uiterlijk maar schijn. Bij
een buizerd lijkt het alsof hij van veren
kleed wisselt, maar dat komt omdat in de
winter veel lichtgekleurde exemplaren uit
Scandinavië bij ons verblijven. Maar veel
soorten wisselen echt van kleed; de ene sub
tiel en nauwelijks zichtbaar en de andere zo
sterk dat je nauwelijks kunt geloven dat het
om één en dezelfde soort gaat. Kampioen
als het om omkleden gaat is de futenfami
lie.
In de winter zijn de futen stuk voor stuk
zwartgrijs met witte vogels met een saai ui
terlijk. Alleen het rode oogje bij soorten als
de kuifduiker en de geoorde fuut geeft de
vogels nog een klein beetje kleur. Maar zo
dra de baltstijd aanbreekt zijn futen bont
uitgedost, met uitbundige kuiven en kra
gen. En de gewone fuut die rond deze tijd
zijn territorium weer betrekt is zo alge
meen dat de meeste mensen hem herken
nen, ook al omdat-ie in het vogelboekje he
lemaal vooraan staat. De kleurige verenpar
tijen van de futen spelen een belangrijke rol
bij de balts en bij het markeren van het ter
ritorium. In de winter zou zo'n opvallend
uiterlijk alleen maar lastig zijn, omdat de vo
gels veel sneller opvallen voor mogelijke vij
anden.
Een andere bekende vogel die van pak wis
selt is de kokmeeuw. De chocoladebruine
kop waaraan de vogel zijn naam dankt ont
breekt in de winter. De vogel is dan het best
te onderscheiden van andere meeuwen
door de rode poten en de zwart-wit geblok
te vleugelpunten. Op de kop zijn slechts
rond de ooropeningen kleine donkere vlek
jes te zien. In de loop van januari komt er
tussen die twee oorvlekjes een verbindend
lijntje, zodat de vogels getooid lijken met
een koptelefoon. Dat donkere lijntje breidt
zich in februari geleidelijk uit en in maart is
de vogel weer voorzien van zijn kenmerken
de donkere kap. Ook die speelt weer een rol
tijdens de balts, waarbij de partners overi
gens in een vroeg stadium van de balts de
kop juist van elkaar wegdraaien om geen
agressie op te wekken. Bij de andere alge
meen voorkomende meeuwen, zoals zilver
meeuw, stormmeeuw en mantelmeeuw is
er nauwelijks onderscheid tussen zomer
en winterkleed.
Ook ganzen en vooral eenden krijgen na de
broedtijd een sober gekleurd verenpak, het
zogenaamde eclipskleed. Maar dat dragen
ze slechts gedurende korte tijd. Aan het be
gin van de winter komen de vogels weer in
prachtkleed en momenteel zijn ganzen en
eenden op hun mooist. Voor deze vogels is
het al volop baltstijd en het is prachtig om
te observeren welke rituelen daarbij alle
maal komen kijken. Niet alleen bij onze ei
gen broedvogels, maar ook eenden uit het
hoge noorden, zoals de brilduiker, de mid
delste zaagbek en de smient vertonen nu al
volop baltsactiviteiten. De grauwe gans en
een enkele vroege wilde eend kan zelfs al in
februari met nestelen beginnen. Reigers en
aalscholvers zijn ook al vanaf februari met
de nestbouw bezig. Hun verenpak heeft sub
tiele maar bijzonder fraaie veranderingen
ondergaan. Zo ontwikkelen reigers voor de
aanvang van de balts prachtige sierveren,
kennelijk bedoeld om indruk te maken op
het andere geslacht.
Ooit werd dat voor sommige reigers bijna fa
taal want de sierveren waren erg in trek
voor het opsieren van dameshoeden. De
kleine zilverreiger bijvoorbeeld werd derma
te fel bejaagd dat de vogel begin vorige
eeuw in ons land uitstierf, om pas na bijna
een eeuw zich weer opnieuw te vestigen.
Mooi en opvallend zijn is voor een vogel
niet zonder risico's.
U
Kokmeeuw in winterkleed Kokmeeuw in zomerkleed
i
