'Tijdloze'
is actueel
Opnieuw heeft J.M. Coetzee Nederland de we
reldprimeur van zijn nieuwe roman gegund.
Zijn uitgever Cossee brengt 'De kinderjaren van
Jezus' als eerste uit.
10 SPECTRUM
literatuur
av-
Szymborska
Bloedband
Scarpetta
Coetzee
Y$>
Een 'nieuwe Coetzee' is
steevast een literaire
belevenis. In dat op
zicht stelt de jongste
roman van deze Nobel
prijswinnaar niet te
leur.
e kinderjaren van Jezus, het nieuwe
boek van 's werelds grootste levende
schrijver, stelt niet teleur. Het is in al
les typisch een boek van de Engelstali
ge Afrikaner John Maxwell Coetzee
(Kaapstad, 1940)- Het boeit en het tin
telt, het overtuigt en het verwart. En
het zet tot denken aan. Precies wat
Coetzee zelf van goede literatuur ver
wacht, nee, eist. De schrijver, zelf
geen lachebekje, treedt zelden in de
openbaarheid. Verhelderend zijn daar
om de vorig jaar verschenen biografie
JM. Coetzee. Een schrijversleven door de
Zuid-Afrikaanse letterkundige J.C.
Kannemeyer en Een manier van vriend
schap. Brieven 2008-2011, waarin Coet
zee correspondeert met zijn collega
Paul Auster. Daarin geeft hij zich ver
rassend bloot. De schrijver, die be
kend staat als een ongrijpbare en zelf
verzekerde auteur die zich van nie
mand iets aantrekt, komt daaruit te
voorschijn als een rusteloze twijfelaar.
Hij gelooft niet zo erg dat zijn werk
de tand des tijds zal doorstaan.
Hoofdpersonen in de nieuwe roman
zijn de middelbare Simón en de 5-jari-
ge David. Ze zijn van over de oceaan
gekomen en melden zich in het op
vangcentrum in een niet met name
genoemd Spaanstalig land. De man
heeft zich ontfermd over de jongen,
die zijn moeder tijdens de overtocht
is kwijtgeraakt. Simón vindt werk in
de haven bij de graanopslag en sluit
vriendschap met de andere stuwado-
ren. Het levert boeiende gesprekken
op, vooral tussen Simón en David, tus
sen de meester en zijn leerling. En tus
sen de havenarbeiders onderling, al
doet het soms geforceerd aan als zij in
klinkende volzinnen met elkaar in dis
cussie gaan.
Als Simón 'de moeder' heeft gevon
den, acht hij zijn taak volbracht. Maar
hij mist de jongen. Hij blijft zich be
moeien met de opvoeding, tegen de
zin van Inés, 'de moeder', die David
als een moederkloek beschermt.
Maar niet alleen Simón en de moeder
vinden David slim en bijzonder. Door
al die lof en bewondering raakt hij ver
wend, is hij ongehoorzaam en soms
behoorlijk irritant. Hij wordt mondjes
maat gecorrigeerd, vooral door de im
pulsieve en wereldwijze Simón, die
zegt: „We geloven graag dat we bijzon
der zijn, mijn jongen. Maar als we alle
maal bijzonder waren, zou er geen bij
zonderheid meer over zijn."
De kinderjaren van Jezus is een rijk
boek, dat op velerlei manieren te le
zen valt. Het is een roman over immi
granten die hun plaats in een nieuwe
wereld moeten zien te veroveren. Het
is ook een allegorie van onze samenle
ving waarin alles volgens de regels be
hoort te gaan. Coetzee stelt tevens de
opvoeding en het onderwijs ter dis
cussie.
In dat opzicht sluit Coetzee's 'tijdloze'
roman aan bij de actualiteit. In zijn
meerstemmige ideeënroman stelt hij
zich allerlei levensvragen en zet de le
zer herhaaldelijk op het verkeerde
been. Wat is geschiedenis, wat waar
heid, wat verbeelding? Wat is een goe
de opvoeding? En zijn alleen de biolo
gische ouders tot onvoorwaardelijke
liefde in staat?
Door informatie achter te houden,
werpt Coetzee tegelijkertijd een mist
op. Zijn proza, afstandelijk maar ver
fijnd, krijgt er iets onbestemds door.
Ook de intrigerende titel schept ver
warring. Die verwijst naar David en
zijn vermeende uitzonderlijke gaven
en, voor wie wil, naar de jeugd van Je
zus die werd geboren in 'de stad van
David' (Bethlehem). De titel verwijst
ook naar Simón, die lijkt gemodel
leerd naar de rechtvaardige Simeon in
het evangelie van Lucas.
Na een ongeluk in de haven ziet
Simón in zijn ziekenhuisbed, in het
schemergebied tussen slapen en wa
ken, David 'naakt op een lendendoek
na'. Een mooi Bijbels beeld, maar het
lijkt er met de haren bij gesleept. Coet
zee koppelt in zijn werk, met als hoog
tepunten In ongenade (1999) en zijn
ontroerende en genadeloze autobio
grafische romans (in 2012 gebundeld
in Scènes uit de provincie), een sterk hu
manisme aan een doorgaans somber
mensbeeld.
Er is in De kinderjaren van Jezus, met
op het omslag het zoete
'Knabenportrat' van Johann Eduard
Ihlée, veel ruimte voor nuances en te-
genkleuren. Daardoor gloort er in het
universum van Coetzee meer licht
dan we van hem gewend zijn.
J.M.Coetzee - De kinderjaren van Jezus.
Vertaald door Peter Bergsma.
Cossee, 19,90 euro.
De Zuid-Afrikaanse auteur en Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee houdt er niet van om in
de openbaarheid te treden, foto Basso Cannarsa
ft*
BOEKEN KORT
De Poolse dichteres Wislawa
Szymborska (1923-2012) was zo
groot vanwege haar aandacht
voor het kleine. Ze werd 'ont
roerd door het afzonderlijke'. Het
woord 'alles', dichtte ze eens,
'doet alsof het niets overslaat',
maar is eigenlijk 'een flard vol tu
mult". Ze nam afscheid met 'Wys-
tarczy", nu door Karol Lesman ver
taald als 'Zo is het genoeg.' Een
onvoltooide bundel, maar iedere
regel is Szymborska: het definitie
ve antwoord op een door nie
mand gestelde vraag. Ze kijkt bij
voorbeeld naar een hand met 5
vingers, 27 kootjes, 35 spieren, pre
cies genoeg „voor het schrijven
van 'Mein Kampf of The house
at Pooh Corner"'. Zo weerzinwek
kend en zo aandoenlijk kunnen
wij zijn. Ergens daartussen zit de
dichteres Wislawa Szymborska.
Wislawa Szymborska - Zo is het genoeg.
Vertaald door Karol Lesman.
De Geus, 19,95 euro.
Tijdens een twee jaar durende re
search in Miami (Florida) voor
het schrijven van zijn jongste ro
man Terug naar het bloed' hoor
de Tom Wolfe (1931) politieagen
ten praten over Canadezen.
Vreemd, er waren helemaal geen
Canadezen. Ze bleken er Cuba
nen en Cubaanse immigranten
mee te bedoelen. Door hen Cana
dezen te noemen, konden ze er
vrijuit over roddelen. Wolfe
kwam er al snel achter dat de
bloedband sterker is dan de poli
tiek ons wil doen geloven. „La ra-
za", roepen de Puerto Ricanen in
Florida, 'het ras'. „Alle mensen,
overal - jullie hebben geen ande
re keus dan terug naar je bloed".
Zo besluit de proloog van dit flit
send, soms hilarisch, volmaakt ge
schreven tijdsbeeld.
Tom Wolfe - Terug naar het bloed.
Prometheus 29,95 euro.
Kay Scarpetta bestaat al jaren. Pa
tricia Cornwell, oud-misdaadver
slaggeefster, voert haar in 'Link'
voor de twintigste keer op. Patho
loog-anatoom Scarpetta bracht
haar grote successen: klinkende
verkoopcijfers en prijzen. Crime
Scene Investigation, maar dan op
papier. Of de truc net zo goed
werkt als in de televisieserie? Le
zen over een minutieuze speur
tocht naar de kleinste aanwijzin
gen op het lichaam van in dit ge
val een diepgevroren dame die
uit de haven wordt opgevist, is
toch minder aansprekend dan het
kijken ernaar. Tel daarbij op dat
Cornwell er nogal wat persona
ges bij sleept en dan wil de span
ning tijdens het lezen niet be
paald toeslaan. Pas als de (cliché
matige) ontknoping zich op de
laatste pagina's ontvouwt, groeit
de wens om het einde te weten.
Een pageturner is dit boek niet.
Patricia Cornwell - Link, Kay Scarpetta-
reeks. Luitingh-Sijthoff, 19,95 euro.
