io politieke partijen
Ledentallen 1/1/13
Het lidmaatschap
van een politieke
partij: ooit een van
zelfsprekendheid,
nu niet meer. Waar
om zou je ook? Par
tijen zoeken naar
wegen om mensen
aan zich te binden.
vrijdag 1 februari 2013
Wind tegen in het midden
gehesen worden. Vroeger was je
lid van een partij, zoals je ook bij
een kerkgemeenschap, vakbond of
televisie-omroep hoorde. Maar de
ontzuiling maakte een eind aan po
litieke partijen als massabeweging.
De Katholieke Volkspartij (KVP)
had ooit meer dan 400.000 leden,
de PvdA bijna 150.000. In tien jaar
tijd - tussen i960 en 1970 - verloor
de KVP maar liefst bijna 200.000
leden. Charismatische leiders als
Joop den Uyl (PvdA) en Hans Wie
gel (WD) konden nu en dan een
partij nog eens tijdelijk laten
bloeien. Maar de trend was tot be
gin deze eeuw in een bijna rechte
lijn naar beneden, vooral voor tra
ditionele middenpartijen.
Sinds 2002 stabiliseert het ledental
zich - weliswaar met behoorlijke
schommelingen - enigszins tussen
de 300.000 en 320.000. In de nieu
we cijfers van het Documentatie-
centrum Nederlandse Politieke Par
tijen (DNPP) komen alle politieke
partijen samen tot 315.000 leden,
een plusje van 1,2 procent in verge
lijking met vorig jaar.
Grootste winnaar is nieuwkomer
50PLUS. De partij van voorman
Henk Krol zag het ledental verdrie
voudigen. D66 noteert een groei
van bijna 10 procent.
Verliezers zijn met name de WD
en GroenLinks. De WD ziet nu
ook in de cijfers (-7,5 procent) hoe
zeer de onrust over de komst van
een inkomensafhankelijke zorgpre
mie de liberale achterban in het
hart heeft; geraakt. GroenLinks be
taalt op zijn beurt de prijs voor
maandenlange interne conflicten:
-7,1 procent.
Momenteel is 2,5 procent van alle
12.689.810 kiesgerechtigden lid van
een politieke partij. Geen vrolijk
beeld, daar doet een plusje van 1,2
procent weinig aan af. Bovendien,
zo laat het verleden zien, in verkie
zingsjaren doen partijen het door
de grote media-aandacht traditio
neel beter, maar zakken ze kort
daarna al weer weg.
Naast een teruglopend ledental
kampen de partijen ook met een
'vergrijzend' ledenbestand. De af
gelopen twintig jaar is de gemid
delde leeftijd van een CDA- of
PvdA-lid flink gestegen. Zo is 67
jaar de laatst gemeten gemiddelde
leeftijd van een CDA'er.
Nog een problematische trend: het
levenslange lidmaatschap van een
partij is niet meer. Uit onderzoek
blijkt, dat een lid de partij gemid
deld vier tot vijfjaar trouw blijft.
De conclusie is helder: als nieuwe
aanwas uitblijft, lopen politieke
partijen de komende jaren leeg.
Maar wat hebben partijen hun le
den nog te bieden? De ophef bin
nen de WD over de zorgpremie
maakte duidelijk dat er echt geen
partijcongres nodig is om de poli
tiek leider een andere kant op te
krijgen. Voldoende media-aan
dacht en een offensief via internet
zijn kennelijk genoeg.
Het maken van politiek kan zon
der leden, stelt socioloog Menno
Hurenkamp, verbonden aan de
Universiteit van Amsterdam. Als
voorbeeld noemt hij het CDA-con-
gres voorafgaand aan de samen
werking met de PW. „De leden
roerden zich, maar uiteindelijk
was allang besloten dat het CDA
zou regeren." Om verkiezingen te
winnen heb je volgens Huren
kamp vooral een aantal goede 'tal
king heads' nodig die het goed
doen op de buis. „De oorlog win
je op tv."
Toch is een politieke partij als le
denorganisatie van groot belang,
betoogt hoogleraar Gerrit Voer
man (DNPP). „Er is hoe dan ook
CDA: 59.126 (-3,5 procent)
PvdA: 55.564 (+2,4)
SP: 45.815 (+3,7)
WD: 35.362 (-7,5)
SGP: 29.648 (+6,1)
Christenunie: 24.067 (-2,9)
GroenLinks: 23.896 (-7,1)
D66: 23.344 (+9,5)
PvdD: 12.519 (+2,2)
50PLUS: 5.768 (+336)
PW: geen leden
Totaal: 315.109 (+1,2)
Bron: Documentatie Centrum
Nederlandse Politieke Partijen
meer verbinding met de samenle
ving." Daarnaast zijn leden belang
rijk voor het verkrijgen van draag
vlak, ook financieel want subsidies
zijn hier geen vetpot. „Op een con
gres worden standpunten gelegiti
meerd, waardoor een partij min
der gevoelig is voor de waan van
de dag. Je moet als leider toch
steeds verantwoording afleggen."
Een achterban zorgt er volgens Hu
renkamp voor dat een partij een
cultuur heeft. „Dat er gesprekken
plaatsvinden over de koers. Dat
mist de PW zonder leden, zonder
georganiseerde basis. Die partij
rust alleen op Wilders. Als hij op
stapt is het voorbij." Daarnaast
dient het ledenbestand als reser
voir voor bestuurlijke posities en
het voeren van campagne.
Voerman hoopt dat door meer zeg
genschap voor leden, partijen hen
beter weten te binden. Maar het ei
van Columbus heeft hij niet.
Hurenkamp denkt niet dat politie
ke partijen ten dode zijn opge
schreven. „Politiek geïnteresseer
den blijven altijd bestaan, en zoe
ken nog altijd clubjes vanuit een
overtuiging."
Ook Voerman ziet nog een licht
puntje. Een hoog percentage kie
zers dat lid is van een partij, zoals
in Oostenrijk of België, is prachtig
uit democratisch oogpunt, maar
kan ook leiden tot patronage of
diëntelisme. „Dat is in Nederland
nauwelijks het geval."
door Michel Reijns
en Francirie Wildenborg
De luiken gingen
de afgelopen ja
ren open. In een
poging leden aan
zich te binden,
zochten politieke
partijen hun heil in meer interne
democratie. Individuele leden
mochten hun stem uitbrengen bij
de keuze van een leider of het be
palen van een standpunt, waar
vroeger regionale voorzitters of Ka
derleden de dienst uitmaakten.
Maar de tegenwind voor een poli
tieke partij als ledenorganisatie is
onmiskenbaar. De stormbal moet
