Je kunt van bankiers ambtenaren maken, maar
het in staatshanden brengen van noodlijdende
banken is niet de uitweg om redding te brengen.
Banken moeten het vertrouwen terugwinnen.
8 SPECTRUM
opinie
De morele dimensie
van de financiële crisis
krijgt nog steeds
te weinig aandacht
Onze Rijnlandse
traditie moet weer
tegenwicht bieden aan
Angelsaksisch model
Eed als wapen
tegen 'foute' bank
Eddy van
Hijum is sinds
september
2003 Tweede
Kamerlid voor
het CDA. Hij is
woordvoerder
financiën en
rijksuitgaven.
Zijn studie be
stuurskunde
volgde hij aan
de Universiteit
Twente, waar
hij in 2001 pro
moveerde.
door Eddy van Hijum
pnieuw is de be
lastingbetaler ei
genaar geworden
van een bank. Mi
nister Dijssel-
bloem zag zich
vorige week ge
noodzaakt om SNS-Reaal in één klap
te nationaliseren. De omvangrijke ver
liezen op de vastgoedportefeuille trok
ken de bank-verzekeraar steeds verder
naar de afgrond. Ook ABN Amro en
ING liggen al enige tijd aan het staats-
infuus. De enige grote bank die het
tot dusverre goed heeft gered zonder
enige vorm van staatssteun, is de Ra
bobank. Maar zelfs deze bank ligt mo
menteel onder het vergrootglas van
toezichthouders, vanwege mogelijke
betrokkenheid bij de manipulatie van
het interbancaire rentetarief Libor.
De onvrede en de scepsis in de samen
leving zijn enorm. En terecht. Telkens
opnieuw blijkt de belastingbetaler te
moeten opdraaien voor onverantwoor
de risico's die binnen de financiële
sector worden genomen, in ruil voor
riante salarissen en hoge bonussen.
Ook bij SNS was dat het geval. Blinde
groeiambitie en het streven naar
winst op de korte termijn verdrongen
de maatschappelijke functie, die de Sa
menwerkende Nederlandse Spaarban
ken (SNS) oorspronkelijk goed vervul
den. De bank richtte zich voorname
lijk op spaarders, hypotheken en kre
dieten voor ondernemers en het mid
den- en kleinbedrijf. Ook besteedde
zij veel aandacht aan haar maatschap
pelijke functie. Totdat het bedrijf in
2006 de stap naar de beurs maakte en
op overnamepad ging. De uiterst risi
covolle en ondoordachte deelname
aan nationale en internationale vast
goedprojecten deed de bank uiteinde
lijk de das om.
De verantwoordelijkheid voor de pro
blemen bij SNS-Reaal ligt in de eerste
plaats bij het voormalige bestuur en
de Raad van Commissarissen van de
bank zelf. Daarnaast zijn er veel vra
gen te stellen over de rol van het toe
zicht door de accountant, De Neder-
landsche Bank (DNB) en ook de poli
tiek. Volgens de directeur Toezicht
van DNB zou de overname van Bouw
fonds Property Finance door SNS van
daag de dag nooit meer zijn goedge
keurd. Feit blijft echter dat SNS bij de
ze transactie in 2006 geen strobreed
in de weg is gelegd. Ook in de jaren
daarna is er weinig alertheid geweest
op het beheer van de vastgoedporte
feuille en de toenemende risico's. Met
als gevolg dat vorige week de meest
vergaande oplossing van stal gehaald
moest worden: nationalisatie van de
hele bank-verzekeraar.
De vraag is hoe het nu verder moet
met de financiële sector. Zonder te
overdrijven, kan worden gesteld dat er
sprake is van een vertrouwensbreuk
tussen de burger en de banken. De
parlementaire enquêtecommissie die
naar aanleiding van de kredietcrisis
was ingesteld - de commissie-De Wit
- constateerde al, dat het een enorme
opgave zal zijn om het Verloren kre
diet' terug te winnen.
Deze opgave is na het debacle rond
SNS-Reaal helaas alleen maar groter
geworden. Natuurlijk zijn er al de no
dige maatregelen in gang gezet. De
overheid heeft de regels en het toe
zicht op tal van terreinen aange
scherpt en eist van banken dat zij hun
kapitaalbuffers versterken. Ook zijn
de eerste stappen gezet richting een
sterkere scheiding tussen 'gewone'
bankactiviteiten en risicovolle zaken
bankactiviteiten. En er worden plan
nen uitgewerkt om het beroep op de
belastingbetaler bij nieuwe proble
men te minimaliseren. Maar het tem
po van al deze noodzakelijke verande
ringen ligt laag. Bovendien krijgt de
morele dimensie van de financiële cri-
sis nog steeds te weinig aandacht.
Naar mijn stellige overtuiging keert
het vertrouwen alleen terug als de fi
nanciële sector zelf een dienstbare
houding in woord én daad (opnieuw)
voorop weet te stellen. Er verandert
uiteindelijk niets als de cultuur in de
financiële sector niet verandert.
Dat kan nooit alleen worden afge
dwongen met regels en sancties, hoe
nodig die ook zijn. We lossen het pro
bleem niet op door van alle banken
staatsbanken te maken, en van iedere
bankier een ambtenaar. Of door iede
re bankier onder permanent toezicht
te stellen. In plaats daarvan is een cul
tuur nodig, waarin professionele en
ethische standaarden weer leidend
zijn in het dagelijkse werk. Waarin
men zich realiseert dat salarissen en
beloningen moeten passen bij de
maatschappelijke prestatie die wordt
geleverd. En een omgeving waarin
men elkaar op deze standaarden durft
aan te spreken. Een eed of belofte kan
daarbij een nuttig symbool zijn. Niet
alleen voor beleidsbepalers binnen
een financiële instelling, maar juist
ook voor de professionals die dagelijks
hun klanten van advies dienen.
En laat de sector er ook actief op toe
zien dat de gewenste kwaliteitsstan
daarden worden nageleefd, bijvoor
beeld door een vorm van tuchtrecht
in te voeren. Helaas is het in de finan
ciële sector rond al deze thema's nog
erg stil. Waar zijn de bestuurders en
professionals die het voortouw ne
men in het debat over maatschappe
lijk verantwoord bankieren? En die la
ten zien dat het ook anders kan?
Daarnaast moet serieus worden nage
dacht over alternatieven voor een snel
le beursgang van de huidige staatsban
ken. Minister Dijsselbloem gaf in het
Kamerdebat over SNS-Reaal aan dat
hij de aandelen van ABN Amro en
SNS-Reaal liefst zo snel mogelijk
weer wil verkopen. De vraag is echter
welke waarborgen er zijn om te voor
komen dat banken in oude, verkeerde
gewoonten vervallen. De dienstbaar
heid van banken aan de reële econo
mie en de samenleving mag niet op
nieuw gaan lijden onder het streven
naar expansie, winsten en bonussen.
We zullen op zoek moeten gaan naar
nieuwe manieren om vanuit onze
'Rijnlandse' traditie tegenwicht te bie
den aan de eenzijdige 'Angelsaksi
sche' nadruk op aandeelhouderswaar
de. Het streven naar stabiliteit en
duurzaamheid op de langere termijn
zou daarom ook in de 'governance'
van banken tot uitdrukking moeten
komen. Te denken valt aan vormen
van duurzaam aandeelhouderschap
(via loyaliteitsdividend en/of ver
zwaard stemrecht), een groteretoI
illustratie Censuur
van institutionele beleggers, een blij
vend minderheidsbelang of'gouden
aandeel' voor de staat, of herwaarde
ring van coöperatieve structuren.
Vertrouwen komt te voet en gaat te
paard, zo luidt het gezegde. Banken
moeten hun verantwoordelijke rol in
de samenleving weer waarmaken.
Het is aan de financiële sector zelf, de
toezichthouders en de politiek om
daartoe nu de broodnodige stappen te
zetten. Anders zou het vergrootglas
waaronder de sector momenteel ligt
wel eens een brandglas kunnen wor
den.
reageren?
opninie@depersdienst.nl
