spectrum
aan de macht
Koningin Beatrix maakt plaats voor een nieuwe generatie. In
bestuurlijk Nederland is die trend al lang aan de gang: de veertigers
krijgen het voor het zeggen. Ze bestormen de bestuurskamers in het
bedrijfsleven en nestelen zich op topposities bij de overheid. Ze
willen het anders doen dan de nu afzwaaiende zestigers van de
protestgeneratie.
Minister-president
DNB-president
CEO KLM (in 2014)
Jongste CEO's AEX-bedrijven leeftijd
O Guillaume Poitrinal, Unibail-Rodamco 45
Verjongingen op komst
Leeftijd huidige Tweede Kamer
Zaterdag 2 februari 2013
Veertigers
door Niels Klaassen en Laurens Kok
Mark Rutte is wars van auto
riteit. Wie de minister
president op straat aan
spreekt, krijgt een enthou
siast 'Hé hallo!' als begroe
ting, niet zelden gevolgd door een joviale
pets op de schouder. 'Leuk' is een van zijn
favoriete uitdrukkingen, al vindt hij dat ei
genlijk een 'inhoudsloos woord'. Rutte
stelt mensen soepel op hun gemak en is be
naderbaar, precies zoals hij zich in 2010
voornam toen hij het Torentje betrad.
Dat informele, het gewend zijn om snel
op voornaam-basis met anderen om te
gaan, is typerend voor de generatie die ge
boren werd eind jaren zestig, begin jaren
zeventig, stelt Paul Schnabel (64). Hij is
sinds 1998 directeur van het Sociaal en Cul
tureel Planbureau, het instituut dat sinds
jaar en dag de thermometer in de Neder
landse samenleving steekt. „Veertigers zijn
vergeleken met mijn generatie èn zeker
met de generatie van mijn vader heel mak
kelijk in de omgang." Al is het losse van
Rutte niet zozeer een generatiekenmerk te
noemen, meent hij. „Dat blijvend jongens
achtige is vooral een stijl."
De Rutte-generatie is opgegroeid in een
wereld vol 'vanzelfsprekendheden', stelt
Schnabel. Deze bestuurders hebben alle
maal gestudeerd, groeiden op in een ont
kerkelijkte samenleving, zijn gewend dat
vrouwen werken* vonden het niet raar om
als kind op skivakantie te gaan, hun vader
had vanzelfsprekend een auto voor de
deur. En toen ze zich eenmaal meldden op
de arbeidsmarkt, in de booming jaren ne
gentig, vonden ze met gemak een baan.
Schnabel: „De welvaart was een gegeven."
Deze nieuwe generatie heeft zich inmid
dels genesteld in de bestuurlijke elite van
het land. Rutte heeft zich in zijn kabinet
omringd met leeftijdsgenoten, de Kamer
bestaat voor bijna de helft uit veertigers en
ook in het bedrijfsleven dringen ze door
tot de top.
Organisatiepsycholoog Aart Bontekoning
stelt dat driekwart van de raden van be
stuur tegenwoordig gevuld is met veerti
gers. Bedrijven als TNT, Randstad, Philips,
Akzo Nobel en Unilever geven hen ruim
baan. „Ook de grote bazen, de CEO's, zijn
steeds vaker veertigers. Er is een enorme
verschuiving gaande", stelt hij.
Bontekoning mocht al in meer dan 150 or
ganisaties meekijken in de keuken. De
'nieuwe generatie bestuurders wijkt vol
gens hem op drie cruciale punten af van
de vorige. Ze zijn minder idealistisch. Ze
willen niet boven, maar naast hun perso
neel staan. En ze zijn, daar is-ie weer, toe
gankelijk en benaderbaar. „Deze bestuur
ders hebben een hekel aan lang vergade
ren, bureaucratisch gedoe en topdown-
management, waarbij de wil van de baas
wet is."
De managersstijl van Rutte past in dat
plaatje. In de wekelijkse ministerraad eist
de premier van zijn ministers korte noti
ties van maximaal twee A4-tjes, de zoge
noemde two-pagers. Zo blijft er ruimte
voor discussie en verzandt het gesprek niet
in details. Daarnaast staat Rutte bekend als
een leider die zijn 'team' de ruimte geeft.
Allemaal leuk en aardig, die verjonging in
de boardrooms en de frisse wind in de re
geringsgebouwen - met veertigers aan de
macht sluimert er wél een generatiecon
flict, zegt socioloog Henk Becker. Hij is
grondlegger van 'de generatietheorie' en
zelf met 79 jaar een pre-babybóomer. De
'pragmatische' generatie met haar zakelij
ke, praktische instelling botst met de oude
re generaties en hun meer ideologische ge
bondenheid en grotere onderlinge solidari
teit.
Dus we mogen ons voorbereiden op een
minder solidaire samenleving waarin be
slissers zakelijk regeren? Waarbij ouderen
niet meer zoveel in bescherming worden
genomen als voorheen? Becker: „Het is har
der. De nieuwe generatie vindt het bijvoor
beeld makkelijker om mensen te ont
slaan." Voor oudere werknemers zal bij
voorbeeld demotie (een lagere functie met
minder salaris) vaker plaatsvinden, voor
spelt Becker. Toen ICT-bedrijf Capgemini
onlangs de discussie aanzwengelde over
loonsverlaging voor minder presterende
werknemers op leeftijd leek het land te
klein. Een ordinaire bezuiniging, typeer
den tegenstanders het plan. „In Japan is de-
motie al jaren aan de orde van de dag. Hier
gaat het dezelfde kant op." Maar van een
grote opstand zal niet snel sprake zijn.
„Het zal met enig gemopper geslikt wor
den." Zelfs de gerespecteerde mannen en
vrouwen op leeftijd kunnen lastig ageren
tegen de nieuwe lichting. „Ze zijn van een
andere generatie, hebben een andere ach
tergrond." En worden dus niet automa
tisch serieus genomen.
Volgens Schnabel is van oplopende span
ningen tussen de generaties geen sprake.
Wel ziet hij dat de bestuurders van van
daag en morgen voor een enorm moeilijke
periode staan. Het beeld van een vanzelf
sprekend stijgende welvaart moet dras
tisch worden bijgesteld, meent hij. Vooral
voor een generatie die niet beter weet dan
dat de economie altijd groeit, kan dat lastig
zijn. Schnabel maakt een vergelijking met
de jaren tachtig. Ook toen was er een
groot overheidstekort en oplopende werk
loosheid. Het eerste kabinet-Lubbers sa
neerde hard, net als het kabinet nu.
Tijdens de formatie besloten Rutte en
PvdA-leider Diederik Samsom het hele
maal anders aan te pakken. Geen waterige
compromissen meer, maar uitruilen. Ty
pisch een methode van pragmatici. Pro
bleem was wel dat het binnen een week al
mis ging: de verhoging van de zorgpremies
ging er niet in bij de WD-achterban. El
kaar wat gunnen is mooi, maar uiteinde
lijk moest er toch een oud-Hollands com
promis aan te pas komen om de gemoede
ren tot bedaren te brengen.
Daar wrong het pragmatisme van Rutte en
Samsom, stelt Schnabel. „Het probleem
van deze coalitie is: er zit geen rode draad
in. Rutte wil dat de overheid de burger
niet voor de voeten loopt, Samsom wil dat
de overheid de burger niet in de steek laat.
Dan kun je pragmatisch te werk willen
gaan, maar Rutte en zeker Samsom voelen
voortdurend de hete adem in de nek van
een radicaler alternatief, PW en SP. Mis
lukt dit kabinet, dan zullen die partijen
met de winst strijken."
Daar komt volgens Schnabel nog bij dat
dit kabinet geen meerderheid heeft in de
Eerste Kamer. Daardoor zullen Rutte en
Samsom voortdurend opnieuw moeten
onderhandelen in de achterkamers om
toch weer compromissen te sluiten.
Toch denkt Becker dat Nederland juist op
dit moment meer gebaat is bij een bestuur
vol pragmatische veertigers,'dan bij de ide
ologische scherpslijpers van de protestge
neratie. „In deze tijd van crisis kan het
geen kwaad de zaken praktisch en nuchter
te benaderen." Maar om nou te zeggen dat
we met veertigers aan het roer het best af
zijn, dat gaat hem te ver. „Het minst
slecht", stelt de socioloog.
Mocht de Rutte-generatie toch falen, dan
staan de opvolgers, de nóg informelere der
tigers en twintigers, alweer klaar. Want zo
snel volgen generaties elkaar in Nederland
tegenwoordig op: de omloopsnelheid van
met name politici is erg groot. Schnabel:
„In landen als Italië zijn zelfs tachtigers
nog altijd actief op belangrijke posten. Een
carrière van dertig jaar is daar heel ge
woon. Hier geldt een periode van 33 maan
den al als een tijdperk."
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
O Bernard Bot, TNT Express 46
O Herna Verhagen, Post NL 46
O Ton Büchner, Akzo Nobel 47
2013
Coen Teulings, CPB-directeur
54
2013
Paul Schnabel, SCP-directeur
64
2014
Neelie Kroes, Eurocommissaris
'71
2015
Saskia Stuiveling, president
Algemene Rekenkamer
67
2017
Alex Brenninkmeijer, Nationale
Ombudsman
61
30-ers
4°-e
50-ers
was:
Jan-Peter
Balkenende 54
is:
Mark Rutte 45
was:
Nout Wellink 69
is:
Klaas Knot 45
was:
Peter Hartman 63
is:
Camiel Eurlings 39
infographic Anke Arts foto ANP
